سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه بوعلی سینا

افضلی, زهرا, غیاثیان, مریم سادات. (1401). گفتمان‌کاوی نامه‌های امام علی(ع) به معاویه بر اساس رویکرد وندایک. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 10(38), 1-21. doi: 10.22084/nahj.2022.26231.2811
زهرا افضلی; مریم سادات غیاثیان. "گفتمان‌کاوی نامه‌های امام علی(ع) به معاویه بر اساس رویکرد وندایک". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 10, 38, 1401, 1-21. doi: 10.22084/nahj.2022.26231.2811
افضلی, زهرا, غیاثیان, مریم سادات. (1401). 'گفتمان‌کاوی نامه‌های امام علی(ع) به معاویه بر اساس رویکرد وندایک', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 10(38), pp. 1-21. doi: 10.22084/nahj.2022.26231.2811
افضلی, زهرا, غیاثیان, مریم سادات. گفتمان‌کاوی نامه‌های امام علی(ع) به معاویه بر اساس رویکرد وندایک. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1401; 10(38): 1-21. doi: 10.22084/nahj.2022.26231.2811

گفتمان‌کاوی نامه‌های امام علی(ع) به معاویه بر اساس رویکرد وندایک

فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
مقاله 1، دوره 10، شماره 38، شهریور 1401، صفحه 1-21    اصل مقاله (1.06 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2022.26231.2811
نویسندگان
زهرا افضلی* 1؛ مریم سادات غیاثیان2
1دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران
2دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی (تگفا) یکی از رویکردهای جدید تحلیل گفتمان است که بر اساس آن عوامل فرازبانی همچون قدرت، تاریخ و ایدئولوژی مورد بررسی قرار می‌گیرد. این رویکرد در نیمه‌دوم قرن بیستم به همت برخی از اندیشمندان و نظریه‌پردازان علم زبان‌شناسی شکل گرفت. تئون وندایک از جمله افراد برجسته و از پیشگامان مطالعه و پژوهش در زمینه تگفاست. به عقیده او ایدئولوژی در گفتمان می‌تواند از طریق راهکارهایی به نام مربع ایدئولوژیکی بازنمایی شود که مبنای این راهکارها، وجود تقابل‌های دوگانه میان گروه خودی و غیرخودی است. گفتمان امام علی(ع) در نامه‌هایش خطاب به معاویه از چنین ویژگی برخوردار است که می‌توان آن را بر اساس رویکرد ون‌دایک و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی مورد کاوش قرار داد. این پژوهش از آن جهت حائز اهمیت است که در آن ایدئولوژی دو تفکر متقابل در تاریخ اسلام، از طریق روش تگفا برای مخاطب تشریح می‌گردد. یافته‌ها بیانگر آن است که ایدئولوژی امام علی (ع) و معاویه منجر به قطب‌بندی میان دو گروه و به‌ عبارت‌ دیگر تقابل «ما» و «آن‌ها» گردیده است این در حالی است که با تبیین  وجوه اختلاف دو گروه در هویت، اعضاء و اعمال جایگاه گروه خودی (ما) اعتلا و جایگاه گروه غیر خودی (آن‌ها) تنزل یافته است. علاوه بر این شرافت نسب، خلوص، ایمان به خدا، معاشرت با نیکان و شجاعت به عنوان مهمترین نکات مثبت «ما» و نفاق، کفر، معاشرت با بدان و پیروی از شیطان به عنوان مهمترین نکات منفی «آن‌ها» در گفتمان امام علی(ع) بازنمایی گردیده است. همچنین به نظر می‌رسد که ایدئولوژی امام علی (ع) یعنی «اعتقاد راستین به دین اسلام» و ایدئولوژی معاویه یعنی«انحراف از دین اسلام» در نتیجه تقابل آن دو متجلی شده است.
کلیدواژه‌ها
تحلیل گفتمان انتقادی؛ تئون وندایک؛ مربع ایدئولوژیک؛ نامه‌های نهج‌البلاغه؛ امام علی(ع)؛ معاویه
مراجع
  • نهج­‌البلاغه.
  • ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبه الله. (1375). جلوه تاریخ در شرح نهج‌­البلاغه ابن‌ابی­‌الحدید، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، بی­چا، تهران: نشر نی.
  • ابن عساکر، علی بن الحسن. ( 1995). تاریخ مدینه دمشق، بی چا، بیروت : دارالفکر.
  • ابن‌­میثم، میثم بن علی. (1375). ترجمه شرح نهج‌­البلاغه ابن‌میثم، ترجمۀ قربان­علی محمدی مقدم، علی‌اصغر ترابی یحیی­زاده، محمد صادق عارف، حبیب‌الله روحانی، محمدرضا عطایی، بی­چا، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش­های اسلامی.
  • اسماعیل زاده ، حسن، احمدزاده، پرویز و رحمانی، عاطفه. (1401). بازتاب مؤلفه‌های حکمرانی امام علی (ع ) در تقابل با سیاست‌های معاویه بر اساس روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام)، شماره 37 ، ص 7 - 24
  • ایزدی، کامران، جانی پور، محمد.(1390). «تحلیل و نقد نامه­‌های معاویه به امیرالمؤمنین(ع)»، مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 1 ، ص 5 - 43
  • بابایی آملی، ابراهیم. (بی­تا). فرهنگ اعلام نهج­البلاغه، بی­چا، قم: آئین دانش.
  • بشیر ، حسن .( 1399 ). روش عملیاتی تحلیل گفتمان ،چاپ اول، تهران: انتشارات سروش.
  • پالتریج ، برایان. ( 1399). درآمدی بر تحلیل گفتمان، ترجمه طاهره همتی، چاپ دوم، تهران : نشر نویسه پارسی.
  • جلیلیان، مریم، خاقانی اصفهانی، محمد و زرکوب ، منصوره. ( 1392 ). بازتاب هنر تصویر بر سبک نامه‌های امام علی (ع) به معاویه، شماره 4 ، ص 1 - 18.
  • سلطانی، سید علی‌اصغر. (1397). قدرت، گفتمان و زبان، چاپ ششم، تهران: نشر نی.
  • غیاثیان، مریم­سادات. (1386). بازنمایی ما و آن­ها: تصویر سفیدپوستان و مسلمانان در نشریات غرب پس از یازدهم سپتامبر 2001، فصل­نامه رسانه، شماره 4(72)، 205-213.
  • غیاثیان، مریم­سادات. (1386). بازنمایی اسلام در نشریات آمریکا و انگلیس قبل و بعد از یازدهم سپتامبر بر پایه تحلیل گفتمان انتقادی. رساله دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
  • فرکلاف، نورمن. (1399). تحلیل گفتمان انتقادی، ترجمۀ روح­الله قاسمی، چاپ دوم، تهران: انتشارات اندیشه احسان.
  • فرهمندپور، فهیمه. (1379). سیری در تطور خلافت اسلامی از آغاز تا پایان سفیانیان (11-64ق)، چاپ اول، بی­جا: انتشارات بضعه الرسول.
  • فیض­الاسلام اصفهانی، علی­نقی. (1368). ترجمه و شرح نهج­البلاغه، بی­چا، تهران: سازمان چاپ و انتشارات فقیه.
  • قائدان، اصغر. (1376). تحلیلی بر مواضع سیاسی علی بن ابی­طالب پس از رحلت پیامبر(ص) تا قتل عثمان بن عفان، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • قجری، حسینعلی ، نظری ، جواد. (1392). کاربرد تحلیل گفتمان در تحقیقات اجتماعی ، چاپ اول، تهران : انتشارات جامعه شناسان.
  • القمی، الخزاز. (1401). کفایه الاثر، تحقیق عبداللطیف الحسینی، الکوهکمری الخوئی، بی­چا، بی­جا: انتشارات بیدار.
  • لاک، تری. (1393). تحلیل گفتمان انتقادی، ترجمه رضا خیرآبادی، سیما بهمنی، سمیرا بهمنی، چاپ اول، تهران: انتشارات خط سفید.
  • محلاتی، ذبیح­الله. (1384). کشف الهاویه در اعمال و زندگانی معاویه، بی­چا، تهران: مرکز نشر کتاب.
  • مقریزی، ... . (بی­تا). بنی­هاشم و بنی­امیه، ترجمه و شرح سید جعفر غصبان، بی­چا، بی­جا: بی­نا.
  • موسوی، عباس­علی. (1418). شرح نهج­البلاغه، بی­چا، بیروت: دارالرسول الاکرم(ص).
  • Van Dijk, T. (2000). Ideology and discourse: A multidisciplinary Introduction. Barcelona: Pompeu Fabra University
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 378
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 370