قلعه بزی، شواهدی جدید از استقرارهای اواخر دوره پارینه سنگی میانی در حوضه زاینده رود، استان اصفهان | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 1، دوره 4، شماره 7، مهر 1393، صفحه 7-26 اصل مقاله (3.96 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
فریدون بیگلری* 1؛ مرجان مشکور2؛ سونیا شیدرنگ3؛ محسن جاوری4؛ مهدی یزدی5؛ مارگارتا تنگبرگ6؛ فرانک بحرالعلومی شاپورآبادی7؛ جمشید درویش8؛ کمال طاهری9 | ||
1دکترای باستان شناسی، مسئول بخش پارینه سنگی موزه ملی ایران | ||
2دکترای باستان شناسی، مرکز پژوهش های علمی فرانسه و موزه تاریخ طبیعی پاریس | ||
3لابراتوار پاسی، گروه پیش از تاریخ، دیرینه محیط و میراث، دانشگاه بوردو 1، تالنس، فرانسه | ||
4استادیار، گروه باستان شناسی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان | ||
5گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان | ||
6باستان گیاه شناس، موزه تاریخ طبیعی پاریس | ||
7مدیر و مؤسس بخش ترمولومینسنس پژوهشکدة حفاظت و مرمت اشیاى تاریخى فرهنگى، سازمان میراث فرهنگى، صنایع دستی و گردشگری | ||
8گروه جونده شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد | ||
9کمیته تحقیقات، ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘﻪ ای ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه | ||
چکیده | ||
مجموعه غار و پناهگاههای قلعهبزی در جنوبغربی اصفهان، در حوضه رودخانه زایندهرود واقعشده و دارای بقایای مهمی از استقرارهای اواخر دوره پارینهسنگی میانی است که از سال 1382 هـ.ش. تاکنون مورد بررسی و پژوهش بوده است. در سال 1384 هیأتی به سرپرستی فریدون بیگلری کاوشهایی در این مکانها انجام داد که شامل گمانهزنی در غار قلعهبزی 2 و پناهگاه قلعهبزی 3 و همچنین انجام بررسی محدودی در منطقه بود. طی این کاوشها مجموعههایی از بقایای جانوری، دستتراشهای سنگی، بقایای گیاهی، رسوب و نمونههای سالیابی برداشت شد. مجموعه دستتراشهای سنگی قلعهبزی دارای ویژگیهای فناوری و گونهشناسی صنعت موستری است که شباهت زیادی به موستری زاگرس دارد. ابزارها درصد بالایی از مجموعه دستتراشهای سنگی را در بر میگیرند که شامل انواع خراشندهجانبی، خصوصاً خراشنده یکجانبی و همچنین تیزه و کنگرهدار-دندانهدار هستند. ویژگی منحصربهفرد صنعت پارینهسنگی میانی قلعهبزی، خصوصاً در پناهگاه قلعهبزی 3، وجود ابزارهای دورویه، شامل تیزههای برگیشکل و دیگر فرمهای دارای تراش دورویه است که برای نخستینبار در صنایع پارینهسنگی میانی ایران گزارششده است. بررسی ریز ساییدگی در لبه برخی از ابزارها دورویه و یکرویه نشاندهنده دسته گذاری و برش گوشت (قصابی) توسط این ابزارها است. بقایای جانوری در قلعهبزی 2 بهخوبی حفظ شدهاند و شامل سه گروه سُمداران بزرگجثه (اسبسانان، گاو وحشی و کرگدن)، سُمداران میانجثه (گوزن و گراز) و سُمداران کوچکجثه (بز و میش وحشی، آهو) هستند. آثار شکستگی، سوختگی و اثر برش ابزار سنگی بر سطح این استخوانها مدارک مشخصی از نقش انسان در انباشت این بقایای جانوری در قلعهبزی است. سالیابی نمونههای زغال از قلعهبزی 2 حاکی از استقرارهایی با قدمت بین 40 تا 50 هزار سال پیش (سال رادیو کربنی) در این مکان است. در مجموع تنوع و شمار قابلتوجه بقایای جانوری شامل گونههای بزرگجثه و میانجثه مانند اسبسانان، آهو و گوسفندسانان، تعداد بسیار اندک بقایای درندگان، لنزهای ضخیم خاکستر (در یک مورد نزدیک به 40 سانتیمتر) و وجود بقایای تمامی مراحل تراش، تولید، استفاده و تعمیر ابزار سنگی در قلعهبزی 2، حاکی از استفاده از این غار بهعنوان اردوگاهی فصلی در دوره پارینهسنگی میانی است که احتمالاً طی یک تا چند ماه از سال مورد استفاده بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
پارینه سنگی میانی؛ زاگرس؛ ابزار دورویه؛ موستری زاگرس؛ حوضه زاینده رود | ||
مراجع | ||
بیگلری، فریدون، 1379، گزارش بررسی مکانهای نویافته دیرینهسنگی در بیستون، مجله باستانشناسی و تاریخ، سال چهاردهم، شماره پیاپی28، صص60ـ50 بیگلری، فریدون، 1382، گزارش بررسی مقدماتی محوطه های پارینه سنگی منطقه کاشان، نقره کاران سیلک، به کوشش صادق ملک شهمیرزادی، صص 168- 151، پژوهشکده باستان شناسی، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران. کمالیزاد، ژاله، سید اصغر محمود آبادی و احمد رضائی، 1390، بررسی تاریخی و باستانشناختی قلعه خانلنجان (قلعهبزی)، اصفهان، دو فصلنامه مرمت و معماری ایران، شماره 2، صص74-63 محمدی قصریان، سیروان، 1385، نقوش صخره ای کوه قلعه بزی اصفهان، مجله باستان شناسی، شماره 1، صص. 65-62 همدانی، علی، مهدی یزدی، رحمتاله الهامی، و محسن جاوری، 1382، کشف و معرفی اولیه پناهگاه پارینهسنگی در ارتفاعات قلعهبزیپیر بکران اصفهان. چکیده مقالات بیست و دومین گردهمائی علوم زمین. 27 الی 29 بهمنماه 1382. سازمان زمینشناسی کشور. صفحه: 439. Armitage, S.J., Jasim S.A, Marks A.E, Parker A.G, Usik V.I, Uerpmann H.P., 2011. The southern route "out of Africa": evidence for an early expansion of modern humans into Arabia. Science 331 (6016): 453–6
Bar Yosef, O., and L. Meignen, 2001. The chronology of the LevantineMiddle Palaeolithic period in retrospect. Bulletins et Mémoires de laSociété d’Anthropologie de Paris, 13, 269–289.
Bazgir, B., M. Otte, L. Tumunga, A. Ollé, S. G. Deo, P. Joglekard, J. M. López-Garcíae, A. Picina, D. Davoudi, J. Madega, 2014. Test excavations and initial results at the Middle and Upper Paleolithic sites of Gilvaran, Kaldar, Ghamari caves and Gar Arjene Rockshelter, Khorramabad Valley, western Iran. C. R. Palevol, http://dx.doi.org/10.1016/j.crpv.2014.01.005
Bewley, R. H., 1984. The Cambridge University Archaeological Expedition to Iran 1969. Excavations in the Zagros Mountains: Houmian, Mir Malas, Barde Spid,Iran 22, pp. 1-38.
Biglari, F., 2007. The Lower and Middle Paleolithic Occupations of Iran: A Brief Review, In Iran, Fragments from Paradise, pp.31-39, Instituto Nacional de Antropologia e Historia, Mexico City
Biglari, F. and Shidrang, S., 2006. The Lower Paleolithic Occupation of Iran, Near Eastern Archaeology 69(3–4): 160-168
Biglari, F., M. Javeri, M. Mashkour, Y. Yazdi, S. Shidrang, M. Tengberg, and K. Taheri, 2009. Test excavations at the Middle Paleolithic sites of Qaleh Bozi, Southwest of Central Iran, A preliminary report, Iran Palaeolithic, M. Otte, F. Biglari, and J. Jaubert (eds.), pp. 29-38, Proceedings of the XV World Congress UISPP, Lisbon, Vol. 28, BAR International Series, 1968.
Claud, E., F. Biglari, and J. Jaubert, 2012. Preliminary use-wear analysis of several Middle Paleolithic points from Qaleh Bozi 3 rockshelter, Central Iran, Iranian Archaeology, Vol.3: 7-13
Conard, N. J., E. Ghasidian, S. Heydari, R. Naderi, M. Zeidee, 2007. The 2006 Season of the Tübingen Iranian Stone Age Research Project in the Provinces of Fars and Markazi. Archaeological Reports 7: 43 – 67.
Conard, N., E. Ghasidian, S. Heydari, 2009. The open-air Late Paleolithic site ofBardia and the Paleolithic occupation of the Qaleh Gusheh sand dunes, EsfahanProvince, Iran. In: Otte, M., Biglari, F., Jaubert, J. (Eds.), Iran Paleolithic, pp. 141-154, Proceedings of the XV World Congress UISPP, Lisbon, Vol. 28, BAR International Series 1968.
Dibble, H.L., 1984. The Mousterian Industry from Bisitun Cave (Iran). Paleorient 10(2): 23-34.
Djamali, M., Esu, D., Gliozzi, E., Okhravi, R., Soulié-Marsche, I., 2006. Palaeoenvironment of a lacustrine-palustrine carbonate complex: Zarand Basin, Saveh, Central Iran. Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology 237, 315-334.
Garrod, D.A.E., 1930. The Palaeolithic of Southern Kurdistan: Excavations in the Caves of Zarzi and Hazar Merd. Bulletin of the American School of Prehistoric Research, No. 6, pp. 9-43.
Heydari-Guran, S., E. Ghasidian, and N. Conard 2009 “Iranian Paleolithic sites on Travertine and Tufa formations”, In: M. Otte, F. Biglari, and J. Jaubert (eds), Iran Palaeolithic, pp. 109-124, Proceedings of the XV World Congress UISPP, Lisbon, Vol. 28, BAR International Series 1968
Hole, F., and Flannery, V, 1967. The Prehistory of Southwest Iran: A Preliminary Report. Proceedings of the Prehistoric Society 33:147-206
Jaubert, J., F. Biglari, V. Mourre, L. Bruxelles, J.-G. Bordes, S. Shidrang, R. Naderi, M. Mashkour, J.-B. Mallye, B. Maureille, Y. Quinif and W. Rendu.2009. The Middle Palaeolithic occupation of Mar-Tarik, a new Zagros Mousterian site in Bisotun massif (Kermanshah, Iran)., In: M. Otte, F. Biglari, and J. Jaubert (eds), Iran Palaeolithic. Pp. 7-27, Proceedings of the XV World Congress UISPP, Lisbon, Vol. 28, BAR International Series 1968
Jaubert, J., F. Biglari, R, Crassard, M. Mashkour, W. Rendu and S. Shidrang, 2010. Paléolithique moyen récent de la grotte de Qaleh Bozi 2 (Esfahan, Iran): premiers résultats de la campagne 2008, Iranian Archaeology, Vol.1, No.1, pp. 21-31.
Lindly, J. M. 2005. The Zagros Mousterian: a regional perspective. Anthropological research papers, No. 56, Arizona State University. Tempe (AZ).
Malek Shahmirzadi, S., 1994. A Middle Palaeolithic Scraper from the MasileBasin Near Tehran, Paléorient, Vol. 20/1, Pp.123-125.
Mashkour, M., Rendu, W. & F. Biglari, 2008. Qaleh Bozi (Isfahan) faunal remains; a Mousterian site of theIranian central Plateau. Poster- Archaeozoology of Southwest Asia(ASWA) 9, Al Ain, Abu Dhabi- UAE.
Mashkour, M., Monchot, H., Reyss, J.L., Trinkaus, E., Bailon, S., Biglari, F., Heydari S. & Abdi, K., 2009. Carnivores and their preys in the Wezmeh cave (Kermanshah, Iran): a Late Pleistocene refuge in the Zagros. International Journal of Osteoarchaeology, 19: 678-694.
Movius, H.L., 1953. The Mousterian Cave of Teshik Tash, Southeastern Uzbekistan, Central Asia, Bulletin of American School of Prehistoric Research, 17: 11-71
Petraglia, M. and D. Rose, J. (Eds.), 2009. The Evolution of Human Populations in Arabia:Paleoenvironments, Prehistory and Genetics. Springer Press, Netherlands.
Rezvani, H., Vahdati Nasab, H., 2010. A major Paleolithic open site at Mirak, Semnan
Province, Iran. Antiquity 84 (323). Project Gallery.
Roustaei, K., 2010. Discovery of Middle Palaeolithic occupation at high altitude in the Zagros Mountains, Iran, Antiquity, Vol.84, No. 325, Project Gallery
Sohrabi, A., Beygi, S., Safaei, H., and Nadimi, A., 2013. Study of the Mobarakeh area seismicity according to the tectonic situation and the faults, Proceedings of the first Symposium of Geology of Iranian Plateau, Kerman, 1-8.
Smith, P.E.L., 1986.Paleolithic Archaeology in Iran, The University Museum, University of Pennsylvania, Philadelphia.
Stern, Samuel M., E. Beazley and A. Dobson, 1971. The Fortress of Khan Lanjan, Iran 9, pp. 45-57
Vahdati Nasab, H., K. Roustaei, H. Rezvani, 2010. Delazian (Mirak I): evidence ofPaleolithic settlement at the northern edge of the Iranian Central Desert. In:Matthiae, P., Pinnock, F., Nigro, L., Marchetti, N. (Eds.), Proceedings of the 6thInternational Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, vol. 2.Università di Roma ‘La Sapienza’, Roma.
Vogel, J.C., Waterbolk, H.T., 1963. Groningen radiocarbon dates IV. Radiocarbon5, 163-202.
Yazdi, M, H. R. Pakzad, R. Elhami, M. Javeri, 2008. Sedimentology and Geoarchaeology of Paleolithic (Mousterian) Lithic Tools in Central Iran, Geoscience 73: 185-186 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 4,074 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 6,283 |