عدالت ترمیمی در اندیشه امام علی(ع) | ||
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه | ||
مقاله 6، دوره 7، شماره 27، آذر 1398، صفحه 99-116 اصل مقاله (721.84 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2019.17345.2124 | ||
نویسندگان | ||
منصور عطاشنه1؛ امین کیانی* 2 | ||
1استادیار گروه حقوق دانشگاه شهید چمران اهواز | ||
2کارشناس ارشد حقوق جزا و جرمشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرمآباد | ||
چکیده | ||
یکی از آموزههای نوین حقوق کیفری در ترسیم سیاست کیفری، توجه ویژه بهجایگاه بزهدیده و ترمیم خسارات و هزینههای وارده به وی با توسل به ابزارها و نهادهای غیرکیفری و غیررسمی برای حلوفصل امور کیفری است. در دهههای اخیر بهعلت مشکلات ناشی از اجرای عدالت کیفری گرایش نظامهای حقوقی به عدالت ترمیمی بیشتر شده است. اندیشهها و فرمایشهای حضرت علی(ع) همواره بخش اعظمی از سیاست حقوقی اسلام را تشکیل داده است. حال باید دید عدالت ترمیمی در دیدگاه و اندیشه علوی وجود داشته یا خیر؟. به نظر میرسد عدالت ترمیمی در دیدگاه علوی جایگاه ممتاز و ویژهای داشته است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای نگارش یافته درصدد است تا عدالت ترمیمی موردپذیرش حضرت علی(ع) را مورد تحلیل قرار دهد. یافتههای پژوهش حکایت از وجود مصادیق مختلف عدالت ترمیمی از منظر حضرت علی(ع) دارد، هرچند لفظ عدالت ترمیمی در هیچیک از فرمایشهای حضرت بهکار نرفته لیکن ایشان در 1400 سال پیش اهمیت عدالت ترمیمی را موردتوجه خاص و ویژه قرار داده و علاوهبر اجرای آن همواره مردم و نیز آیندگان را به اهتمام ویژه نسبت به گرایش به عدالت ترمیمی دعوت نموده است. تأسیساتی از قبیل بزهپوشی، اصلاح ذاتالبین، شرمساری، ماهیت جبرانی دیه و پرداخت آن از بیتالمال و میانجیگری محوریت گفتمان علوی عدالت ترمیمی را تشکیل میدهند. | ||
کلیدواژهها | ||
امام علی؛ نهجالبلاغه؛ عدالت ترمیمی؛ میانجیگری؛ دیه | ||
مراجع | ||
- قرآن کریم. - ابنبابویه، محمدبنعلی. (1413 ق). من لایحضره الفقیه، ج 4. قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. - الأنصاری الرویفعى الإفریقى، جمالالدین ابنمنظور. (1414 ق). لسان العرب، ج1، چاپ سوم، بیروت: دار صادر. - البهی، محمد. (1362). مفاهیم اخلاقی و عقیدتی قرآن. ترجمه محمدصادق سجادی. قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. - الفراهیدی، خلیل بن احمد. (1410 ق). العین، ج 8، چاپ دوم. قم: دارالهجره. - اردبیلی، احمدبنمحمد. (1409 ق). مجمع الفائده و البرهان. ج14. قم: موسسه النشر الاسلامی. - امی، احمد. (1396). «ماهیت نهاد دیه از منظر فقه اسلامی و حقوق کیفری ایران»، فصلنامه حقوق پزشکی. سال یازدهم، شماره43، 69-47. - برایت ویت، جان. (1395). «عدالت ترمیمی و تنظیم گری پاسخگو». ترجمه ایمان شاه بیگی. در مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم. زیرنظر محمد فرجیها. 203-155. تهران: دانشگاه تربیت مدرس. - بهرهمند، حمید. (1383). جلوههای عدالت ترمیمی در حقوق ایران. با راهنمایی علیحسین نجفی ابرندآبادی. پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی، دانشگاه امام صادق(ع). - تویسرکانی، محمدنبی بن احمد. (1413 ق). لئالی الاخبار، ج 2. قم: مکتبه العلامه. - حر عاملی، محمد بن الحسن. (1416 ق). وسائل الشیعه، ج 19. چاپ دوم. قم: انتشارات مؤسسة آل البیت (علیهاالسلام). - دشتی، محمد. (1385). ترجمه نهجالبلاغه،چاپ اول، قم: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین. - راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1374). مفردات الفاظ قرآن، ترجمه غلامحسین خسروی، ج 1و 2. تهران: مرتضوی. - رحیمینژاد، اسماعیل. (1389). «دکترین احیای نفس و رابطه آن با عدالت ترمیمی». فصلنامه حقوق تطبیقی. شماره 82، 144-127. - ساریخانی، عادل و خاقانی اصفهانی، مهدی. (1391). «نقد عدالت ترمیمی در گفتمان جرمشناسی غربی از منظر سیاست جنایی قرآن کریم»، کاوشی در معارف قرآنی. سال اول، شماره اول، 63-49. - شریعتمداری، جعفر. (1377). شرح و تفسیر لغات براساس تفسیر نمونه. ج 2. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی. - شوشتری، شیخ محمدتقی. (1394). قضاوتهای امیرالمؤمنین(ع). چاپ دوم. قم: انتشارات هزاره دانش. - شیری، عباس (1385). «پارادایمهای عدالت کیفری، عدالت سزادهنده و عدالت ترمیمی». مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 74، 246-213. - حاج سید جوادی، صدر و بهاءالدین خرمشاهی، احمد. (1375). دایرة المعارف تشیع. ج 2. تهران: موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع). - صفاری، علی. (1395). «دیه در حقوق اسلامی؛ یک جایگزین ترمیمی (غیرکیفری و بزخ دیده محور) برای جرائم نسبت به اشخاص». در مجموعه مقالات دومین همایش بینالمللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم، زیرنظر محمد فرجیها. 521-503. تهران: دانشگاه تربیت مدرس. - طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1412ق). تهذیبالاحکام فی شرحالمقنعه. ج 10.بیروت: دارالتعارف للمطبوعات. - عاملی، محمد (1401ق). وسائل الشیعه، ج11. تهران: اسلامیه. - عطاشنه، منصور و ایرانی، امیر. (1395). «آیین فصل و کارکرد پیشگیرانة ترمیمی از تکرار جرم، مطالعة موردی ده قبیلة بزرگ عرب در شهر اهواز». در مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم، زیرنظر محمد فرجیها. 583-555. تهران: دانشگاه تربیت مدرس. - عمید، حسن. (1389). فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات راه رشد. - غلامی، حسین. (1383). «عدالت ترمیمی»، در مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری، تهران: نشر سمت. - -----------. (1385). عدالت ترمیمی. تهران: نشر سمت. - فارابی، محمد بن محمد. (1379). اندیشههای اهل مدینه فاضله. مترجم سید جعفر سجادی. تهران: طبع و نشر. - فوکو، میشل. (1393). مراقبت و تنبیه. چاپ دوازدهم. تهران: نی. - کرمیپور، مصطفی و میرخلیل، سید محمود. (1394). جایگاه بزه پوشی در جرائم جنسی از منظر فقه و حقوق موضوعه ایران. کنفرانس ملی چارسوی علوم انسانی. شیراز. - کلینیالرازی، محمد بن یعقوب بن اسحاق. (1365). الاصول منالکافی. ج2. تهران: نشر دارالکتب الاسلامیه. - کوشکی، غلامحسن؛ حسینوند، موسی. (1395). «سنت میانجیگری در قوم بختیاری؛ همسو با آموزههای عدالت ترمیمی»، در مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم. زیرنظر محمد فرجیها. 706-675. تهران: دانشگاه تربیت مدرس. - مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار الجامعه لدرر أخبار الائمه الاطهار(ع). ج 74. چاپ دوم، بیروت: انتشارات مؤسسة الوفا. - معین، محمد. (1388). فرهنگ معین، ج 2. چاپ بیست و ششم. تهران: امیرکبیر. - مغنیه، محمدجواد. (1387).فیظلال نهجالبلاغه؛ تحقیق و پژوهش سامیالغریری. مترجم محمدجواد معموری. ج 4. قم: دارالکتاب الاسلامی. - موسوی مجاب، سید دُرَید و پارسایی، رضا. (1395). «راهبرد پیشگیرانة برنامه عدالت ترمیمی در پرتو نظریه شرمساری»، در مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم، زیرنظر محمد فرجیها. 773-756. تهران: تربیت مدرس. - نجفی ابرندآبادی، علی حسین؛ شادمان فر، محمدرضا و توجهی، عبدالعلی. (1387). «اصلاح ذاتالبین و نظریه عدالت ترمیمی». فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 12، شماره 3، 222-193. - نراقی، احمدبن محمدمهدی. (1378). معراج السعاده، قم: هجرت. - نوبهار، رحیم. (1395). «نهاد توبه و عدالت ترمیمی: چشم انداز اسلامی»، در مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم، زیرنظر محمد فرجیها. 841-824. تهران: تربیت مدرس. - هاشمی شاهرودی، سید محمود. (1394). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیه السلام، ج 3. قم: مرکز پژوهشهای فارسی الغدیر. - Miller, S. L. and LeeAnn, I. (2013). “Using Restorative Justice for Gendered Violence: Success With a Postconviction Model", Feminist Criminology, Vol. 8(4): 247-268.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 499 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 778 |