سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه بوعلی سینا

رضائی, رمضان, نصری, زهرا. (1403). واکاوی جادوی مجاورت در کلمات قصار نهج‌البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 11(44), 25-49. doi: 10.22084/nahj.2024.29196.3048
رمضان رضائی; زهرا نصری. "واکاوی جادوی مجاورت در کلمات قصار نهج‌البلاغه". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 11, 44, 1403, 25-49. doi: 10.22084/nahj.2024.29196.3048
رضائی, رمضان, نصری, زهرا. (1403). 'واکاوی جادوی مجاورت در کلمات قصار نهج‌البلاغه', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 11(44), pp. 25-49. doi: 10.22084/nahj.2024.29196.3048
رضائی, رمضان, نصری, زهرا. واکاوی جادوی مجاورت در کلمات قصار نهج‌البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1403; 11(44): 25-49. doi: 10.22084/nahj.2024.29196.3048

واکاوی جادوی مجاورت در کلمات قصار نهج‌البلاغه

فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
مقاله 2، دوره 11، شماره 44، اسفند 1402، صفحه 25-49    اصل مقاله (979.08 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2024.29196.3048
نویسندگان
رمضان رضائی* 1؛ زهرا نصری2
1دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
2دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اراک، اراک، ایران
چکیده
اصطلاح جادوی مجاورت بیانگر برخی از توازن­های آوایی و موسیقایی است. این اصطلاح نخستین بار توسط شفیعی کدکنی مطرح شد. آوای مشترک میان واژه­ها، صرف نظر از معنای دور آنها سبب حضورشان در کنار یکدیگر می‌شود. ویژگی‌های موسیقایی و آوایی عامل اصلی پیوند میان این واژه‌ها است. جادوی مجاورت و هم‌نشینی میان واژه‌هایی که از آواهای مشترک تشکیل شده‌اند، توجه مخاطب را به خویش جلب می‌کند و بدین ترتیب بُعد معنایی میان این کلمات را حس نکرده و در نتیجه آن را مانند واژه‌های مرتبط و وحدت یافته می‌پذیرد. این جستار بر آن است تا به روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر دیدگاه شفیعی کدکنی به واکاوی جادوی مجاورت در کلمات قصار نهج‌البلاغه بپردازد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که کاربست جادوی مجاورت در چارچوب صنایع ادبی تکرار، جناس، واج‌آرایی، سجع، طباق، تشابه‌الأطراف، مراعات‌النظیر و لف و نشر، انسجام و اتحاد معنایی را در حکمت‌های نهج‌البلاغه ایجاد کرده است. هم‌نشینی صحیح واژگان موجب تمایز سبک امام علی (ع) شده است. کاربست صنایع لفظی و هم‌نشینی آن‌ها با یکدیگر و برخورداری از ویژگی‌های آوایی مشابه، هارمونی و هماهنگی ویژه‌ای را ایجاد کرده و بدین ترتیب، مفاهیمِ با تأکیدِ بیشتری را با خود به همراه دارد. به‌کارگیری عناصر مشابه و تکرارهای آوایی، کارکرد معنایی را در متن به وجود آورده است. امام (ع) با استفاده از گزینش مناسب واژه‌ها و هم‌نشین کردن آن‌ها در کنار یکدیگر و بهره‌جستن از موسیقی میان عناصر، هماهنگی خاصی را در کلام خویش خلق نموده و بدین ترتیب میان واژگان و موسیقی پیوندی محکم برقرار کرده است.
کلیدواژه‌ها
جادوی مجاورت؛ موسیقی درونی؛ کلمات قصار؛ نهج‌البلاغه
مراجع
    • ابن‌عاشور، محمدطاهر (بی­تا). موجز البلاغة. تونس: مطبعة تونس.
    • احمدی، بابک (1385). ساختار و تأویل متن. چاپ دوازدهم. تهران: نشر مرکز.
    • أنیس، إبراهیم (1973م). أصوات لغویة. قاهرة: دارالمعارف.
    • باقری، مهری (1384). مقدمات زبان­شناسی. تهران: قطره.
    • جرجانی، عبدالقاهر (1381). أسرار البلاغة. ترجمه جلیل تجلیل، چاپ چهارم، تهران: دانشگاه تهران.
    • جرداق، جرج (1997م). روائع نهج‌البلاغه. بیروت: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
    • حسینی، عبداللّه، ناعمی، زهره، و اطهری­نیا، مریم (1402). سبک­شناسی گفتمان نهج­البلاغه بر مبنای نظریه نقش­گرای هلیدی. فصلنامه پژوهشنامه نهج­البلاغه، سال یازدهم، شماره 41، 73-95.
    • دشتی، محمد. (1390). ترجمه نهج­البلاغه. چاپ هفتم. قم: مؤسسه انتشارات دارالعلم.
    • شاملو، احمد. (1389). مجموعه اشعار. چاپ نهم. تهران: نگاه.
    • شاهوردی، فرحناز، شهبازی، محمود، مختاری، قاسم و سجادی، سید ابوالفضل (1400). جادوی مجاورت در گفتارهایی چند از خطبه­های نهج­البلاغه. دو فصلنامه پژوهش­نامه علوی، سال دوازدهم، شماره2، 207-229.
    • شاهوردی، فرحناز، شهبازی، محمود، مختاری، قاسم و سجادی، سید ابوالفضل (1402). بررسی و تحلیل تأثیر جادوی مجاورت در آفرینش موسیقی و معنا در خطبه 93 نهج­البلاغه موسوم به خطبه فتنه. فصلنامه پژوهشنامه نهج­البلاغه، سال یازدهم، شماره 42، 6-21.
    • شفیعی کدکنی، محمدرضا (1377). جادوی مجاورت. مجله بخارا، سال نخست، شماره 2، 15-26.
    • ---------------- (1386). موسیقی شعر. چاپ دوم. تهران: آگاه.
    • ---------------- (1396). رستاخیز کلمات. چاپ چهارم. تهران: سخن.
    • شفیعی کدکنی محمدرضا و گلچین، میترا (1381). جلوه­هایی از جادوی مجاورت در مثنوی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 4 و 5، 29-42.
    • عباس، حسن (1998م). خصائص الحروف و معانیها. دمشق: منشورات إتّحاد کتّاب العرب.
عودة، علی یونس (2011م). البنیات الأسلوبیة فی شعر أحمد الوائلی. شهادة الماجستیر. استاذ مشرف: سامی علی جبار المنصوری. عراق: جامعة البصرة.

  • علی­پور، مصطفی (1374). ساختار زبان شعر امروز، چاپ چهارم. تهران: فردوس.
  • علوی مقدم، مهیار (1377). نظریه­های نقد ادبی معاصر (صورت­گرایی و ساخت­گرایی). چاپ نخست. تهران: سمت.
  • قره­خانی، ناصر (1297). بررسی معنی­شناسی واژه ذلّت در نهج­البلاغه با رویکرد با هم­آیی هم­نشینی و جانشینی. فصلنامه پژوهشنامه نهج­البلاغه، سال ششم، شماره 24، 1-19.
  • قنبری پریخانی، نازی و طاهری­نیا، علی باقر (1397). کاربست دوگانة نظریة انسجام و تحلیل محتوای کیفی در تحلیل متن محور خطبه­های جهادی امام علی (ع). دو فصلنامه پژوهش­نامه علوی، سال یازدهم، شماره 2، 207-229.
  • مسبوق، مهدی و نسیم بهار، نرگس (1392). پیوند موسیقی و رثا در شعر خنساء. پژوهشنامه ادب غنایی، شماره 20، 255-278.
  • مهدوی­آرا، مصطفی و نوری کیذقانی، سید مهدی (1398). بررسی کارکرد موسیقی شعر بردونی در تصویر­آفرینی. دو فصلنامه نقد ادب معاصر عربی، سال نهم، شماره 16، 1-24.
  • نوروزی، یعقوب (1401). جادوی مجاورت در شعر شفیعی کدکنی. فصلنامه زیبایی­شناسی ادبی، سال سیزدهم، شماره 153، 183-208.
  • نجفی، ابوالحسن (1378). مبانی زبان­شناسی. چاپ چهارم. تهران: نشر نیلوفر.
  • یاکوبسن، رومن (1380). قطب­های استعاره و مجاز. فرزان سجودی، ساختگرایی و پسا ساختگرایی مطالعات ادبی، تهران، سوره مهر، 116-128.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 239
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 136