خردهسیاستِ زیستجنبشها / ناجنبشهای اجتماعی و دگرگونی دموکراتیک | ||
پژوهش های جامعه شناسی معاصر (علمی - پژوهشی) | ||
دوره 13، شماره 24، شهریور 1403، صفحه 337-366 اصل مقاله (865 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/csr.2024.29186.2280 | ||
نویسندگان | ||
محسن عباس زاده مرزبالی* 1؛ فریبا آسه2 | ||
1استادیار گروه علومسیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران (نویسندۀ مسئول) | ||
2کارشناسی ارشد علوم سیاسی، گروه علومسیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران | ||
چکیده | ||
در سالیان اخیر، در جوامع مختلف، شاهد ظهور کنشهای جمعیای بودهایم که بهنحو غلیظتری مشخصههای جنبشهای اجتماعی جدید (سازماندهی سست، فقدان رهبری و غیرایدئولوژیک بودن) را بهنمایش گذاشتهاند؛ کنشهایی که با اصطلاحاتی نظیر ناجنبشهای اجتماعی و زیستجنبش خطاب میشوند؛ پرسش این است که، اینگونه کنشگری از چه ماهیتی برخوردار است و چه تأثیری بر فرآیند دگرگونی دموکراتیک دارد؟ بر این اساس، فرضیۀ پژوهش این است که، زیستجنبشها و ناجنبشهای اجتماعی را میتوان خردهسیاستِ مقاومت تعبیر نمود که در صورت بدلشدن به جنبش سیاسی میتوانند کاتالیزور دگرگونی دموکراتیک (اعماز: دموکراتیزاسیون یا تعمیق دموکراسی) باشند، اما تأثیرگزاری قطعی و پایدار آنها بهشکل تحمیل تدریجی مطالبات خود به مناسبات زیستسیاسیِ حاکم صورت میگیرد. اثبات این فرضیه با اتکا به یک چارچوب نظری ترکیبی صورت میگیرد که متشکل از مفاهیم نظریههای اجتماعی-سیاسی متأخر (رویکردهای پساساختگرا و مدرنیتۀ متأخر) است؛ سه رکن این دستگاه مفهومی عبارتنداز: «سیاست زندگی» (آنتونی گیدنز)، «ریزوموارگی» (ژیل دلوز)، و دوگانۀ «مطالبۀ دموکراتیک و پوپولار» (ارنستو لاکلا و شانتال موف). یافتههای پژوهش حاکی از این است که اگرچه دگرگونی دموکراتیک مستلزم حرکت از کنش انفعالیِ خودابرازگری (مقاومت در برابر تصلب نهادی) به کنش فعالِ خلق روایت جمعی (برای جهش از همبستگی انفعالی به موقعیت جنبش ضدهژمونی) است، زیستجنبشها و ناجنبشهای اجتماعی با ابراز مستقیم مطالبات شخصیشان عملاً زمینهساز دگرگونی دموکراتیک در بلندمدت میشوند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به ساماندهی دادههای برآمده از منابع کتابخانهای میپردازد. | ||
کلیدواژهها | ||
ناجنبش اجتماعی؛ زیستسیاست؛ خردهسیاست؛ سیاست زندگی؛ همبستگی انفعالی؛ دموکراسی | ||
مراجع | ||
- آرتز، پائول؛ ون دایک، پیتر و همکاران، (1393). از انعطافپذیری تا شورش (تلاش برای فهم پدیده انقلابهای عربی). ترجمه: رضا التیامینیا و علیرضا سمیعی اصفهانی، تهران: تیسا. - آرمند، حسین، (1398). «جنبش و ناجنبش در تحولات اخیر غرب آسیا». مطالعات راهبردی جهان اسلام، 20 (3): 25-50. https://www.magiran.com/p2096822 - بال، ترنس؛ و دگر، ریچارد، (1386). ایدئولوژیهای سیاسی و آرمان دموکراتیک. ترجمۀ احمد صبوری، چاپ دوم، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه. - بشیریه، حسین. (1384). گذار به مردمسالاری. تهران: نشر نگاه معاصر. -بیات، آصف، (1390). زندگی همچون سیاست: چگونه مردم عادی خاورمیانه را تغییر میدهند؟ ترجمۀ فاطمه صادقی، نشر اینترنتی: کتابخانۀ الکترونیکی امین. - بیات، آصف، (1402). انقلاب بدون انقلابیون: معنابخشی به بهار عربی. ترجمه: علیرضا صادقی و رضا آرت، تهران: شیرازه. -تاجیک، محمدرضا، (1383). گفتمان، پادگفتمان و سیاست. تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی. - تاجیک، محمدرضا، (1398). زیست جنبش: این یک جنبش نیست. تهران: نگاه معاصر. - تورن، آلن، (1400). بازگشت کنشگر: نظریۀ اجتماعی در جامعه پساصنعتی. ترجمۀ سلمان صادقیزاده، تهران: ثالث. - جوادی، علیمحمد؛ اللهدادی، نورالدین؛ و برادران، مراد، (1402). «هویت جمعی و نگرش به دموکراسی (مطالعۀ تطبیقی بین کشورهای اروپای غربی، خاورمیانه و نوظهور آسیایی)». پژوهشهای جامعهشناسی معاصر، 12 (22): 9- 40. 10.22084/csr.2023.24766.2002 - دلاپورتا، دوناتلا؛ و دیانی، ماریو، (1390). مقدمهای بر جنبشهای اجتماعی. ترجمۀ محمدتقی دلفروز، چاپ سوم، تهران: کویر. - ساموئلز، دیوید جی، (1402). اصول و بنیادهای سیاست تطبیقی: سیاست و حکومت مقایسهای. ترجمۀ عبدالمجید سیفی، تهران: قومس. - سمیعیاصفهانی، علیرضا؛ و میرالی، سجاد، (1394). «غیرجنبشهای اجتماعی؛ الگویی نظری برای تبیین کنش انقلابی مردم مصر». مطالعات سیاسی جهان اسلام، 14(2): 49 - 72. https://psiw.journals.ikiu.ac.ir/article_743.html - شعبانی، مریم؛ و شارعپور، محمود، (1400). «خیابان بهمثابه فضای اجتماعی: فراتحلیل پژوهشهای مرتبط با منظر شهری در ایران دهه 90». پژوهشهای جامعهشناسی معاصر، 10(19): 227- 249. 10.22084/csr.2022.24235.1966 - کاستلز، مانوئل، (۱۳۹۳). شبکههای خشم و امید: جنبشهای اجتماعی در عصر اینترنت. ترجمۀ مجتبی قلیپور، تهران: مرکز. - کسل، فیلیپ، (1383). چکیده آثار آنتونی گیدنز. ترجمۀ حسن چاووشیان، تهران: ققنوس. - گیبینز، ریچارد؛ و ریمر، بو، (1381). سیاست پستمدرنیته. ترجمۀ منصور انصاری، تهران: گام نو. - گیدنز، آنتونی، (1378). جامعهشناسی. ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نی. - فوکویاما، فرانسیس، (1398). هویت: سیاست هویت کنونی و مبارزه برای به رسمیت شناخته شدن. ترجمۀ رحمن قهرمانپور، چاپ دوم، تهران: روزنه. - لاکلائو، ارنستو، (1400). پوپولیسم: درباره عقل پوپولیستی. ترجمۀ مراد فرهادپور و جواد گنجی، تهران: مرکز. - مشیرزاده، حمیرا، (1381). درآمدی نظری بر جنبشهای اجتماعی. تهران: پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی. - موف، شانتال، (1398). در دفاع از پوپولیسم چپ. ترجمۀ حسین رحمتی، تهران: اختران. - میخلز، رُبرت، (1380). جامعهشناسی احزاب سیاسی: مطالعهای در مورد گرایشهای الیگارشی در دموکراسیها. ترجمۀ احمد نقیبزاده، تهران: قومس. - هانتینگتون، ساموئل، (1381). موج سوم دموکراسی در پایان سده بیستم. ترجمۀ احمد شهسا، چاپ سوم، تهران: روزنه. - Armand, H., (2019). “Movement and Non-Movement in the Developments of the West Asia”. Journal of Islamic World Strategic Studies, 3 (79): 41-85. https://www.magiran.com/p2096822 (In Persian) - Arts, P., Van Dijke, P., Kolman, I., Statema, J. & Dahhan, G., (2014). From Resilience to Revolt: Making Sense of the Arab Spring. R. Eltiaminia & A. Samiei Esfahani (Trans.), Tehran: Tisa. (In Persian) - Ball, T. & Dagger, R., (2007). Political Ideologies and the Democratic Ideal. A. Sabori (Trans.), Tehran: Ministry of Foreign Affairs Press. (In Persian) - Barr. R., (2009). “Populists, Outsiders and Anti-Establishment Politics”. Party Politics, 15 (1): 29–48. https://doi.org/10.1177/1354068808097890 - Barr. R. R., (2009). “Populists, Outsiders and Anti-Establishment Politics”. Party Politics, 15 (1): 29–48. - Bashirieh, H., (2005). Transition to Democracy. Tehran: Negah-e Moaser. (In Persian) - Bayat, A., (2011). Life as Politics: How Ordinary People Change the Middle East. F. Sdeghi (Trans.), Amin Electronic Library, Retrieved from: WWW.AEL.AF. (In Persian) - Bayat, A., (2023). Revolution without Revolutionaries: Making Sense of the Arab Spring. A. Sadeghi & R. Art (Trans.), Teh-ran: Shirazeh. (In Persian) - Castells, M., (2014). Networks of Outrage and Hope: Social Movements in the Internet Age. M. Gholipor (Trans.), Tehran: Markaz. (In Persian) - Cragun, R. & Cragun, D., (2008). Introduction to Sociology. Seven Treasures Publications. - Cragun, R. & Cragun, D., (2008). Introduction to Sociology. Seven Treasures Publications. - Della Porta, D. & Diani, M., (2011). Social Movements. M. Delforoz (Trans.), Tehran: Kavir. (In Persian) - Fukuyama, F., (2019). Identity: The Demand for Dignity and the Politics of Resentment. R. Ghahremanpor (Trans.), Teh-ran: Rozaneh. (In Persian) - Gibnins, J. & Reimer, B., (2002). Politics of Postmodernity. M. Ansari (Trans.), Tehran: Gam-e Noo. (In Persian) - Giddens, A., (1999). Sociology. M. Sabori (Trans.), Teharn: Ney. (In Persian) - Giddens, A., (2004). The Giddens Reader. F. Castell (Ed.), Teharn: Ghoghnos. (In Persian) - Huntington, S., (2002). The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century. A. Shahsa (Trans.), Tehran: Rozaneh. (In Persian) - Javadi, A., Alahdadi, N. & Morad, B., (2023). “Collective Identity and Attitude Towards Democracy (Comparative Study Between Western Europe, Middle East, and Emerging Asian Countries)”. The Quarterly Journal of Contemporary Sociolog-ical Research, 12 (22): 9- 40. https://doi.org/10.22084/csr.2023.24766.2002 (In Persian) - Kriesi, H., (2007). “Political Context and Opportunity”. in: David Snow (Ed), The Blackwell Companion to Social Move-ments, London: Blackwell. - Kriesi, H., (2007). “Political Context and Opportunity”. in: David Snow (Ed), The Blackwell Companion to Social Movements, London: Blackwell. - Laclau, E., (2007). On Populist Reason. New York & London: Verso. - Melucci, A., (1989). Nomads of the Present: Social Movements and Individual Needs in Contemporary Society. London: Hutchinson. - Melucci, A., (1989). Nomads of the Present: Social Movements and Individual Needs in Contemporary Society. Lon-don: Hutchinson. - Michael, A. P., (2001). Poststructuralism, Marxism, and Neoliberalism: Between Theory and Politics. Rowman & Littlefield. - Michels, R., (2002). Zur Sociologie des Parteiwesens; Les Partis Politiques: Essai Sur Les Tendances Oligarchiques des Democraties. A. Naghibzadeh (Trans.), Tehran: Ghomes. (In Persian) - Moshirzadeh, H., (2002). A Theoretical Introduction to Social Movements. Tehran: The Research Institute of Imam Kho-meini and Islamic Revolution. (In Persian) - Mouffe, Ch., (2019). For a Left Populism. H. Rahmati (Trans.), Tehran: Akhtaran. (In Persian) - Samiee, A. & Meyrali, S., (2015). “Social Non- Movements: The Sociological Model to Explain the Political and Social Up-heavals in Egypt”.Political Studies of Islamic World, 4 (2): 49- 71. (In Persian) - Samuels, D., (2023). Comparative Politics. A. Seyfi (Trans.), Tehran: Ghomes. (In Persian) - Shaebani, M. & Sharepour, M., (2022). “The Street as a Social Space: Meta-Analysis of Urban Landscape Research in Iran 1390s”. The Quarterly Journal of Contemporary Sociological Research, 10 (19): 227- 249. DOI: 10.22084/csr.2022.24235.1966 (In Persian) - Tajik, M., (2004). Discourse, Counter-discourse, and Politics. Tehran: Institute for Research and Development in Human Science. (In Persian) - Tajik, M., (2019). Bio-Movement: This is not a Movement. Tehran: Negah-e Moaser. (In Persian) - Touraine, A., (2021). Return of Actor: Social Theory in Postindustrial Society. S. Sadeghizadeh (Trans.), Tehran: Sales. (In Persian) | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 484 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 195 |