بررسی و تحلیل الگوی استقراری محوطه های ساسانی در دشت میان کوهی سنقر و کلیایی | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 6، دوره 6، شماره 10، فروردین 1395، صفحه 101-120 اصل مقاله (1.9 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2016.1549 | ||
نویسندگان | ||
مجید ساریخانی1؛ محمود حیدریان2؛ شهرام پارسه* 3 | ||
1استادیار گروه باستانشناسی دانشگاه شهرکرد | ||
2استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد | ||
3دانش آموخته ی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه شهرکرد | ||
چکیده | ||
عوامل محیطی همچون دوری و نزدیکی به منابع آب، پوشش گیاهی، اقلیم، شیب و مواردی از این قبیل در تمامی جهات زندگی مردمان دوران باستان، نقشی تعیینکننده داشته است. اختلاف در درجه اهمیت هر یک از این عوامل، میتواند از طرفی بهدلیل شدت تأثیرات عامل و از طرف دیگر بهدلیل نوع خاص معیشت و یا فرهنگ ناحیه باشد؛ اما آگاهی از این موضوع تنها با مطالعه یک محوطه امکانپذیر نیست، بلکه اینگونه پژوهشها مستلزم بررسی تمامی محوطههای یک منطقه جغرافیایی مشخص است. امروزه در مطالعات باستانشناختی، از اطلاعات بررسیهای باستانشناختی استفاده میشود که این روش در مقایسه با حفاری، علاوهبر عدم تخریب سایتهای باستانی، موجب صرفهجویی در هزینه و زمان نیز میشود. علاوهبر این، امکان مطالعه مجموعهای از آثار بهصورت واحد نیز از دلایل گسترش اینگونه مطالعات است. در این پژوهش، اطلاعات حاصل از بررسیهای باستانشناختی دشت میانکوهی سنقر وکلیایی و روابط بین استقرارگاههای ساسانی و محیط طبیعی هر یک از آنها، با استفاده از برنامههای مورد استفاده در علوم جغرافیا و آمار، مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار گرفتند. روش تحقیق به این صورت است که ابتدا اطلاعات وضعیت جغرافیایی دشت جمعآوری گردید، سپس با دادههای مکانی محوطههای ساسانی تلفیق گردید. برای تلفیق دادههای پژوهش از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و دیگر برنامههای آماری همچون Excel استفاده شد. نتایج پژوهش نشان میدهد که درصد بالایی از محوطهها تحتتأثیر عوامل جغرافیایی شکلگرفتهاند؛ بهصورتی که اکثر محوطهها از نظر ویژگیهای محیطی از الگوی یکسانی تبعیت میکنند و از نظر مواردی چون: ارتفاع، میزان شیب، جهت شیب، نزدیکی به منابع، کاربری اراضی و وضعیت زمینشناختی، شرایط یکسانی دارند. | ||
کلیدواژهها | ||
الگوی استقرار؛ دوره ساسانی؛ شهرستان سنقر و کلیایی؛ GIS | ||
مراجع | ||
- آجورلو، بهرام، 1391، «اقلیم دیرین فلات ایران در عصر نوسنگی»، پژوهشهای ایرانشناسی، سال 2، شماره 1، صص 1 تا 20. - استرالر، آرتور، 1368، «تحلیلهای کمی لندفرمهای فرسایشی 3»، مترجم: سعید خدائیان، رشد آموزش جغرافیا، شماره 18، صص 44-41. - بشکنی، امیر، دهقان، مریم، جایز، مژگان و حیدری، یدالله، 1388، «غار بهلول استقرار دورهی پارینهسنگی در دشت کلیایی»، باستانپژوه، سال دوازدهم، شماره 18، صص 33-24. - بشکنی، امیر، جایز، مژگان، دهقان، مریم، جامیالاحمدی، مانا و حیدری، یدالله، 1391، «گزارش بررسی غارها و پناهگاههای صخرهای شهرستان سنقر، استان کرمانشاه (مرداد ماه 1388)»، مجله مطالعات باستانشناسی، دوره 4، شماره 1، شماره پیاپی 5، صص 58-33. - پارسه، شهرام، 1393، «تحلیل الگوی استقراری دوره ساسانی دشت سنقر»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته باستانشناسی دانشگاه شهرکرد (منتشر نشده). - تفضلی، احمد، 1387، جامعه ساسانی، ترجمه: مهرداد قدرت دیزجی، تهران؛ مرکز نشر دانشگاهی. - توکلی، جعفر، 1392، «ارزیابی بسترهای طبیعی-مدیریتی توسعه در شهرهای استان کرمانشاه»، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 42، صص 272-253. - حسنپور، عطا، 1389، «گزارش توصیفی فصل نخست کاوش محوطه قلعهگوری رماوند»، سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده). - حسنپور، عطا، 1391، «فصل دوم کاوش محوطه قلعهگوری رماوند»، سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده). - حیدریان، محمود، 1383، «گزارش فصل اول بررسی باستانشناسی شهرستان سنقر و کلیایی»، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان کرمانشاه (منتشر نشده). - حیدریان، محمود، 1385، «معرفی سفال دشت میانکوهی سنقر، بررسی روشمند تپه خدایی»، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان کرمانشاه (منتشر نشده). - حیدریان، محمود، 1388، «گزارش فصل دوم بررسی باستانشناسی شهرستان سنقر و کلیایی»، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان کرمانشاه، منتشر نشده. - خسرو تهرانی، خسرو، 1382، زمینشناسی ایران، تهران؛ انتشارات پیام نور. - خسروزاده، علیرضا و عالی، ابوالفضل، 1383، «توصیف، طبقهبندی و تحلیل گونهشناختی سفالهای دوران اشکانی و ساسانی منطقه ماهنشان (زنجان)»، مجموعه مقالات همایش بین المللی باستانشناسی ایران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشکده باستانشناسی)، تهران. - دارک، کن.آر، 1387، مبانی نظری باستانشناسی، ترجمه: کامیار عبدی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. - دراوری، زهرا، غلامی، وحید و جوکار سرهنگی، عیسی، 1390، «شبیهسازی آبدهی چشمههای کارستی با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی: مطالعه موردی ارتفاعات البرز مرکزی»، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، دوره 43، شماره 77، صص 68-57. - رازجویان، محمود؛ 1379،آسایش در پناه باد، تهران، دانشگاه شهید بهشتی. - رهبر، مهدی، 1382، کاوشهای باستانشناسی خورهه، تهران، موسسه انتشاراتی پازینه. - رهبر، مهدی، 1388، «ششمین فصل سوم کاوشهای باستانشناسی بیستون»، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کرمانشاه (منتشر نشده). - رهبر، مهدی، 1388، «گزارش فصل اول کاوش در محوطه موسوم به شکارگاه خسرو»، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کرمانشاه (منتشر نشده) - رهنمایی، محمد تقی، 1369، مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی، چاپ اول، تهران، وزارت مسکن و شهرسازی. - زمردیان، محمدجعفر، 1378، کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامهریزی شهری و روستایی، انتشارات پیامنور. - سرشوق، مژگان، صالحی، محمدحسن و بیگی، حبیبالله، 1391، «اثر جهت و موقعیت شیب بر توزیع اندازه ذرات خاکها در منطقه چلگرد استان چهارمحال و بختیاری»، مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاک، جلد نوزدهم، شماره سوم، صص 98-77. - عظیمی حسینی، محمد، نظریفرد، محمد هادی و مومنی، رضوانه 1389، کاربرد GIS در مکانیابی»، تهران، انتشارات مهرگان. - علیزاده، عباس، 1386، تئوری و عمل در باستانشناسی، چاپ سوم، تهران، پژوهشکده باستانشناسی. - علیزاده، کریم، 1386، «گزارش مقدماتی کاوشهای باستانشناختی در اولتانقالاسی دشت مغان»، فصل اول و دوم، تهران، پژوهشکده باستانشناسی. - فاگان، برایان، 1384، سرآغاز: درآمدی بر باستانشناسی، ترجمه: غلامعلی شاملو، جلد دوم، چاپ دوم، تهران؛ انتشارات سمت. - فرهودی، رحمتالله، 1370، «اطلس شیب ایران و نتایج مساحی آن»، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 27، صص 93-75. - کاظمی، رحیم، غیومیان، جعفر و جلالی، نادر، 1385، «بررسی نقش عوامل ساختاری در فراوانی منابع آب در منطقه کارستی لار با استفاده از سنجش از دور GIS»، نشریه منابع طبیعی، شماره 73، صص 41-33. - کریمی، جلال و فرجزاده اصل، منوچهر، 1383، «تحلیل الگوهای فضایی استقرارگاههای باستانی دشت میاناب شوشتر با کاربرد سنجش از دور و سیستمهای اطلاعات جغرافیایی»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 8، شماره 4، صص 113-126. - کریمی، حاجی، عبدلی، اسماعیل، کریمی، لیلا و نظامدوست، جواد، 1390، «بررسی توسعه کارست در کوه دالاخانی سنقر»، کرمانشاه، تهران، مجموعه مقالات سیامین گردهمایی علوم زمین، یکم تا سوم اسفند ماه. - گریک، دیوید، 1388، مقدمهای بر جغرافیای کشاورزی، ترجمه: علیرضا کوچکی و همکاران، چاپ پنجم، دانشگاه فردوسی مشهد. - گیزلن، ریکا، 1385، اقتصاد عصر ساسانی، در مجموعه جامعه و اقتصاد عصر ساسانی، ترجمه و گردآوری: حسین کیانراد، تهران؛ انتشارات سخن. - مترجم، عباس و بلمکی، بهزاد، 1388، «بررسی و تحلیل استقرارهای اشکانی دامنههای شمالی الوند (همدان)»، مطالعات باستانشناسی، دوره 1، شماره 1، صص 153-135. - مخدوم، مجید، 1372، شالوده آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران. معصومی، غلامرضا، 1383، تاریخچه علم باستانشناسی در ایران، تهران، سمت. - مقصودی، مهران، فاضلینشلی، حسن، عزیزی، قاسم، گیلمور، گوین و اشمیت، آرمین، 1391، «نقش مخروط افکنهها در توزیع سکونتگاههای پیش از تاریخ از دیدگاه زمینباستانشناسی (مطالعه موردی: مخروطافکنه جاجرود و حاجی عرب)»، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، سال 44، شماره 4، صص 22-1. - موسویکوهپر، سیدمهدی، حیدریان، محمود و باصفا، حسن، 1391، «بررسی سفالهای اشکانی و ساسانی شهرستان سنقر»، گزارشهای باستان-شناسی (8)، مقالات همایش باستانشناسی ایران، حوزه غرب، 12-10 آبان 1385، کرمانشاه، ایران. - هول، فرانک، 1386، «موضوعها و مشکلات باستانشناسی ایران»، در: مجموعه باستانشناسی غرب ایران، زیر نظر: فرانک هول، ترجمه: زهرا باستی، چاپ سوم، تهران؛ سمت. - هینگ فون دراوستن، هانس و نومان، رودولف، 1382، تخت سلیمان، ترجمه: فرامرز سمیعی، تهران، سازمان میراث فرهنگی (پژوهشگاه).
- Herrman, G., Kurbansakhatov, K., et al., 1997, “The Intrnational Merv Priject, Prelimiary Report on the Sixth Season”, Iran 36: pp.53-75.
- Feinman, G M, 2001, Settlement and Landscape Archaeology, in: International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences, edited by Neil J. Smelser and Paul B. Baltes. Elsevier, Amsterdam. 13937-13941
- Keall, E.J. AND M.J.Keall, 1981 , “The Qaleh-i Yazdgird pottery: A Statistical Approach”, Iran 19: 33-81.
- Kleiss , W. & P. Calmeyer, 1996, Bisutun ,Ausgrabungen in den jahren1963-1967, Berlin: Gebrmann Verlag.
- Kowalewski, S. A., 2008, “Regional Settlement Pattern Studies”, Journal Archaeol Res, Vol.16: 225–285
- Priestman, S.M.N., 2013, “Sasanian Ceramics from the Gorgan Wall and other sites on the Gorgan plain”, In E.W. Sauer Et al, BritishInstitute of Persian Studies Archaeological Monographs Series II, Oxbow: Oxford 447-534.
- Puschnigg, G. 2006, Ceramics of the Merve Qasis: Recycling the City, publications of the Institute of Archaeology, University College London, Ancient Merve Project.
- Lecomte, O. 1987, “La ceramique Sassanide” , Fouilles de Tureng Tepe, sous Ia direction de jean Deshayes par Remy Boucharlat et Oliver lecomte, paris, pp.93-113.
- Renfrew, C., 1976, Archaeology and the Earth Sciences. In D. A. Davidson and M. L. Shackley (Eds.), Geoarchaeology: Earth Science and the Past, Westview Press, Boulder, Colorado: Gerald Duckworth, 1-5
- Ricciardi, R. V., 1970, “Sasanian Pottery from Tell Mahuz (North-West Mesopotamia)”, Mesopotamia V-VI.
- Schnyder, R., 1975, “Keramik-und Glasfunde von Takht-i-Suleiman1959-1968”, Archaologischer Anz, pp.180-96. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,581 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 5,668 |