نقد و بررسی طرحوارههای تصوری قرآن در نهجالبلاغه | ||
| فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه | ||
| مقاله 6، دوره 4، شماره 14، شهریور 1395، صفحه 93-108 اصل مقاله (449.81 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2016.1576 | ||
| نویسنده | ||
| حسن مقیاسی* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم | ||
| چکیده | ||
| در پژوهشهای زبانشناسان‌شناختی معاصر، استعاره مجموعهای از فرآیندهای ذهنی-زبانی است که ناشی از نگرش مفهومی و ذهنی در برخورد با اشیاء و محیط پیرامون است. در قرآن بسیاری از مفاهیم انتزاعی در قالب مجموعهای از مفاهیم عینی بر پایۀ طرحوارههای تصوری نمود یافتهاست. چنین عملکردی در ساختار استعاری آیات، امکان درک پدیدههای انتزاعی آموزههای قرآنی را از طریق انطباق استعاری پدیدههای فیزیکی که ماهیتی قابل ادراک دارند فراهم می‌سازد. از آنجا که کلام امام علی(ع) در نهجالبلاغه در راستای آموزههای معرفتی و نیز اعجاز بیانی منحصر بهفرد قرآن است؛ از اینرو اغلب استعارههای بهکار رفته در کلام ایشان با الهام از قرآن و به منظور تفهیم پدیدههای انتزاعی در قالب تصاویر حسی است که حضرت(ع) با الگوگیری از ساختهای استعاری آیات از طریق انطباق استعاری پدیدههای قابل ادراک از یک حوزۀ مفهومی برای شناخت حوزۀ مفهومی دیگر بهرهمی‌بردند؛ بهگونهای که شیوۀ بیان ایشان در طرح مفاهیم، تداعیکنندۀ سبک بیانی قرآن است. بر این اساس در پژوهش حاضر، آن دسته از ساختارهای استعاری نهجالبلاغه که منطبق با الگوهای استعاری مطرح از سوی زبانشناسشناختی، مارک جانسون است در قالب سه طرحوارۀ «حرکتی»، «حجمی» و «قدرتی» ارزیابی میگردد. در این راستا با توجه به موضوع موردنظر، به آن دسته از طرحوارههای تصوری در نهجالبلاغه پرداخته میشود که ماهیت آنها برگرفته از استعارههای مفهومی قرآنکریم است. در این میان، کارکرد استعارههای قرآنی در قالب طرحواره حرکتی از بسامد بالاتری نسبت به سایر طرحوارهها در نهجالبلاغه برخوردار است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نهجالبلاغه؛ استعاره مفهومی؛ طرحوارههای تصوری | ||
| مراجع | ||
|
- قرآن کریم. - نهجالبلاغه. (1385). ترجمه محمد دشتی. چاپ اول. قم: نشر هدی. - اناری بزچلوئی، ابراهیم و فراهانی، سمیرا. (1391). «طرحوارههای تصوری در نهجالبلاغه». در مجموعه مقالات برگزیده نخستین همایش ملی نهجالبلاغه و ادبیات (ج 1). ویراسـتۀ حسن حیـدرزاده. 97-111. قم: مؤسسه قرآن و نهجالبلاغه. - سجودی، فرزان. (1390). نظریۀ معاصر استعاره، ضمن کتاب استعاره مبنای تفکر و زیبایی‌آفرینی. چاپ دوم. تهران: انتشارات سوره مهر. - صفوی، کوروش. (1387). درآمدی بر معناشناسی. چاپ سوم. تهران: انتشارات سوره مهر. - صفوی، کوروش. (1382). «بحثی دربارۀ طرحهای تصویری از دیدگاه معنیشناسی شناختی». نامه فرهنگستان. دوره 6، شماره 1(پیاپی 21)، 65-85. - علی حسین الفحام، عباس. (2012 م). الأثر القرآنی فی نهج البلاغه.بلاط. النجف الأشرف: العتبة العلویة المقدسة. Mahdi Mousali 9113295008. - قائمی، مرتضی؛ طاهرینیا، علیباقر و کاوسی، سبحان. (1390). «بررسی تصویرپردازی هنری سفر از عالم دنیا به عالم آخرت در نهجالبلاغه». در مجموعه مقالات اولین همایش ملی «نهجالبلاغه و علوم انسانی». ویراستۀ مهرانگیز جمشیدی بدریانی و فریبا رشیدی. 2403-2422. همدان: معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا. - ----------. (1388). سیری در زیباییهای نهجالبلاغه. چاپ اول. قم: انتشارات ذوی القربی. - محمدقاسمی، حمید. (1387).جلوههایی از هنر تصویرآفرینی در نهجالبلاغه. چاپ اول. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - نورمحـمدی، مهتاب؛ آقا گلزاده، فردوس و گلـفام، ارسلان. (1391). «تحلـیل مفهومی استـعارههای نهجالبلاغه (رویکرد زبانشناسی شناختی)». مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. دوره 8، شماره 22: 155-192. هاشمی، زهره. (1389). «نظریه استعارۀ مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون».مجله ادب پژوهی. دوره 4، شماره 12: 119-140. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,441 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,088 |
||