تبیین وظیفهگراییِ معرفتی در نهجالبلاغه و آثار آن در نظام تعلیموتربیت | ||
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه | ||
مقاله 3، دوره 7، شماره 27، آذر 1398، صفحه 45-63 اصل مقاله (616.91 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2019.17895.2179 | ||
نویسنده | ||
فرامرز محمدی پویا* | ||
استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلیسینا، همدان | ||
چکیده | ||
چکیده انسانها هر روزه با باورها، ادعاها و موضوعاتی در زمینههای مختلف دینی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ... مواجه میشوند که باید در مقام پذیرش یا رد آنها برآیند. لازمه طرح کردن، پذیرش یا رد هر باور و ادعایی، ابتنای آن بر عقلانیت است. قرآن کریم، نهجالبلاغه و سایر منابع دینی و احادیث و روایات همواره آدمی را به عقلورزی و پرهیز از مسکوت ماندن قوۀ تعقل دعوت کردهاند. وظیفهگراییِ معرفتی، فرد را بهسوی بررسی عقلانی یک ادعا قبل از طرح، پذیرش یا رد آن سوق میدهد. هدف از پژوهش حاضر تبیین وظیفهگراییِ معرفتی در نهجالبلاغه و آثار آن در نظام تعلیم و تربیت است. برای این منظور از روش تحلیل مفهومی و تحلیل محتوای کیفی استفاده شده که طی آن ابتدا وظیفهگراییِ معرفتی مورد تحلیل قرار گرفت و سپس متن کامل نهجالبلاغهمورد بررسی قرار گرفته و چهـار مؤلفۀ پرسشـگری، استـدلالورزی، جامعیت فکری، حقیقتجویی، برای وظیفهگراییِ معرفتی تبیین شد و نتایج کاربست آن در نظام تعلیم و تربیت، بررسی شد. | ||
کلیدواژهها | ||
نهجالبلاغه؛ نظام تعلیم و تربیت؛ وظیفهگراییِ معرفتی؛ مسئولیتپذیری | ||
مراجع | ||
- قرآن کریم. - احمدی، غلامعلی. (1380). «کاربرد روش حل مسأله در آموزش علوم». تعلیم و تربیت. شماره 1، 125-115. - ارنشتاین، آلن سی و هانکینس، فرانسیس، پی. (1373). مبانی فلسفی،روانشناختی و اجتماعی برنامهی درسی. ترجمه سیاوش خلیلی شورینی. تهران: یادواره کتاب. - اوکیف، تری؛ استامپ، النور؛ لامنت، جان؛ دنووان، پیتر و پلانتینگا، آلوین. (1380). جستارهایی در فلسفه دین، ترجمهی مرتضی فتحیزاده. چاپ اول. قم: انتشارات دانشگاه قم. - بابامحمدی، حسن و خلیلی، حسین. (1383). «مهارتهای تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سمنان». آموزش در علوم پزشکی. دوره 4، شماره 12، 29-23. - باقری، خسرو. (1387). درآمدی بر فلسفهی تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، ج 1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - بهشتی، سعید. (1382). «درآمدی بر قلمروشناسی عقلانیت در تربیت اسلامی». فصلنامه تعلیم و تربیت. سال 19، شماره 4، 161-131. - بهمنی، فرود؛ یوسفی، علیرضا؛ نعمتبخش، مهدی؛ چنگیز، طاهره و مردانی، محمد. (1384).«مهارتهای تفکر انتقادی دانشجویان علوم پایه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان». آموزش در علوم پزشکی. دوره 5، شماره 2، 45-41. - بیجنوند، فرامرز. (1390). تبیین مؤلفههای تفکر انتقادی و بررسی رابطهی آن با تولید علم در بین اعضای هیأت علمی دانشگاه شاهد و ارائهی راهکارها. پایاننامه کارشناسی ارشد رشتهی فلسفه تعلیم و تربیت. اکبر رهنما. دانشگاه شاهد. - پترسون، مایکل؛ هاسکر، ویلیام؛ ریچنباچ، بروس و باسینگر، دیوید. (1387). عقل و اعتقاد دینی؛ درآمدی بر فلسفه دین، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات طرح. - پورحسن، قاسم. (1391). «مسأله باور پایه و نظام معرفتی علامهطباطبایی»، حکمت معاصر. سال 3، شماره 1، 54-33. - تمیمی آمدی، عبدالواحد. (1366). تصنیف غررالحکم و درر الکلم. ج 2. قم: دفتر تبلیغات. - جوادپور، غلامحسین. (1389). «پیشزمینههای معرفتشناختی اخلاقِ باور». آیین حکمت. سال 2، شماره 6، 63-35. - ------------. (1390). «اخلاقِ باور، رهیافتی به پیوند اخلاق و معرفتشناسی». پژوهشنامه اخلاق. سال 4، شماره 11، 84-55. - حکیمی، محمد و حکیمی، علی. (1386). الحیاه. ترجمهی احمد آرمان. تهران: نشر دلیل ما. - دشتی، محمد. (1383). ترجمۀ نهجالبلاغه. چاپ دوم. قم: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین. - دکارت، رنه. (1369). تأملات در فلسفۀ اولی. ترجمهی احمد احمدی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - سلطان القرائی، خلیل. (1384). فلسفهتعلیموتربیتوآرایتربیتی. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز. - شمس، منصور. (1384). آشنایی با معرفت شناسی. چاپ اول. تهران: طرح نو. - شهابی، محمود. (1384). «تفکر انتقادی و آموزش انتقادی». آموزش علوم اجتماعی. دوره 8، شماره 4، 16-10. - طباطبایی، سید محمدحسین. (1374). الـمیزان فی تفسیر القرآن (تفسیر المیزان). ترجمهی سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی. - عباسی یادکوری، مروارید. (1381). بررسی محتوای کتاب مطالعات اجتماعی مقطع متوسطه در پرورش مهارتهای تفکر انتقادی بر مبنای دیدگاه اجتماعی برنامه درسی. پایاننامه کارشناسی ارشد رشتهی برنامهریزی درسی. داریوش نوروزی. دانشگاه علامه طباطبائی. - غائبی، امیر و امیری پری، ربابه. (1394). «بررسی رابطه بین رفتار اطلاعیابی در وب و تفکر انتقادی؛ مطالعه موردی: دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا(س)». اندیشههای نوین تربیتی. دوره 11، شماره 2، 68-49. - قنبری پریخانی، نازی و طاهرینیا، علیباقر. (1397). «تحلیل انسجام و پیوستگی خطبههای امام علی(ع) با موضوع حکمیت بر اساس تحلیل محتوای کیفی». پژوهشنامه نهجالبلاغه. سال 6، شماره 22، 56-39. - ماهروزاده، طیبه و شاهی، بتول. (1392). «بررسی ماهیت تربیتی تفکر انتقادی از دیدگاه اسلام و پساساختارگرایی». مدیریت و برنامهریزی در نظامهای آموزشی. سال 6، شماره 11، 66-45. - مایرز، چت. (1386). آموزش تفکر انتقادی. ترجمهی خدایار ابیلی. تهران: انتشارات سمت. - مجلسی، محمدباقر. (1372). بحارالانوار. ج 75. تهران: انتشارات اسلامیه. - ------------.(بیتا). بحارالانوار الجامعه الدرر اخبار الائمه الاطهار. ج 2 و 14 و 86. بیروت: موسسه الوفاء. - محمدیپویا، فرامرز. (1396). تبیین بایستههای معرفتشناختی اخلاقِ باور و نقش تفکر انتقادی در آن بهمنظور ارائه الگوی نظری آموزش اخلاقِ باور. رساله دکتری فلسفه تعلیم و تربیت. دانشگاه خوارزمی. - محمدیپویا، فرامرز؛ ضرغامیهمراه، سعید؛ سجادی، سید مهدی؛ قائدی، یحیی و محمودنیا، علیرضا. (1395). «تبیین جایگاه تفکر انتقادی در وظیفهگراییِ معرفتی اخلاقِ باور». پژوهشهای اخلاقی. سال 6، شماره 4، 211-183. - محمدیپویا، فرامرز؛ ضرغامیهمراه، سعید؛ قائدی، یحیی و محمودنیا، علیرضا. (1396). «تبیین بایستههای اخلاقِ باور». پژوهشهای اخلاقی. سال 7، شماره 4، 136-111. - محمودی، ایوب؛ نوروزی، رضاعلی و نجفی، محمد. (1390). «ویژگیها و ثمرات تفکر انتقادی از دیدگاه امام علی(ع)». پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال 19، شماره 13، 111-93. - مطهری، مرتضی. (1388). مجموعه آثار. تهران: صدرا. - -----------. (1394). مجموعه آثار. تهران: صدرا. - مقتدایی، لیلا؛ امیری، مجید؛ نظری، حسین و موسوی، ستاره. (1395). «جایگاه و اهمیت تفکر انتقادی از دیدگاه قرآن و امام علی(ع)». اسلام و علوم اجتماعی. سال 8، شماره 15، 167-133. - معارف، مجید و قاسمی حامد، مرتضی. (1396). «کارکردهای عقل در نهجالبلاغه». پژوهشهای قرآن و حدیث. سال 50، شماره 2، 337-315. - مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه. - ملایوسفی، مجید؛ الهیاری، احمد و اسکندری، مریم. (1391). «مطهری و اخلاق باور». حکمت معاصر. سال 3، شماره 1، 140-119. - نقیبزاده، میرعبدالحسین. (1390). نگاهی به نگرشهای فلسفی سدهی بیستم. چاپ دوم. تهران: انتشارات طهوری. - Avicenna, (2005). The metaphysics of the healing. Translated by Michael E. Marmura. Brigham young University.
- Beck, F. A. G. (1964). Greek education. New York: Barnes and noble inc.
- Chignell, A. and Dole, A. (2005). The ethics of religious belief: A Recent history in God and the Ethics of Belief. Cambridge University Press.
- Chisholm, R. M. (1961). “Evidence as justification”. Journal of philosophy, 23(58), 739-748.
- Clark, D. and Holt, J. (2001). “Strategies to overcome obstacles in the facilitation of critical thinking”. Nursing education. 25, 291-298.
- Clifford. W. K. (1877). The ethics of belief. Contemporary review, copyright(c) 2003 proquest information and leaning company Ltd.
- Clifford, W. K. (1901). Lectures and Essays. (The ethics of belief), edited by: Leslie Stephen and Sir Frederick Pollock, New York, the Macmillan and CO, limited.
- Coombs, J. R. and Daniels, L. R. B. (1991). Philosophical inquiry: conceptual analysis. In: Edmund C. Short. E. C. (1991). Forms of curriculum inquiry. SUNY Press.
- Duron. R and Et al. (2006). “Critical thinking framework for any Discipline international”. Teaching and learning in higher education, 17(2), 160-166.
- Eells, E. and Maruszewski, T. (1991). Probability and Rationality. In: Cohen. J. (1991). Philosophy of Science. Rodopi.
- Ennis, R. H. (2002). An outline of goals for a critical thinking curriculum and its assessment. Available at: http://faculty .ed .Uiuc. edu/rhennis.
- Facione, P. A. (1990). The California Critical Thinking Skills Test-college level. technical report#2. Factors predictive of CT skills. Millbrae, CA: California Academic Press.
- Fisher, A. (2001). Critical thinking: an introduction. the university press of Cambridge, http:// www. cambridge.org.
- Hatcher, D. L. and Spencer, L. A. (2005). Reasoning and writing: from critical thinking to composition. 3th ed, boston, american press.
- Johnson, E. B. (2002). Contextual teaching and learning: what it is and why its here to stay. United kingdom: corwin press.
- Kenny, A. (1992). What is faith?: essays in the philosophy of Religion. oxford university press.
- Lipman, M. (1996). Philosophy go to school. Philadelphia, temple university press.
- Marzano, R. J. and Brandt, R.S. and Sue Hughes. C. and Fly Jones. B. and Presseisen. B. Z. and Rankin. S.C. and Suhor. CH. (1988). Dimensions of thinking: a framework for curriculum and instruction. assn for supervision & curriculum.
- Oksenberg, R. A. (1998). Plato's counsel on education, Philosophy: the journal of the royal institute of philosophy. Cambridge university press.
- Papastephanlou, M. (2004). “Educational critique, critical thinking and the critical philosophical traditions”. Philosophy of education, 38, 370-377.
- Paul, R. and Elder, L. (2000). Critical thinking: the path to responsible citizenship. High school magazine, 7 No 810015 AP 2000.
- Pojman, L. P. (2003). The theory of knowledge: classical and contemporary readings. Wadswoth publishing company.
- Pring, R. (1999). “Neglected educational aims moral seriousness and social commitment”. In the aims of education, 157-185.
- Schafersman, S .D. (1991). An introduction to critical thinking. Janury.
- Siegel, H. (1998). Educating reason: rationality, critical thinking and education. New York: routledge.
- UNESCO. (2013). Global framework on MIL indicators. [On Line]:availablefrom:URL:http://www.unesco.org/new/en/communication-and-information/media-development/media-literacy/ globalframework-on-mil-indicators.
- Winningham, M. and Preusser, B. (2001). Crotoca; tjomlomg om, edoca;- sirgoca; settomgs(a case study approach). Missouri, mosby, inc press.
- Woolfoolk, A. E. (1995). Teaching critical thinking and skills, educational psychology. 6 th ed, boston: allyn and bacan.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 272 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 294 |