شناساییِ الگوهایِ استقراریِ عصر مس و سنگِ شرق مازندران | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 3، دوره 6، شماره 10، فروردین 1395، صفحه 47-66 اصل مقاله (1.19 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2016.1546 | ||
نویسندگان | ||
مصطفی شریفی* 1؛ روح اله شیرازی2؛ سید مهدی موسوی کوهپر3؛ علی ماهفروزی1 | ||
1کارشناسی ارشد باستان شناسی، اداره ی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران | ||
2استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان | ||
3دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس تهران | ||
چکیده | ||
شرق مازندران که شامل چهار شهرستان: ساری، نکا، بهشهر و گلوگاه است؛ در جنوب و جنوبشرق دریاچه مازندران واقع گردیده که به سبب شرایط جغرافیایی و ظرفیّتهای زیست محیطی مناسب و مطلوب زمینهساز ایجاد استقرارهای انسانی در ادوار مختلف بوده است. نیک میدانیم شکلگیری نخستین استقرارهای بشر در طول تاریخ تا به امروز به شدّت تحت تأثیر محیط زیست پیرامون بوده است. به نوعی، این شرایط زیست محیطی است که سبب شناسایی و گزینش منطقه مشخصی برای استقرار در میان مردمان بوده و میباشد. شرق مازندران نیز از این موضوع مستثنی نیست؛ با وجود آنکه در طی چند سال اخیر مطالعات پیش از تاریخ این ناحیه پیشرفت چشمگیری داشته، امّا فقدان تحقیقات علمی و روشمندِ دوره مس و سنگ بسیار محسوس است. تحقیق حاضر از نخستین تلاشهای جدّی باستانشناسی برای بازشناسی این موضوع بهشمار میرود. 27 استقرار مس و سنگ شرق مازندران که تاریخ نسبیِ آنها به آغاز هزاره پنجم تا پایان هزاره چهارم ق.م. بر میگردد، در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفتهاند. در این خصوص پس از تاریخگذاری نسبی استقرارهای مس و سنگ که به روش گونهشناختی نمونههای سفالی صورت گرفت، موقعیّت جغرافیایی قرارگیری استقرارهای مذکور وارد نرم افزار Arc GIS شده و با فاکتورهای مختلف جغرافیای طبیعی و انسانی تجزیّه و تحلیل شده است. نتایج نشان از آن دارد که شکلگیری استقرارهای مس و سنگ این ناحیه به شدّت تحت تأثیر شرایط محیط زیستی ناحیه بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
عصر مس و سنگ؛ شرق مازندران؛ الگوهای استقراری؛ محیط زیست؛ کوچ نشینی | ||
مراجع | ||
- بدیعی، ربیع، 1378، جغرافیای مفصل ایران، ج 1 (جغرافیای طبیعی)، تهران، انتشارات اقبال، چاپ ششم. - سازمان مدیریت و برنامهریزی، 1389، سالنامهی آماری استان مازندران، ساری، معاونت برنامهریزی استانداری مازندران، چاپ اوّل. - سازمان جغرافیایی، 1382، فرهنگ جغرافیایی رودهای کشور (ج 2)، حوضه آبریز دریای خزر، انتشارات سازمان جغرافیایی وزرات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، چاپ اوّل. - جعفری، عباس، 1384، گیتاشناسی ایران (ج 3)، کوهها و کوهنامه ایران، تهران، چاپ هامون. - رمضانپور، حسین، 1391، «مطالعه دوره نوسنگی و نوسنگی شدن در دشتهای پست شهرستانهای نکا و بهشهر بر اساس بررسیهای باستانشناختی»، پایاننامه مقطع کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی ابهر. - شریفی، مصطفی، 1391، «بررسی و مطالعه فرهنگهای آغاز هزاره پنجم تا پایان هزاره چهارم ق.م در شرق به مازندران»، پایاننامه کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان. - صالحی، امیر حسین، 1378، «بررسی مراکز فلزگری باستان در غرب مازندران»، پایاننامهی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، چاپ نشده. - فاگان، برایان، 1382، سرآغاز در آمدی بر باستانشناسی، ترجمه: غلامعلی شاملو، تهران، انتشارات سمت. - گنجی، محمد حسن، 1380، «ایران- جغرافیا»، دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، به کوشش: کاظم موسوی بجنوردی، ج 10، چاپ اوّل، تهران، مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی. - گیرشمن، رومن، 1379، سیلک کاشان، ترجمه اصغر کریمی، تهران، انتشارات میراث فرهنگی کشور. - محمود زاده، کمال، 1350، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، تهران. - موسوی کوهپر، سید مهدی، 1387، «گزارش توصیفی بررسی باستانشناختی بهمنظور تهیه نقشهی اطلس باستانشناسی مازندران»، آرشیو کتابخانه پژوهشکده باستانشناسی کشور (منتشر نشده). - موسویکوهپر، سیّد مهدی و دیگران، 1390، «تحلیل نقش عوامل طبیعی در توزیع فضایی محوطههای باستانی استان مازندران»، مجله پژوهشهای جغرافیای طبیعی، شماره 75، صص 19-1. - واندنبرگ، لوئی، 1379، باستانشناسی ایران باستان، ترجمه: عیسی بهنام، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. - Aston, M. 1999, Interpretting the landscape, London and New York, Routlesge.
- Coon, C.S., 1951, Cave Explorations in Iran 1949, University of Pennsylvania Museum, Philadelphia.
- Coon, C.S., 1952, “Excavations at Hotu Cave”, Iran, A Preliminary Report, Proceedings of the American, Philosophical Society, 96/3: 231-249.
- Clark, J. G. D., 1952, Prehistoric Europe; the economic basis. London.
- De. Morgan, J. 1907, Le Plateau Iranian Pendant L’ époque Pleistocene, Revue de L ‘ecole D ‘ anthropologie de Paris.
- Keraudren, B, and C. Thibault 1973, “Sur les formations Plio-Pleistocene du litoral Iranian de la Mer Caspienne”, Paléorient, 1: 141-149.
- Khoshravan, H.. 2010, “Caspian sea micro gastropods paleoecology evaluation and sea level changing reconstructing at the quaternary period”, Inedited, www.isemmm.org
- Majidzadeh, Y. 2008, “Excavation at Tepe Ghabristan, Iran”, Isiao-Roma, Vol. VII.
- Majidzadeh, Y. 1976, “The Early prehistoric Culture of the Central Plateau of Iran: An Archaeological History Of its Development During the Fifth and Fourth Millennum B.C,” ph.D Dissertation, University of Chicago.
- Mc Burney, C. B. N, 1968, “The Cave of Ali Tappeh and the Epipaleolithic in North-Eastern Iran”. Proceedings of 'the Prehistoric Society. Vol.XXXIV, 385-413.
- Renfrew. Colin, 1983, “Geography Archaeology and Environment”, the Geographical Journal, vol.149, nom.3 p 316-333, November.
- Schmidt, E.F, 1933, “Tepe Hissar Excavations At 1931”, The Museum Journal, volume XXIII – number 4. Published by The University Museum Philadelphia.
- Schmidt, E.F,, 1937, Excavation At Tepe Hissar Damghan, Museum Archaeology And Anthropology University Of Pennsylvania Press Philadelphia.
- Shepard, A. O., 1956, Ceramics for archaeologist. Carnegie institution of Washington. Washington D.C. published.
- Vahdati Nasab, H., Jayez, M., Hojabri Nobari, A., Khademi Nadooshan, F., Ilkhani, H., Mahfroozi, A., 2011, “Komishan Cave, Mazandaran, Iran: an Epipalaeolithic and later site on the southern Caspian Sea”. Antiquity Volume 085 Issue 328. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,805 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,553 |