واکاوی تحولات آرایه های داخلی گنبد در شیوه یزد و تاثیرات آن بر سایر بناها در ایران | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 11، دوره 4، شماره 7، مهر 1393، صفحه 193-211 اصل مقاله (1.74 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
محمد حسن خادمزاده* 1؛ فائزه اصفهانی پور2 | ||
1استادیار پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران | ||
2کارشناس ارشد مرمت آثار | ||
چکیده | ||
تزیینات داخلی گنبد یکی از بخشهای مهم در آرایههای معماری ایرانی است. در مقاله پیشِرو، ابتدا سیر تحول تزیینات معماری داخل گنبدها در ایران از اوایل دوره اسلامی تا آغاز قرن هشتم هـ.ق. بررسی شده، روش مرسوم در تزیین داخل گنبدها در نقاط مختلف کشور در تمامی موارد موجود که تحت بررسی قرار گرفتهاند، حاکی از آنست که از سه نوع مصالح استفاده شده است: آجر، کاشی و گچ در ترکیبهای ساده و یا مختلط؛ اما شیوه آبرنگ بر روی گچ در هیچیک از بناها بهکار نرفته است و در ادامه نتایج حاصل با ویژگی تزیینات معماری داخل گنبدها در منطقه یزد از اوایل قرن پنجم تا اواسط قرن نهم هـ.ق. مورد مقایسه قرار گرفته است. شیوه رایج آرایههای داخلی گنبد در یزد، استفاده از اندود گچ و اجرای نقوش و کتیبه با روش نقاشی آبرنگ و با غلبه رنگ لاجورد است. این نگارهها شامل: شمسهها و نقشهای هندسی، اسلیمی که در اکثر موارد تصاویر گیاهی را شامل شده و همچنین کتیبههای قرآنی و در پارهای موارد احادیث و روایات میباشد. این امر که اینگونه زینتبندی در گنبد ابنیه همدوره در سایر نقاط ایران وجود ندارد، وجود روشی ویژهای تحت عنوان شیوه یزد در تزیینات معماری در منطقه یزد را نشان میدهد. این شیوه که حداقل از قرن پنج هـ.ق. در منطقه یزد مرسوم بوده، در قرن هشت هـ.ق. به اوج شکوفایی رسیده و تا اواسط قرن نهم هـ.ق. ادامه مییابد و در ابتدای قرن هشت هـ.ق. در گنبد سلطانیه مورد تقلید و استفاده قرار میگیرد. اجرای بسیار با شکوه آن در گنبد سلطانیه و نیز اهمیت و جایگاه این بنا در دوره ایلخانی و همچنین وجود صنعتگران ماهر در این زمینه سبب رواج و الگوبرداری از این شیوه تزیینی در دوره تیموری در دیگر بناهای ایران شده و به مناطق دیگر ایران سرایت کرده است. | ||
کلیدواژهها | ||
شیوه یزد؛ تزیینات معماری؛ گنبد؛ شمسه؛ رنگ لاجورد | ||
مراجع | ||
27-عینیفر، علیرضا. خادمزاده، محمد حسن، (1390)، بازشناسی معماری اتابکان یزد از متون تاریخی، نمونه موردی: مجموعه دولت خانه اتابک قطب الدین، نامه معماری و شهرسازی، دو فصلنامه دانشگاه هنر، شماره 6، بهار و تابستان 28- اصفهانی پور، فائزه (1390). فن شناسی، آسیب شناسی و ارائه طرح حفاظت تزیینات گچی در مدرسه شمسیه یزد، پایان نامهی دورهی کارشناسی ارشد، رشته مرمت اشیای فرهنگی و تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده مرمت. 29-عرب، کاظم (1373). بررسی ویژگیهای مقابر قرن هفتم هـ.ق در دروازهی کاشان قم، پایان نامهی کارشناسی ارشد رشتهی باستان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، صص 138-78. میرحسینی،محمدحسن(1372).یزدازظهورتاسقوط آل مظفر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران: دانشکده ادبیات. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 4,084 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 5,871 |