مطالعه تطبیقی سفال لپویی چهارمحال و بختیاری با شمال فارس بر اساس روش پتروگرافی | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 10، شماره 24، خرداد 1399، صفحه 7-26 اصل مقاله (2.13 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2020.19781.1991 | ||
نویسندگان | ||
مهدی علیرضازاده نودهی* 1؛ محمود حیدریان2؛ علیرضا خسروزاده3 | ||
1دانشجوی دکتری باستانشناسی پیشازتاریخ، گروه باستانشناسی، دانشکدهی علومانسانی، دانشگاه تربیتمدرس، تهران، ایران | ||
2استادیار گروه باستانشناسی، دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران. | ||
3دانشیار گروه باستانشناسی، دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران. | ||
چکیده | ||
دورهی لپویی یکی از مراحل فرهنگی پیشازتاریخ زاگرس جنوبی است که نخستینبار «مککان» و «لانگزدورف» در کاوشهای تل باکون، در لایهی سطحی باکون الف آنرا معرفی کردند. اما این «لویی واندنبرگ» بود که اولینبار عنوان لپویی را بهکار برد. سفال لپویی در بررسی «سامنر» در حوضهی رود کُر به فراوانی بهدست آمده است. از طرفی سفال لپویی در کوهستانهای چهارمحالوبختیاری نیز در کمیّت و کیفیّت بالایی مشاهده شده است. این سوال مطرح میشود که ارتباط بین سفالهای لپویی این دو منطقه به چهصورت بوده است؟ بنابراین پژوهش حاضر تعداد 17 قطعه سفال لپویی متعلق به چهار محوطه در چهارمحالوبختیاری را با 7 نمونه سفال مربوط به محوطههای تپه لپویی و تل باکون از حوضهی رود کُر به روش پتروگرافی مقایسه میکند تا وجه اشتراک و افتراق این نمونهها را مورد بررسی قرار دهد. از طرفی کوهستانهای چهارمحالوبختیاری زیستگاه مناسب کوچروی را که مورد توجه بانیان فرهنگ لپویی بوده، فراهم آورده است. درواقع وجود دشتهای میانکوهی و کوهپایههای غنی آن شرایط مطلوبی را برای حرکات گلّه فراهم میآورد که به این مورد باید منابع آبی فراوان در این منطقه را نیز اضافه کرد که از دیرباز مورد توجه عشایر واقع شده است؛ اما مطالعات پتروگرافی صورتگرفته بر روی نمونههای سفالی بهصورت علمی این حرکات کوچروی را بررسی میکند. درنهایت با توجه به تشابهات بافت سفال، مواد پُرکننده، تحلیل فضای خالی و دمای پخت، میتوان نتیجه گرفت که دانش ساخت سفال لپویی تحتتأثیر حرکات کوچروی به مرزهای شمالی این فرهنگ منتقل شده است و مردمان ساکن در حوزهی جغرافیای امروزی چهارمحالوبختیاری اقدام به ساخت سفال لپویی کردهاند که این در اختلاف جزئی برخی از نمونههای منطقه با شمال فارس قابل توجیه است؛ از طرف دیگر، میزان تشابه برخی نمونههای محوطههای جنوبی چهارمحالوبختیاری با محوطههای فارس به حدی است که وارداتی بودن آنها را یادآور میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
سفال لپویی؛ چهارمحالوبختیاری؛ حوضهی رود کُر؛ پتروگرافی سفال؛ کوچروی | ||
مراجع | ||
آقانباتی، سید علی، 1383، زمینشناسی ایران. تهران: سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور. - امامی، محمدامین، و نوغانی، سمیه، 1392، «بررسی روند کربناتیزاسیون مجدد و شکلگیری کلسیت ثانویه در سفالهای باستانی براساس مطالعات پتروگرافیک». دوفصلنامه علمی-پژوهشی مرمت و معماری ایران، سال سوم، شمارهی پنجم، صص: 68-55. - تقیزاده، حامد، 1395، «تبیین فرآیند گذار از دوره مسوسنگ به مفرغ شمالغرب ایران براساس مطالعات باستان کانینگاری سفالینههای کولتپه هادیشهر». پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهرکرد (منتشر نشده). - جولایی، واحد، 1396، «گزاش فصل دوم (بخش مرکزی) بررسی باستانشناختی شهرستان بن». شهرکرد: سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری. - حاجینوروزی، فاطمه، 1397، « بررسی کانینگاری سفال دوره مسوسنگ میانی منطقه چهارمحالوبختیاری به منظور شناخت منشاء آن». پایاننامهی کارشناسیارشد، دانشگاه شهرکرد (منتشر نشده). - خسروزاده، علیرضا، 1386، «گزارش فصل اول بررسی باستانشناختی شهرستان فارسان». شهرکرد: سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری. - خسروزاده، علیرضا، 1388، «گزارش فصل اول بررسی باستانشناختی بخش میانکوه شهرستان اردل». شهرکرد: سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری. - خسروزاده، علیرضا، 1389، «گزارش فصل دوم بررسی باستانشناختی بخش میانکوه شهرستان اردل». شهرکرد: سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری. - خسروزاده، علیرضا، 1390، «گزارش فصل سوم بررسی باستانشناختی بخش میانکوه شهرستان اردل». شهرکرد: سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری. - سرداریزارچی، علیرضا، 1392، «دورهی لپویی در فارس». باستانپژوه، سال 15، شمارهی 20، صص: 46-27. - سلمانزاده، جواد؛ کاوش، حسینعلی؛ فاضلینشلی، حسن؛ و بهشتی، ایرج، 1393، «تایج آزمایشات پتروگرافی نمونههای سفالی تپهی گراتزیانی». مجله مطالعات باستانشناسی، دورهی 6، شمارهی 1، صص: 66-55. - عبدالرحیمیان، فاطمه، 1396، «بررسی شیمیایی و کانیشناسی سفال عصر مفرغ دشت کلیایی با هدف شناخت منشأ و تشابه و تمایز آنها». پایاننامهی کارشناسیارشد، دانشگاه شهرکرد (منتشر نشده). - عرب، احمدعلی، 1395، «گزارش فصل اول (بخش شیدا) بررسی باستانشناختی شهرستان بن». شهرکرد: سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری. - علیرضازادهنودهی، مهدی، 1397، «مطالعه الگوی استقراری و برهمکنش جوامع مسوسنگ چهارمحالوبختیاری با مناطق همجوار». پایاننامهی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهرکرد (منتشر نشده). - علیرضازاده نودهی، مهدی؛ حیدریان، محمود و خسروزاده، علیرضا، 1398، «فرهنگ لپویی و حوزه نفوذ آن در کوهستانهای چهارمحالوبختیاری». اولین کنفرانس ملی دوسالانه باستانشناسی و تاریخ هنر ایران، 11 و 12 اردیبهشت 1398، دانشگاه مازندران، نشر ژینو، چاپ اول، 1398، صص: 1916-1928. - علیزاده، عباس 1383، منشأ نهادهای حکومتی در پیشازتاریخ فارس: تل باکون، کوچنشینی باستان و تشکیل حکومتهای اولیه. ترجمهی کوروش روستایی، تهران: سازمان میراثفرهنگی و گردشگری: بنیاد پژوهشی پارسه- پاسارگاد. - گورویی، قدرتالله، 1397، «و بررسی کانینگاری سفال لبهواریخته آغازایلامی چهارمحالوبختیاری و مقایسه آن با انواع مشابه در خوزستان». پایاننامهی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهرکرد (منتشر نشده). - محمدیفر، یعقوب؛ و عرب، احمد علی، 1392، «مطالعه ترکیب سفال کلینکی دورهی اشکانی منطقهی همدان با استفاده از سه روش: XRF, PIXE و XRD با هدف تعیین میزان تشابه و تمایز». مجلهی پژوهشهای باستانشناسی ایران، دورهی 3، شمارهی 4، صص: 57-76. - نقشینه، امیرصادق؛ حاتمی، الناز؛ و نیکروانمتین، هومن، 1392، «مطالعه پتروگرافی سفال عصر آهن غار هوتو». مجلهی پژوهشهای باستانشناسی ایران، دورهی 3، شمارهی 5، صص: 63 تا 78.
- Fargher, L., 2007. “A Microscopic View of Ceramic Production: An Analysis of ThinSections from Monte”. Latin American Antiquity, Vol. 18, No. 3: Pp. 313-332. - Langsdorff, A. & McCoown, D. E., 1942, Tall-i-Bakun A: Season of 1932. Oriental Institute Publication, University of Chicago Press, Chicago. - Livingood, A.; Patrick. C. & Cordell, A., 2009. “Point/counter point: the accuracy and Feasibility of digital image techniques in the analysis of ceramic thin section”. Journal of Archaeological Science, No. 36(3): Pp. 867-872, DOI: 10.1016/j.jas.2008.11.015 - Petrie, C. A.; Weeks, L. R.; Potts, D. T. & Roustaei, K., 2009, “Perspectives on the Cultural Sequence of Mamassani”, In: D.T. Potts (ed) The Mamassani Archaeological Project Stage One: A Report on the first two seasons of the ICAR – University of Sydney expedition to the Mamassani District, Fars Province, Iran. Tehran: Iranian Centre for Archaeological Research. - Petrie, C. A.; Sardari, A. & Javanmard Zadeh, A., 2007. “Developing societies and economies in the 4th millennium B.C: Further Excavations at tol-e Spid”, Iran, Vol. 45: Pp. 301-309. - Potts, D. T. & Roustaei, K., 2006, The Mamasani Archaeological Project Stage One. A report on the first two seasons of the ICAR- University of Sydney expedition to the Mamasani District, Fars Province, Iran, Tehran, Iranian Center for Archaeological Research. - Riley, J. A., 1981. “Petological Examination of Coarse-Ware Stirrup-Jars from Mycenae”. The Annual of the British School at Athens, Vol. 76: Pp.335- 340. - Sumner, W. M., 1988, “Prelude to Proto-Elamite Anshan: The Lapui Phase”. Iranica Antiqua Vol. 23: Pp. 23-44. - Sumner, W. M., 1972, “Cultural Development in the Kur River Basin, Iran: an archaeological analysis of settlement patterns”, PhD, Pennsylvania. - Vanden Berghe, L., 1954, “Archaeologische navorsingen in de omstreken van Persepolis”. Jaarbericht Ex Orient Lux 13: Pp. 394-408. - Weeks, L. R.; Alizadeh, K.; Niakan, L.; Alamdari, K.; Khosrowzadeh, A. & Zeidi, M., 2009. “Excavations at Tol-e Nurabad, in D.T. Potts and K. Roustaei (eds.), The Mamasani Archaeological Project Stage One: A report on the first two seasons of the ICAR—University of Sydney Joint Expedition to the Mamassani District, Fars Province, Iran”. Iranian Center for Archaeological Research, Tehran: Pp. 31-88. - Zagarell, A, 1982, “The Prehistory of the Northeast Bakhtiyari Mountains, Iran: The Rise of a Highland Way of Life”. Beihefte zum Tubinger Atlas des Vorderen Orients, 42, Dr. Ludwig Reichert Verlag, Wiesbaden. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 768 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 520 |