سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه بوعلی سینا

آقاجانی, حمید, طاهری, محمد. (1402). بررسی اصل بلاغی وجاهت متکلم در نهج‌البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 11(42), 23-46. doi: 10.22084/nahj.2023.28380.2972
حمید آقاجانی; محمد طاهری. "بررسی اصل بلاغی وجاهت متکلم در نهج‌البلاغه". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 11, 42, 1402, 23-46. doi: 10.22084/nahj.2023.28380.2972
آقاجانی, حمید, طاهری, محمد. (1402). 'بررسی اصل بلاغی وجاهت متکلم در نهج‌البلاغه', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 11(42), pp. 23-46. doi: 10.22084/nahj.2023.28380.2972
آقاجانی, حمید, طاهری, محمد. بررسی اصل بلاغی وجاهت متکلم در نهج‌البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1402; 11(42): 23-46. doi: 10.22084/nahj.2023.28380.2972

بررسی اصل بلاغی وجاهت متکلم در نهج‌البلاغه

فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
مقاله 2، دوره 11، شماره 42، شهریور 1402، صفحه 23-46    اصل مقاله (837.45 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2023.28380.2972
نویسندگان
حمید آقاجانی* 1؛ محمد طاهری2
1عضو هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
2دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
چکیده
در فن بلاغت، اصل وجاهت متکلم (اتوس) یکی از اصول سه‌گانة خطابه است که در کنار سه اصل دیگر، یعنی پاتوس (شورانگیزی در مخاطب) و لوگوس(استدلال منطقی) اضلاع «مثلث اقناع» را تشکیل می‌دهد و اهمیت زیادی در تأثیرگذاری بر مخاطبان دارد. عناصر کلیدی مؤثر در ‌ایجاد اتوس عبارتند از: شخصیت فرد، تخصص و تجربه، شهرت و سابقه و شفافیت و همدلی با مخاطبان. بررسی و دقت نظر در محتوای سخنان امیرالمؤمنین علی(ع) در نهج‌البلاغه حاکی از آن است که حضرت امیر(ع) در مواضع متعدد و به اقتضای زمان و مکان، همة عناصر چهارگانة این مولفة بلاغی را به کار بسته است و یکی از مهم‌ترین علل قرارگرفتن کتاب شریف نهج‌البلاغه در ردیف نخستین آثار بلاغی تاریخ، در نظر گرفتن چنین ظرافت‌هایی در امر سخنوری است. در پژوهش حاضر به شیوة توصیفی – تحلیلی، خطبه‌ها و نامه‌های نهج‌البلاغه، از حیث رعایت اصل اتوس مورد واکاوی قرار گرفته است و آن‌چنان‌که در شرح مصادیق امر خواهیم دید، بیشترین تأکید حضرت امیر در بیان فضایل خویش، ذکر سابقه در اسلام و جهاد و همنشینی و پرورش در مکتب حضرت رسول(ص) است. باید دانست که در سرتاسر نهج‌البلاغه هر جا که امام به اقتضای بلاغت کلام، ناچار از رعایت اصل وجاهت بوده، مصلحتی وجود داشته که یادکرد امام(ع) از فضایل خویش را موجه می‌نماید. به دیگر سخن، کلام امیرمؤمنان در اظهار اوصاف منحصربه‌فرد خود، صرفاً برای اثبات حقانیت ایشان در گفتار و کردار و منش و روش زندگی است که البته با خودستایی و کبر و غرور بی‌جا در مباینت کامل قرار دارد.
کلیدواژه‌ها
نهج‌البلاغه؛ بلاغت؛ اتوس؛ وجاهت متکلم؛ فضایل امیرالمؤمنین(ع)
مراجع
  • قرآن کریم.
  • اسلامی، شعیب و امیرکاوه، سعید (1395). روش‌های اقناع مخاطب در نهج‌البلاغه، پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره 110، ۱۷۵-۲۱۴.
  • افتخاری، اصغر و کاظمی، سید محمدصادق (1396). مدل اقناع افکار عمومی در قرآن کریم؛ مطالعه موردی مواجهه با منافقین، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، شماره 52، 9-39.
  • البحرانی، کمال‌الدین ابن هیثم (1375). شرح نهج‌البلاغة، مترجم: محمدصادق عارف، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  • ارسطو (1392). خطابه، ترجمة اسماعیل سعادت، تهران: هرمس.
  • تبریزی انصاری، محمدعلی (1418 ه.ق). اللمعه البیضاء، تحقیق: سید هاشم میلانی، قم: موسسه الهادی.
  • نصیری، علی (1384). سیمای امیرمؤمنان علیه‌السلام از منظر نهج‌البلاغه، فصل‌نامه شیعه‌شناسی، شماره 10، 57-71.
  • حسومی، ولی‌اله، نیکونژاد، زهرا و رضوی دوست، غلامرضا (1398). بررسی عنصر اقناعی طنز در نهج‌البلاغه و نقش آن در تصویرسازی مفاهیم، مطالعات ادبی متون اسلامی، شماره 2، 103-124.
  • حکیم آرا، محمدعلی (1384). ارتباطات متقاعد گرانه و تبلیغ. تهران: انتشارات سمت.
  • رجبی علا، حسین، مسبوق، سید مهدی و فاتحی، سید حسن (1402). خوانش کاربردشناختی تکنیک‌های برهان‌ورزی در ضرب‌المثل‌های نهج‌البلاغه، جستارهای زبانی، آماده انتشار. https://lrr.modares.ac.ir/article-14-61363-fa.html
  • روزنبرگ، لارنس. دی (1389). روش‌های ارسطو برای انجام استدلال شفاهی شیوا، کانون وکلا، شماره 208 و 209، 55-78.
  • شریعتمدار جزائری، سید نورالدین (1379). مفهوم عدالت در اندیشه سیاسی امام علی علیه‌السلام، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 11، 16-44.
  • شهیدی، سیدجعفر (1378). ترجمه نهج‌البلاغه، تهران: شرکت انتشارات علمی ‌و فرهنگی.
  • شیرانی، مجتبی، قاسمی شوب، محمد و اقبال، ابراهیم (1399). تبیین مشروعیت حکومت علوی در پرتو نهج‌البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، شماره 30، 37-55.
  • شفیعی مازندرانی، سیدمحمد (1381). زهد و وارستگی علی (ع) نوش‌داروی جامعه، معرفت، سال یازدهم، شماره 59، 78-87.
  • فیض کاشانی، محمدبن‌شاه مرتضی (1401 ه.ق). مفاتیح الشرایع فی فقه الامامیه، تحقیق: مهدی رجایی، قم: مجمع الذخائر‌الاسلامیه.
  • کاربخش، فاطمه (1400). بررسی شیوه‌های اقناع در سیرة سیاسی حضرت علی علیه‌السلام، پژوهشنامه نوین فقهی حقوقی زنان و خانواده، شماره 14، 105-132.
  • کرم‌پور، زهرا، حسومی، ولی‌الله و خاکپور، حسین (1394) اقناع مخاطب در نهج‌البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، شماره 9، 27-54.
  • متولی، کاظم (1384). افکار عمومی ‌‌و شیوه‌های اقناع، چاپ اول، تهران: انتشارت بهجت.
  • مطهری، مرتضی (1382). سیری در نهج‌البلاغه، انتشارات صدرا: قم.
  • نیک سیرت، عبدالله (1386). گفتاری در باب لوگوس(logos)، پژوهش‌های فلسفی-کلامی، شماره 34، 209-225.
  • وفایی تاج خاتونی، سحر و دارابی امین، مینا (1394). بررسی نظریة اتوس ارسطو نزد شاعران سبک هندی از منظر تحلیل گفتمان، ویژه نامه نامه فرهنگستان (شبه قاره)، شماره 4، 303-320.
  • همتیان، محبوبه (1396). ویژگی‌های متکلم بلیغ براساس دیدگاه‌های بلاغیون از آغاز تا امروز، فنون ادبی، شماره 21، 91-102.
  • Gross, Alan, G. &‎ Walzer, E Arthur (2008). Rereading Aristotle's Rhetoric, Southern Illinois: University Press.
  • Killingsworth, M. Jimmie (2005). Appeals In Modern Rhetoric: An Ordinary-language Approach, Chicago: Southern Illinois University Press.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 347
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 243