خوانش ایکونوگرافیک عناصر بصری، حاکم بر نقوش سکه های دوره ایلخانی | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 10، شماره 24، خرداد 1399، صفحه 169-186 اصل مقاله (1.77 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.17787.1855 | ||
نویسندگان | ||
فتانه محمودی* 1؛ هامون مهدوی2 | ||
1دانشیار گروه پژوهش و هنر، دانشکدهی هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران | ||
2دانشآموختهی کارشناسیارشد پژوهش هنر، دانشکدهی هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران. | ||
چکیده | ||
بدون تردید پیدایش سکه یکی از مهمترین دستاوردهای جامعهی بشری است که تسهیل در مبادلات تجاری و اقتصادی را بههمراه داشت. رواج سکه، معیار مبادلات و بازرگانی بین انسانها و جوامع را شفافتر نمود. هدف پژوهش حاضر این است که با مطالعهی سکههای دورهی ایلخانی، نقوش و عناصر بصری بهکار رفته در تزئینات آنها بهمنظور دستیابی به ارتباط با دین، زبان، خط و کاربردشان در تبادلات تجاری و فرهنگی مشخص شود. این پژوهش بهلحاظ هدف «بنیادی- نظری» و بهلحاظ روش از نوع «تحلیل محتوا» و براساس آراء «اروین پانوفسکی» به خوانشی آیکونوگرافیک از نقوش و عناصر بصری سکههای مغول ایلخانی میپردازد. شیوهی جمعآوری اطلاعات و دادهها بهصورت «کتابخانهای-آرشیوی» است. پرسش پژوهش این است که، عناصر بصری حاکمبر نقوش تزئینی ضربشده برروی سکههای ایلخانی چه هستند؟ نتایج این پژوهش حاکی از آن است که سکههای بهجامانده از ابتدای دورهی ایلخانی، دارای نوشتههایی بهخط اویغوری و زبان مغولی است؛ عباراتی چون «لااله الاالله» و «محمد رسولالله» بههمراه القاب سلاطین مغول به خط فارسی نیز برروی سکهها مشاهده میشوند. بر تعدادی سکههای دورهی ایلخانی، نام دوازده امام، بهویژه امامعلی؟ع؟ بهچشم میخورد. پس از گرایش سلاطین مغول به مذهب تسنن، سکهها نیز از این امر تأثیر پذیرفتند و نام ائمه و نام خلفای راشدین بر آنها نقش بست. همانند دورههای پیشین اسلامی، نقوش جانوران و گیاهان بههمراه کتیبههای قرآنی در تزئین سکهها بهکار رفتهاند. در کل، نوشتههایی مرتبط با مذهب شیعی و تسنن، قابهای تزئینی هندسی متشکل از دایره و مربع، نقوش گیاهی و نقوش جانوری با کاربری تمغا، بیشترین نمودهای بصری بهکار رفته در سکههای دورهی ایلخانی هستند. | ||
کلیدواژهها | ||
سکههای ایلخانی؛ آیکونوگرافی؛ مذهب ایلخانان؛ تمغا | ||
مراجع | ||
آبادیباویل، محمد، 1351، «تمغا (طمغا)». مجلهی دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شمارهی 104، صص: 479-499. - اشپولر، برتولد، 1374، تاریخ مغول در ایران. ترجمهی محمود میرآفتاب، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم. - اشپولر، برتولد، ۱۳۸۴، «اوضاع سیاسی ایلخانیان». از مجموعهی ایلخانیان، نوشتهی اتینگهاوزن و همکاران، ترجمهی یعقوب آژند، تهران: نشر مولی، صص: ۱۴-۲۲. - اعتمادی، الهام، 1396، «بررسی رویکرد آیکونولوژی در مواجهه با نقاشی دوران پیشامدرن ایرانی». مبانی-نظری هنرهای تجسمی، شمارهی سوم، صص: 49-60. - امرایی، سیاوش، 1390، «روند دگرگونی نقوش و شعائر مذهبی سکههای ایرانی از ایلخانی تا صفوی». پایاننامهی کارشناسیارشد، استاد راهنما: جهانبخش ثواقب، دانشگاه لرستان، دانشکدهی زبان و ادبیات فارسی. - برومند، صفورا، 1391، «آسیبشناسی پژوهشهای سکهشناختی در ایران: مطالعه موردی سکههای ایران باستان». تاریخ نگری و تاریخ نگاری، شمارهی 10، صص: 27-1. - بویل، جاناندرو، 1381، تاریخ ایران. پژوهش دانشگاه کمبریج (جلد پنجم)، ترجمه، حسن انوشه، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم. - خسروی، فریبرز، 1387، «بررسی نقوش سکههای دوران ایلخانی موزه ملک تهران با کاربری در گرافیک معاصر». پروژه عملی: بازسازی نقوش سکهها، طراحی پوستر و طراحی حروف، پایاننامهی کارشناسیارشد، استاد راهنما: محمد خزایی، دانشگاه تربیتمدرس (منشر نشده). - عبدی، ناهید، 1391، درآمدی بر آیکونولوژی. تهران: سخن. - کشمیرشکن، حمید، 1396، درآمدی بر نظریه و اندیشهی انتقادی در تاریخ هنر. تهران: نشر چشمه. - سرفراز، على اکبر؛ و آورزمانی، فریدون، 1383، سکههای ایران از آغاز تا دوران زندیه. تهران: انتشارات سمت، چاپ سوم. - صفارتنوری، محمد تقی، 1380، «فهرستبندی گنجینه سکههای موزه ملک». پایاننامهی کارشناسیارشد رشتهی باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس (منتشر نشده). - بیانی، شیرین، 1371، دین و دولت در عهد مغول. جلد اول، تهران: انتشارات نشر دانشگاهی، چاپ دوم. - پانوفسکی، اروین، 1396، معنا در هنرهای تجسمی. ترجمهی ندا اخواناقدم، تهران: نشر چشمه. - ترابیطباطبایی، سید جمال، 1355، «سکههای آققویونلو». نشریهی آذربایجان، شمارهی ۷، انتشارات اداره کل موزهها، صص: 45-63. - شرفی، محبوبه، 1395، «نظام ضرب سکه و مبادلات پولی در عصر ایلخانی». مجلهی پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، دورهی 10، شمارهی 19، صص: 121- 144. - صالحی، امیرحسین، 1393، «تجزیه عنصری سکههای ایلخانی جهت پیبردن به وضعیت اقتصادی و سیاسی زمان مورد مطالعه با روش PIXE». رسالهی دکتری باستانشناسی، به راهنمایی جواد نیستانی، دانشگاه تربیتمدرس (منتشر نشده). - صفارتلوری، محمدتقی، 1380، «فهرستبندی گنجینهی سکههای موزه ملک». پایاننامهی کارشناسیارشد باستانشناسی، استاد راهنما: فرهنگ خادمیندوشن، دانشگاه تربیتمدرس (منتشر نشده). - گروسه، رنه، 1353، امپراتوری صحرا نوردان. ترجمهی میکده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - مرتضوی، منوچهر، 1370، مسائل عصر ایلخانان. تهران: انتشارات آگاه. - مورگان، دیوید، 1373، ایران در قرون وسطی. ترجمهی عباس مخبر، تهران: انتشارات طرح نو.
- Nyamaa, B., 2005, The Coins of Mongol Empire and Clan Tamgha. Published by: Ulaanbaatar. - Tuncay, A. & Sennur, A., 1992, Ak akce: Mongol and Ilkhanid coins. Published Beyoğlu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 926 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,060 |