مطالعه باستان‌شناختی عمارت‌های اعیانی در بافت قاجاری شهر سنندج (مطالعه موردی: عمارت مشیردیوان)

کتاب‌نامه

• آقالطیفی، آزاده و کلیایی، وحید، (1397). خانه‌های تاریخی سنندج، خوانش کالبد از دریچه فرهنگ و زیست، نشریه صفه، 28 (1): 111ـ131.

 https://doi.org/20.1001.1.1683870.1397.28.1.7.4

• اردلان، شیرین، (1387). خاندان کرد در تلاقی امپراتوری‌های ایران و عثمانی، ترجمه مرتضی اردلان، تهران: تاریخ ایران.
• امرایی، مهدی، (1383). اُرسی پنجره‌ای رو به نور (با مقدمه زهرا رهنورد)، تهران: سمت.
• بابانی، عبدالقادر، (1379). سیرالاکراد، به‌کوشش محمد رئوف توکلی، تهران: گلبانگ.
• بوردیو، پی‌یر، (1390). تمایز (نقد اجتماعی قضاوت‌های درونی)، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر ثالث.
• بهرام‌زاده، محمد و طالب‌نیا، پویا، (1394). پژوهشی در معماری و هنرهای تزیینی حمام عمارت مشیردیوان سنندج، ششمین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد، مدیریت و علوم مهندسی.
• پولاک، یاکوب ادوارد، (1368). سفرنامه پولاک، ترجمه کیکاووس جهانداری، چ2، تهران: خوارزمی.
• پیرنیا، محمدکریم، (1380). سبک­شناسی معماری ایران، چاپ­اول، تهران: پژوهنده.
• پیرنیا، محمدکریم، (1390). آشنایی با معماری اسلامی ایران، ساختمان­های درون­شهری و برون­شهری، تهران: دانشگاه علم صنعت.
• ثواقب، جهانبخش و مظفری، پرستو، (1393). اوضاع سیاسی کردستان از مرگ نادر تا اواخر زندیه (سال‌های 1160-1200ه. ق). تاریخ اسلام و ایران، 24: (24)، 97ـ120.‎ https://doi.org/10.22051/hii.2015.808
• حائری مازندرانی، محمدرضا، (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت، بررسی معماری خانه­های تاریخی و معاصر به منظور تدوین فرآیند و معیارهای طراحی خانه. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی معماری و شهرسازی.
• حسین‌پور لمر، سعید، (1395). بررسی و تحلیل تزئینات (گره‌چینی) به کار رفته در بناهای شهر تاریخی ماسوله، نمونه موردی: محله کشه‌سر علیا، نشریه آرامانشهر، 9 (17): 25ـ36. https://www.armanshahrjournal.com/article_44601.html
• حیدری باباکمال، یداله، (1404). گونه‌شناسی و واکاوی نقوش گرفت‌وگیر در هنر قاجار، پیکره، 14(40): 1ـ21. https://doi.org/22055/pyk.2025.19926
• خلیلی، خبات، (1396). طرح مرمت و احیای عمارت مشیردیوان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناهای تاریخی، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره).
• روششوار، کنت ژولین، (1378). خاطرات سفر ایران، ترجمه مهران توکلی، تهران: نی.
• رونق، میرزا عبدالله، (1344). تذکره حدیقه امان‌اللهی، تصحیح عبدالرسول خیام‌پور، تبریز: نشر تذکره‌ها.
• زارعی، محمد ابراهیم، (1392). آثار فرهنگی، باستانی و تاریخی استان کردستان، تهران: سبحان نور.
• زارعی، محمد ابراهیم، (1392). سنندج شهر ارسی؛ بررسی روند شکل‌گیری و گسترش هنر اُرسی‌سازی بر اساس نمونه‌های موجود، مطالعات معماری ایران، 2(4): 109ـ130.

 https://jias.kashanu.ac.ir/article_111718.html

• زمرشیدی، حسین، (1365). گره‌چینی در معماری اسلامی و هنرهای دستی، شیراز: دانشگاه شیراز.
• سروش، مهرنوش، (۱3۸4). باززنده‌سازی عرصه‌های تاریخی شهرـ طراحی و احیاء محله مسجد جامع دزفول، پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشکده هنرهای زیبا، تهران: دانشگاه تهران.
• سنندجی، میرزا شکرالله، (1375). تحفه­ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، تصحیح، تحشیه و مقابله حشمت‌الله طبیبی، ج دوم، تهران: امیرکبیر.
• شعبانی، امامعلی و جباره، سعیده، (1393). «حمام و کارکردهای اجتماعی آن در سده‌های میانه تاریخ ایران»، تاریخ اجتماعی و اقتصادی، 3(1)، 89ـ109.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1062731

• شمیم، علی‌اصغر، (1375). ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: علم.
• عمرانی‌پور، علی، (1384). هنر و معماری اسلامی ایران، تهران: انتشارات معاونت معماری و شهرسازی وزارت مسکن و شهرسازی.
• قدیمی‌قیداری، عباس، (1388). تاریخ‌نگاری محلی کردستان و ظهور نخستین تاریخ‌نگار زن در ایران، پژوهش‌های تاریخی دانشگاه اصفهان، 1، 113ـ128.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/472914

• کارری، جووانی فرانچسکو، (1348). سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تبریز: کارنگ.
• کیانی، محمدیوسف، (1376). تزیینات وابسته به معماری ایران دوران اسلامی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
• گابریل، آلفونس، (1348). تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران، ترجمه فتحعلی خواجه‌نوری، تهران: ابن‌سینا.
• مالکوم، سرجان، (1383). تاریخ ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، چاپ دوم، تهران: سنایی.
• مردوخ کردستانی، شیخ محمد، (1379). تاریخ مردوخ، تهران: کارنگ.
• مکی‌نژاد، مهدی، (1399). تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی؛ تزئینات معماری، تهران: سمت.
• نجفی، رشید، (1387). حمام‌های تاریخی تبریز، تبریز: فن‌آذر.
• ورهرام، غلامرضا، 1369، تاریخ سیاسی و سازمان‌های اجتماعی ایران در عصر قاجار، تهران: معین.
• هادیان، کوروش، (1389). سده‌های سروری در تاریخ و جغرافیای کردستان اردلان، اصفهان: کنکاش.

References

• Aghalatifi, A. & Koliaei, V. (2018). Sanandaj Historic Houses; the Reading of Physicality from a Life Culture Point of View, Soffeh Journal, 28(1), 111–131. https://doi:1001.1.1683870.1397.28.1.7.4 [In Persian]
• Alaçam, S. Orkan, Z. G., Ethem, G., Zeynep, B. (2017). Reconnoitring computational potentials of the vault-like forms: Thinking aloud on muqarnas tectonics, International Journal of Architectural Computing, 15 (4) 285– 303.

https://doi.org/10.1177/1478077117735019

• Amraei, M. (2004). Orsi: A Window to the Light (Introduction by Zahra Rahnavard). Tehran: Samt. [In Persian]
• Ardalan, Sh. (2008). The Kurdish Family at the Confluence of the Iranian and Ottoman Empires, (Translated by Morteza Ardalan). Tehran: Tarikh-e Iran. [In Persian]
• Babani, A. (2000). Siar al-Akrad (edited by Mohammad Raouf Tavakoli). Tehran: Golbang. [In Persian]
• Bahramzadeh, M. & Talebnia, P. (2015). A Study on the Architecture and Decorative Arts of the Bath in Moshir Divan Mansion, Sanandaj. Sixth International Conference on Economics, Management, and Engineering Sciences. [In Persian]
• Bourdieu, P. (2011). Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste (translated by Hasan Chavoshian). Tehran: Nashr-e Saless. [In Persian]
• Careri, G. F. (1969). Careri’s Travelogue. Translated by Abbas Nakhjavani and Abdolali Karang. Tabriz: Karang. [In Persian]
• Eskandarnezhad, F., & Moradi, F. (2019). A case study of historical buildings (Moshir Divan Mansion in Sanandaj). Studies on the History and Civilization of Iran and Islam, 4(2), 52–61.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1686326. [In Persian]

• Eskandarzadeh, M., & Shirvani, N. (2016). A Study of Architecture and Analysis of Ethical Concepts in Historical Buildings of Sanandaj: The Case of Moshir Divan Mansion. International Congress on Civil Engineering, Architecture and Contemporary Urban Development of the World, Ahar, East Azerbaijan.

https://civilica.com/doc/640280. [In Persian]

• Gabriel, A. (1969). Geographical Research on Iran (Trans. Fathali Khajeh Nouri). Tehran: Ibn Sina. [In Persian]
• Ghadimi-Ghidari, A. (2009). Local Historiography of Kurdistan and the Emergence of the First Female Historian in Iran. Historical Researches of Isfahan University, 1, 113–128. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/472914. [In Persian]
• Hadian, K. (2010). Centuries of Dominion in the History and Geography of Ardalan Kurdistan. Isfahan: Kankash. [In Persian]
• Haeri Mazandarani, M. R. (2009). House, Culture, Nature: A Study of Historical and Contemporary Houses to Formulate the Process and Criteria for House Design. Tehran: Architectural and Urban Planning Studies and Research Center. [In Persian]
• Harmsen, S. (2006). Algorithmic computer reconstructions of stalactite vaults-muqarnas-in Islamic architecture (Doctoral dissertation). https://doi.org/11588/heidok.00007047.
• Hasan Pour Loumer, S. (2017). A Study on Decorations (Chinese Knotting) Used in Monuments of Masouleh Historical City, Case Study: Kasha-Sar Olia. Armanshahr Architecture & Urban Development, 9(17), 25-36. https://www.armanshahrjournal.com/article_44601.html [In Persian]
• Heydari Babakamal, Y. (2025). Typology and Analysis of Animal Combat and Hunting Motifs in Qajar Art. Paykareh, 14(40), 1-21. https://doi.org/22055/pyk.2025.19926. [In Persian]
• Hosseinpour Derakhshesh, T., Shahbazi Shiran, H., Zarei, M., & Hajizadeh, K. (2024). Stucco decorations of private bathhouses in Sanandaj during the Qajar period. Fine Arts, Visual Arts, 29(3), 77–93.

https://doi.org/10.22059/jfava.2024.372996.667255. [In Persian]

• Khalili, Kh. (2017). Restoration and Revitalization Project of the Moshir Divan Mansion. Master’s Thesis in Restoration and Revitalization of Historical Buildings, Faculty of Architecture and Urban Planning, Imam Khomeini International University. [In Persian]
• Kiani, M. Y. (1997). Ornamentations Associated with Iranian Architecture in the Islamic Periods. Tehran: Iranian Cultural Heritage Organization. [In Persian]
• Makinejad, M. (2020). History of Iranian Art in the Islamic Period: Architectural Ornamentation. Tehran: Samt. [In Persian]
• Malcolm, S. J. (2004). History of Persia (Trans. Mirza Esmaeil Heirat, 2nd ed.). Tehran: Sanai. [In Persian]
• Mardukh-e Kordestani, Sh. M. (2000). Mardukh History. Tehran: Karang. [In Persian]
• Najafi, R. (2008). Historical Baths of Tabriz. Tabriz: Fan-Azar. [In Persian]
• Omrani-Pour, A. (2005). Islamic Art and Architecture of Iran. Tehran: Publications of the Deputy of Architecture and Urban Development, Ministry of Housing and Urban Development. [In Persian]
• Pirnia, M. K. (2001). Stylistics of Iranian Architecture. 1st ed. Tehran: Pajohandeh. [In Persian]
• Pirnia, M. K. (2011). An Introduction to Islamic Architecture of Iran: Urban and Suburban Buildings. Tehran: Iran University of Science and Technology. [In Persian].
• Pollak, J. E. (1989). Pollak’s Travelogue (Translated by Kikavous Jahandari, 2nd edition). Tehran: Khwarazmi. [In Persian].
• Razavi, M. R., & Soleimani, S. (2005). In search of the urban identity of Sanandaj. Tehran: Ministry of Housing and Urban Development. [In Persian].
• Rochechouart, C. J. (1999). Travel Memoirs of Iran (Trans. Mehran Tavakoli). Tehran: Ney. [In Persian].
• Ronaq, M. A. (1965). Tazkira Hadigheh Amanollahi (Ed. Abdolrasoul Khayampour). Tabriz: Nashr-e Tazkeraha. [In Persian].
• Sadeghi, S., Mirazi, Z., & Javanmardzadeh, A. (2023). A study on the motifs related to the architecture of governmental and public Qajar bathhouses in Sanandaj. Parseh Journal of Archaeological Studies, 7(23), 285–324. https://doi.org/10.30699/PJAS.7.23.285. [In Persian].
• Sanandaji, M. Sh. (1996). Tuhfat al-Nasiri in the History and Geography of Kurdistan, edited, annotated, and collated by Heshmatollah Tabibi, Vol. 2. Tehran: Amir Kabir. [In Persian].
• Savāqeb, J., & Mozaffari, P. (2014). The Political Situation of Kurdistan from the Death of Nader to the Late Zand Period (1160–1200 AH). History of Islam and Iran, 24(24), 97–120. https://doi.org/10.22051/hii.2015.808. [In Persian].
• Shabani, E. & Jabbareh, S. (2014). “The Bath and Its Social Functions in the Medieval Period of Iranian History.” Social and Economic History, 3(1), 89–109. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1062731. [In Persian].
• Shamim, A. A. (1996). Iran during the Qajar Reign. Tehran: Elm. [In Persian].
• Soroush, M. (2005). Revitalization of Historical Urban Areas: Design and Restoration of the Jame Mosque Neighborhood in Dezful. Master’s Thesis in Architecture, Faculty of Fine Arts, University of Tehran, Tehran. [In Persian].
• Varahram, Gh. (1990). Political History and Social Organizations of Iran in the Qajar Period. Tehran: Moein. [In Persian].
• Zarei, M. E. (2013). Cultural, Ancient, and Historical Monuments of Kurdistan Province. Tehran: Sobhan Noor. [In Persian].
• Zarei, M. E. (2013). Sanandaj, the City of Orsi Windows: Examining the Formation and Expansion of the Orsi-making Art Based on Existing Examples. Iranian Architectural Studies, 2(4), 109–130. https://jias.kashanu.ac.ir/article_111718.html. [In Persian].