کارکرد تفسیری بینامتنیت نهجالبلاغه با قرآن بر اساس نظریۀ ژرار ژنت | ||
| فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه | ||
| مقاله 6، دوره 6، شماره 23، آذر 1397، صفحه 93-111 اصل مقاله (869.05 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2018.15334.1981 | ||
| نویسندگان | ||
| شادی نفیسی* 1؛ حسین افسردیر2 | ||
| 1دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران | ||
| 2فارغ التحصیل دکتری علوم قرآن و حدیث از دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| بینامتنیت ازجمله مباحث نوین در حوزة مطالعات ادبی است که به بررسی روابط بین دو متن می‌پردازد. نظریه‌پردازان مختلف با خاستگاه‌ها و تحلیل‌های متفاوتی به تبیین این روش پرداخته‌اند. ژنت از نامدارترین نظریه‌پردازان متأخر در این زمینه است که به تفصیل به طبقهبندی انواع روابط بینامتنی و تحلیل چگونگی آن پرداخته است. از بین متون دینی، ارتباط نهجالبلاغه با قرآن، به‌ویژه با توجه به این‌که امام علی(ع) به عنوان قرآن ناطق شناختته شده‌اند و بر معیّت ایشان با قرآن تأکید شده است، همواره مورد عنایت شارحان نهجالبلاغه بوده است. استفاده از روش بینامتنیت در تحلیل این رابطه، نه‌تنها به تعمیق فهم ما هم از قرآن و هم از نهجالبلاغه کمک می‌رساند، افزون بر آن به استانداردسازی روش بررسی آن نیز کمک می‌کند. در این نوشتار از روش بینامتنی، ژُنت بهره گرفته شده است. در این روش و بر در روابط بینامتنی حضور متن اول در متن دوم در بیشتر موارد با تغییر و دگرگونیهایی همراه است. مطالعه این تغییرها در حوزة تفسیر و فهم قرآن راهگشا است. امام علی(ع) با استفادههای صریح و ضمنی خود از آیات قرآن در پارهای مواقع به تفسیر قرآن پرداخته‌اند. ایشان گاهی اوقات قسمتی از یک آیه را ذکر و معنای یک واژه را جایگزین کرده‌اند و گاهی اوقات نیز با افزودن عبارت‌هایی بر واژه قرآنی معنای آن را روشن کرده‌اند. همین روش برای تبیین گزاره‌ها و مصادیق آیات قرآنی نیز صورت گرفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بینامتنیت؛ رابطة نهجالبلاغه با قرآن؛ گزاره‌های قرآنی؛ مصداق یابی واژگان قرآنی | ||
| مراجع | ||
|
- آل‌غازی، عبدالقادر. (1382). بیان المعانی. دمشق: مطبعة الترقی. - آلن، گراهام. (1385). بینامتنیت. ترجمه پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز. - انصاریان، حسین. (1386). ترجمه نهجالبلاغه. تهران: پیام آزادی. - ابو‌الفتوح رازی، حسینبنعلی. (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامى آستان قدس رضوی. - ابوعبیده، معمربنمثنی. (1381). مجاز القرآن. قاهره: مکتبة الخانجی. - ابنابیالحدید، عبدالحمیدبنهبهالله. (1404). شرح نهج البلاغة. قم: کتابخانة عمومی حضرت آیتالله العظمی مرعشی نجفی (ره). - ابن قتیبه، عبداللهبنمسلم. (بی تا). غریب القرآن. بی‌جا: بی‌نا. - بغوی، حسینبنمسعود. (1420). معالم التنزیل فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. - ثعلبی، احمدبنمحمد. (1422). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. - جصاص، احمدبنعلی. (1405). احکام القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. - حاکم نیشابوری، ابو عبدالله.(۱۴۱۱). المستدرک علی الصحیحین. بیروت: دار الکتب العلمیة. - راغب اصفهانی، حسینبنمحمد. (1412). المفردات فی غریب القرآن. ویراسته‌ی صفوان عدنان داودی، بیروت: دارالعلم الدار الشامیه. - زرکشی، محمدبن‌عبدالله. (1410). البرهان فی علوم القرآن. بیروت: دار المعرفة. - زمخشری، محمودبنعمر. (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل. چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی. - سورآبادی، عتیقبنمحمد. (1380). تفسیر سورآبادی. تهران: فرهنگ نشر نو. - سمرقندی، نصربنمحمد. (بی‌تا). بحرالعلوم. بی‌جا: بی‌نا. - سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر. (1421). الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دار الکتب العربی. - شبر، سید عبدالله. (1412). تفسیر القرآن الکریم. بیروت: دار البلاغة للطباعة و النشر. - شریف رضی، محمدبنحسین. (1414). نهجالبلاغه. قم: هجرت. - شوشتری، محمدتقی. (1376). بهجالصباغة فی شرح نهج البلاغة. تهران: امیرکبیر. - طوسی، محمدبنحسن. (بی تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. - طوسی، محمدبنحسن. (1414). الأمالی. قم: دار الثقافة. - طباطبایی، محمدحسین. (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزة علمیه قم. - طبرانی، سلیمان بن احمد. (1405). المعجم الصغیر. بیروت/عمان: المکتب الاسلامی/دار عمار. - طبرسی، فضلبنحسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم، تهران: ناصر خسرو. - طبرسی، فضلبنحسن. (1377). تفسیر جوامع الجامع. تهران/قم: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزة علمیه قم. - طبری، محمدبنجریر. (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة. - ظفریزاده، سیامک و خاقانی اصفهانی، محمد. (1394). «روابط بینامتنی نهجالبلاغه با اشعار کلاسیک فارسی». فصلنامة پژوهشنامة نهجالبلاغه. سال سوم، شماره 11، 54-35. - فراء، یحییبنزیاد. (بی‌تا). معانی القرآن. قاهره: دارالمصریه للتألیف و الترجمه. - فیض کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضی. (1415). تفسیر صافی. چاپ دوم، تهران: انتشارات الصدر. - فیض کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضی. (1418). الاصفی فی تفسیر‌القرآن. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی. - قزوینی حائری، سید کاظم. (بی‌تا). شرح نهجالبلاغه. بی‌جا: بی‌نا. - قمی، علیبنابراهیم. (1368). تفسیر قمی. چاپ چهارم، قم: دار الکتاب. - کلینی، محمدبن‑یعقوب. (1407). الکافی. چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة. - معارف، مجید و شریعتی نیاسر، حامد. (1395). «اصول و روش تفسیر قرآن در نهجالبلاغه». فصلنامة پژوهشنامة نهجالبلاغه. سال چهارم، شماره 13، 24-1. - معرفت، محمدهادی. (1415). التمهید فی علوم‌القرآن. چاپ دوم، قم: موسسه نشر اسلامی. - مقاتل بن سلیمان. (1423). تفسیر مقاتل بن سلیمان. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. - مکارم شیرازی، ناصر. (1374)، تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة. - مکارم شیرازی، ناصر. (1375). پیام امام شرح تازه و جامعى بر نهجالبلاغه، تهران: دار الکتب الإسلامیة. - نامورمطلق، بهمن. (1395). بینامتنیت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم نظریه‌ها و کاربردها. تهران: سخن. - نجفی خمینی، محمدجواد. (1389). تفسیر آسان. تهران: انتشارات اسلامیه. - نحاس، احمدبنمحمد. (1421). اعراب القرآن. بیروت: منشورات محمدعلى بیضون، دار الکتب العلمیه. - هاشمی خویی، حبیباللهبنمحمد. (1400). منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة. چاپ چهارم، تهران: مکتبه الاسلامیه. - Genette, Gerard. (1997). Palimpsests: Literature in the second degree. Tranclate by channa Newman and Claude diubinsky, lincoln/london: university of Nebraska press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 954 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 669 |
||