بررسی باستان شناختی زیستگاه های باکون در شرق فارس، دشت فسا | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 3، دوره 6، شماره 11، آبان 1395، صفحه 39-56 اصل مقاله (394.19 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2016.1738 | ||
نویسنده | ||
مجید منصوری* | ||
دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
باکون یکی از شاخصترین فرهنگهای پیشازتاریخ فارس است که تقریباً یک بازهی زمانی 800 ساله (4000-4800 ق.م.) را در بر میگیرد. در این دوره، تحولات زیادی در پیشرفتهای فنی، فرهنگی، بافت اجتماعی و اقتصادی جوامع رُخ داد. تاکنون مطالعهی آثار این دوره بیشتر در حوضهی رود کُر متمرکز بوده و دیگر حوضهها تا حدودی مهجور مانده است. در پژوهش حاضر، آثار این دوره در شهرستان فسا که از زیستگاههای اصلی دورهی باکون بوده، مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج بررسیهای انجام شده در این منطقه افزایش شدیدی را در شمار محوطههای باکون نشان میدهد، بهطوریکه تعداد زیستگاهها از 15 محوطه در دورهی نوسنگی جدید به 42 محوطه در دورهی باکون رسید. بهعبارتی شمار محوطههای مرتبط با دورهی باکون نسبت به دورهی نوسنگی جدید تقریباً سه برابر شد. در این دوره بخشهای زیادی از دشت فسا برای اولینبار مسکونی شد و زیستگاههای جدیدی در سرتاسر منطقه شکل گرفت. با توجه به اطلاعات حاضر، پس از حوضهی رود کُر، بیشترین تعداد محوطههای باکونیِ حاشیهی جنوبی زاگرس در منطقهی فسا قرار دارد. در این راستا، یکی از نکات برجسته و حائز اهمیت در نوشتهی حاضر، درک چرایی افزایش محوطههای باکونی منطقه نسبت به دورهی نوسنگی جدید و شناخت مؤلفههای مؤثر در آن است. بدینمنظور، تمام محوطههای باکونی منطقه از جنبههای مختلف مانند: دسترسی به منابع آب، خاک مناسب، پوشش گیاهی و همچنین ارتفاع آنها نسبت به سطح دریا مورد مطالعه قرار گرفته است. بهنظر دسترسی به منابع آب، نقش به مراتب مؤثرتری در پراکنش محوطههای این دوره داشته است. از دیگر عوامل مؤثر در الگوی پراکنش این محوطهها، وجود خاک مناسب برای کشاورزی و مراتع وسیع برای دامپروری بوده است. با توجه به الگوی پراکنش محوطههای باکونی، بهنظر میرسد در این دوره، یک نوع معیشت توأمان کشاورزی و دامپروری در منطقه رواج داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
باکون؛ فسا؛ هزاره ی پنجم؛ شرق فارس | ||
مراجع | ||
- اسدی، احمدعلی، 1388، «الگوهای استقراری و کاربری اراضی در دشت بستک، هرمزگان»، مجلهی باستانشناسی و تاریخ، سال بیست و سوم، شماره اول، پاییز و زمستان 1387، شماره پیاپی 45، صص 31-3. - اسدی، احمدعلی، 1388، «بررسی شهرستان فسا»، ادارهی کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری فارس (منتشر نشده). - اسفندیاری، آذرمیدخت، 1385، «درآمدی بر باستانشناسی غربالبیز مهریز»، سومین همایش تاریخ معماری و شهرسازی ایران: بم، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، جلد اول، صص: 535-525. - توللی، فریدون، 1338، «شهرستان باستانی فسا و کاوشهایی که ادارهی کل باستانشناسی در آن انجام داده است»، نشریهی باستانشناسی، شماره 1 و 2، صص 62- 48. - رجبی، نوروز، 1389، «گزارش مقدماتی کاوش و لایهنگاری تل خسرو یاسوج»، مرکز اسناد پژوهشکده باستانشناسی (منتشر نشده). - رضازاده، جلیل، 1387، از پسا تا فسا، انتشارات فانوس اندیشه. - علیزاده، عباس 1392، «آمیزش معیشتهای متضاد و مکمل، کشاورزی و دامداری کوچنشینی در جنوب غربی ایران»، مجلهی باستانشناسی ایران، شماره 3، صص 41-74. - محمداسماعیل، زهرا، 1389، «پایش تغییرات کاربری اراضی کرج با استفاده از تکنیک سنجس از دور»، مجلهی پژوهشهای خاک، جلد 24، شماره 1، صص 81-88. - منصوری، مجید، اسدی، احمدعلی، 1391، «گزارش مقدماتی بررسی محوطههای پیشازتاریخی دشت فسا در سال 1388»، استان فارس، مجلهی پیام باستانشناس، سال نهم، شماره هفدهم، بهار 1391، صص 74-57. - نوروزی، رضا، 1384، بررسی باستانشناسی فیروزآباد، انتشارات دانشنامه فارس. - نیساری، سیروس، 1350، کلیات جغرافیایی ایران، تهران. - نیکو، مصطفی، 1378، «برنامهریزی برای توسعهی کشاورزی، مطالعهی موردی شهرستان فسا»، پایاننامهی کارشناسیارشد دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا (منتشر نشده). - هژبرینوبری، علیرضا، سرداری، علیرضا، فاضلینشلی، حسن، خطیبشهیدی، حمید، 1391، «توسعهی فرهنگی جوامع شمال فارس در دوره باکون: تپه مهرعلی»، مجلهی مطالعات باستانشناسی، شماره 2، دوره 4، پاییز و زمستان، (شماره پیاپی6) صص 83-101. - Alizadeh, A., 2006, The Origins of State Organizations in Prehistoric Highland Fars, Southern Iran, Excavation at Tal-e Bakun, Oriental Institute Publications, Vol. 128, The Oriental Institute of the University of Chicago.
- Best. R. H., 1999, “Landuse and living space, Methuen”, Pp. 19-20.
- Carter, R., Challis, K., Priestman, S., Tofighian, H., 2006, “The Bushehr Hinterland results of the first season of the Iranian-British Archaeological Survey of Bushehr Province”, November-December 2004, Iran 44, 63-103.
- Delougaz, P., Kantor, H., 1996, Chogha Mish Volume 1: The First Five Seasons of Excavations 1961–1971, The University of Chicago–Oriental Institute Publications. A. Alizadeh (ed.) Vol 10.
- De Miroschedji, P., 1973, “Prospections archéologiques dans les vallées de Fasa et de Darab: rapportpréliminaire, Ministry of culture and arts”, National research centre for history of art and archaeology. PP. 1-13.
- De Miroschedji, P., 1974, “Tepe Jalyan, une Necropole du IIIe millenaire av. J.-C.”, au Fars oriental (Iran). In: Arts asiatiques. Tome 30, 1974. Pp. 19-64.
- Dittmann, R., 1984, Eine Randebene des Zagros in der Frühzeit: Ergebnisse des Behbahan-Zuhreh Surveys, Berliner Beiträge zum Vorderen Orient Band 3, Dietrich Riemer Verlag, Berlin.
- Egami, N. & Masuda, S., 1962, Marv-Dasht I: The Excavation at Tal-i-Bakun 1956, Tokyo University Iraq-Iran Archaeological Expedition Reports, 2, Institute of Oriental Culture of the University of Tokyo, Tokyo.
- Egami, N., Masuda, S. & Gotoh, T., 1977, “Tal-i Jarri A: A preliminary report of the excavations in Marv Dasht, 1961 and 1971,” Orient 8: 1-14.
- Egami, N. & Sono, T., 1962, Marv-Dasht II: The Excavation at Tall-i-Gap 1959, Tokyo University Iraq-Iran Archaeological Expedition Reports, 3, Institute of Oriental Culture of the University of Tokyo, Tokyo.
- FAO Soils Bulletin 32, 1981, A framwork for land evaluation, FAO Publication, Rom, p. 66.
- Goff, C., 1963, “Excavations at Tall-i Nokhodi”, Iran I: 43-70
- Goff, C., 1964, “Excavations at Tall-i Nokhodi, 1962”, Iran II: 41-52.
- Gotch, P., 1968, “A Survey of the Persepolis Plain and Shiraz Area”, Iran 6: 168-170.
- Gotch, P., 1969, “The Persepolis Plain and Shiraz: Field Survey 2”, Iran 7: 190-192.
- Hejebri Nobari, A., Rezaei, M. H., Vahdatinasab, H., Khademi Nadooshan, F., 2012, “Results from a survey of Chalcolithic settlements in the plain of Kazeroun, Iran”, Antiquity: 086, Project Gallery.
- Helwing, B.; Seyedin, M., 2010, “Bakun Period Sites in Darre-ye Bolāghi, Fars, in Robert A”, Carter and Graham Philip, (eds.) Beyond the Ubaid, Studies in Ancient Oriental Civilization, No. 63, Oriental Institute of University of Chicago, Chicago. PP: 277-92.
- Herzfeld, E., 1929, “Prehistoric Persia I: A Neolithic Settlement at Persepolis; Remarkable New Discoveries,” Illustrated London News 84: 892-893.
- Langsdorff, A. & McCown, D.E., 1942, Tall-i-Bakun A: Season of 1932, Oriental Institute Publications, LIX. University of Chicago Press, Chicago.
- Nissen, H., Zagarell, A., 1976, “Expedition to the Zagros Mountains, 1975,” Proceedings of the IVth Annual Symposium on Archaeological Research in Iran, Tehran, pp. 159-189.
- Petrie, C., Weeks, L., Potts, D., Roustaei, K., 2006, “Perspectives on the Cultural Sequence of Mamasani, The Mamasani Archaeological Project Stage One: A report on the first two seasons of the ICAR–University of Sydney Joint Expedition to the Mamasani District, Fars Province, Iran,” Iranian Center for Archaeological Research, Tehran, pp. 169-196.
- Potts, D. & Roustaei, K., 2006, “The Mamasani Archaeological Project Stage One: A report on the first two seasons of the ICAR–University of Sydney Joint Expedition to the Mamasani District, Fars Province, Iran,” Iranian Center for Archaeological Research, Tehran.
- Sardari, A., 2012, “Northern Fars in the Bakun Period: Archaeological Evidence from the Eghlid District, Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan” (AMIT) 44, in prin.
- Stein, A., 1936, An archaeological tour in the Ancient Persis, Iraq, in, 111—225. 1937, Archaeological reconnaissances in North Western India and South Eastern Asia.
- Sumner, W., 1994, “The evolution of tribal society in the southern Zagros mountains, Iran, Chiefdoms and Early States in the Near East: The Organizational Dynamics of Complexity”, Prehistory Press, Madison, WI, 47-65.
- Vanden berghe, L., 1952, “Archeologische opzoekingen in de Marv Dasht vlakte (Iran)”, Jaarbericht Ex Oriente Lux 12, 211-220.
- Voigt, M.M., Dyson, R.H., 1992,” Chronology of Iran Ca. 8000-2000 BC., In Chronologies of Old World Archaeology”, In Ehrich, R. W., (ed.), I & II, Chicago University Press, Chicago: 122-178; 125-153.
- Zagarell, A., 1982, The prehistory of the Northeast Baùhtiyāråi Mountains, Iran: The rise of a highland way of life, In Kommission bei Ludwig Reichert Verlag (Wiesbaden).
- Zeidi, M., McCall, B., Khosrozadeh, A., 2006, “Survey of Dasht-e Rostam-e Yek and dasht-e Rostam-e Do, The Mamasani Archaeological Project Stage One: A report on the first two seasons of the ICAR–University of Sydney Joint Expedition to the Mamasani District, Fars Province, Iran”, Iranian Center for Archaeological Research, Tehran, pp. 147-168. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,960 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,381 |