پروژۀ جدید باستانشناسی در کردستان ایران | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 13، شماره 37، شهریور 1402، صفحه 79-99 اصل مقاله (962.97 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2023.27983.2603 | ||
نویسندگان | ||
علی بیننده* 1؛ سیلوانا دی پاولو2 | ||
1استادیار گروه باستانشناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلیسینا، همدان، ایران | ||
2استادیار مؤسسه CNR، روم، ایتالیا. | ||
چکیده | ||
محوطۀ ننه با 6 هکتار وسعت در کنار روستای ننه و در فاصلۀ چند کیلومتری جنوبشرقی شهر مریوان واقع شده است. بهصورت کلی، از شمال با درههای میانکوهی به شمالغرب ایران و حوضۀ جنوبی دریاچۀ ارومیه مرتبط است.گذرگاههای میانکوهی از جنوب آن را به کامیاران و کرمانشاه پیوند میدهد. دسترسی به شمال بینالنهرین در این منطقه نسبت به مناطق همجوار آسانتر است و درمیان سه جغرافیای فرهنگی متفاوت قرار دارد. روستای معاصر ننه بخشهایی از جنوب و شرق تپه را اشغال کرده است. پس از بررسی منطقه و محوطه چنین پرسشهایی مطرح شد: تپه ننه در دورۀ مسوسنگ چه جایگاه و نقشی در حوضۀ زریبار داشته است؟ با کدام مناطق بیشترین ارتباط تجاری و فرهنگی داشته است؟ مکانیزم تأمین مواد موردنیاز به چهصورت بوده است؟ و متناظر با آن فرضیههایی از ایندست مطرح شد: با توجه به یافتههای سفالی و نهشت قابلتوجه در نقاط مختلف تپه بهنظر میرسد محوطه دستکم در دورۀ مسوسنگ یکی از مراکز بزرگ و اصلی استقراری حوضۀ زریبار است. در دورۀ مسوسنگ متأخر ارتباط گستردهای با محوطههای همزمان در بینالنهرین داشته و بعضی از مواد در منطقه و برخی دیگر از مناطق اطراف از طریق شمال بینالنهرین تأمین میشده است. برای جواب به این پرسشها و سنجش فرضیهها، در سه کارگاه، کاوش لایهنگاری انجام شد. آثار دورههای مسوسنگ تا دوران اسلامی شناسایی شد و نهشتهای دورۀ مسوسنگ جدید از حجم و وسعت قابلتوجه برخوردار است. شواهد نشان میدهد دشت مریوان، از دورۀ مسوسنگ تا عصر مفرغ، دارای پوشش گیاهی گسترده بوده و روابط تجاری و فرهنگی گستردهای بین منطقۀ مریوان و مناطق پیرامون خصوصاً شمال بینالنهرین برقرار بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
زاگرس؛ حوضۀ دریاچۀ زریبار؛ تپه قلعهننه؛ پیشازتاریخ | ||
مراجع | ||
- Abedi, A.; Heidari, R. & Salimi, S., (2019). “New Uruk Findings in NW Iran; Hasanlu VIII-VII and the Lack of Kura-Araxes Evidence in Southern Parts of the Lake Urmia Region”. Journal of Archaeological Studies, 11(1): 167-183. - Azarnoush, M. & Helwing, B., (2005). “Recent archaeological research in Iran–prehistory to Iron Age”. Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan, 37 (2005): 189-246. - Balatti, S., (2017). “Mountain Peoples in the Ancient Near East”. The Case of the Zagros on the First Millennium BCE, Wiesbaden, Harrassowitz. - Baldi, J. S.; Iamoni, M.; Peyronel, L. & Sconzo, P., (2022). “Late Chalcolithic Northern Mesopotamia in Context”. Papers from a Workshop held at the 11th ICAANE in Munich, April 5th 2018l Turnhout. - Binandeh, A. & Di Paolo, S., (2020). “Archeologia: Kurdistan iraniano, Tepeh Qaleh Naneh, in Mediterraneo”. Ricerca e diplomazia scientifica, CNR, Roma: 224-225; - Binandeh A. & Di Paolo S., In preparation b, Preliminary Results from Recent Excavations at Tepeh Qaleh Naneh (Iranian Kurdistan). - Binandeh A. & Di Paolo S., In preparation a. New Researches in northern central Zagros. Tepe Qaleh Naneh in the Marivan Plain (Iran). - Binandeh, A. & Di Paolo, S. & Mohammadifar, Y., (2019). “Il Progetto QaNaTES (Italia-Iran)”. in: Iran & Italy: 60 Years of Collaboration on Cultural Heritage, Teheran, November 17-November 1, 2019: 126-27 (Italian-Persian). - Binandeh, A. & Di Paolo, S., (2019). “Scavi in Iran. Storie di frontiera”. Archeo, 408: 6-9. - Binandeh, A., (2016). “Signs of Commercial and Cultural Relation of the Societies of Northwestern Iran and Northern Mesopotamia in Late Chalcolithic”. Journal of Historical Sociology, 8(2): 21-37. - Binandeh, A., (2023). “The Bronze Age of the Little Zab Basin in the Light of the Excavation of Rick Abad Tepe”. Persica Antiqua, 3 (5): 3-14. - Butterlin, P., (2018). “Sixty Years after City Invincible, Surveys And The Urban Revolution In Question”. Origini, 42: 75-91. - Carter, R. et al., (2020). “The Later Prehistory of the Shahrizor Plain, Kurdistan Region of Iraq: Further Investigations at Gurga Chiya and Tepe Marani”. Iraq, 82: 41-71. - Courtois, L. & Velde B., (1991). “Les peintures céramiques à chromites de l’Obeid 3 et 4 de Oueili en basse Mésopotamie. Recherche sur leur unité technique”. in: J.-L. Huot (ed.), Oueili. Travaux de 1985, Paris: 267-283. - Di Paolo, S., (2018). “Il Progetto Pilota italo-iraniano QaNaTES: archeologia nella regione del Lago Zeribor (Iran occidentale)”. CNR-Area Ricerca di Roma 1, January 9, 2018; - Ess, M. V. et al., (2015). “Chemchemal”. In: Kopanias, Kostas, John Mac Ginnis, and Jason Ur (Eds.), Archaeological Projects in the Kurdistan Region in Iraq, Harvard, 14. - Gopnik, H.; Reichel, C.; Minc, L. & Elendari, R., (2016). “A view from the east: The Godin VI Oval and the Uruk Sphere”. Journal of Archaeological Science: Reports, 7: 835-848. - Henrickson, E. F., (1985). “An updated chronology of the Early and Middle Chalcolithic of the central Zagros highlands, western Iran”. Iran, 23(1): 63-108. - Henrickson, E. F., (1994). “The outer limits: Settlement and Economic Strategies in the Central Zagros Highlands during the Uruk era”. in: G. Stein and M.S. Rothman (eds.), Chiefdoms and Early States in the Near East: The Organizational Dynamics of Complexity, Madison: 85-102. - Henrickson, E. F. & Thuesen, I., (1989). “Concluding Summary”. in: E. F. Henrickson and I. Thuesen (eds.), Upon this Foundation: The ‘Ubaid Reconsidered. Proceedings from the ‘Ubaid symposium, Elsinore, (May 30th–June 1st, 1988): 457–59. - Hesami, A., (2016). “Study of Rainfall Trend and the Volume of Groundwater in Marivan Plain using Geographic Information Systems”. Environment and Water Engineering, 2(1): 13-24. - Hole, F., (1996). “The Context of Caprine Domestication in the Zagros Region”. in: D. Harris (ed.), The Origins and Spread of Agriculture and Pastoralism in Eurasia, London: 263-282. - Ingold, T., (2000). “The Temporality of the Landscape”. in: T. Ingold, The Perception of the Environment. Essays in Livelihood, Dwelling and Skill, London: 189-208. - Jafari, M., (2021). A Study of Faunal Bone Remains from Tepe Qaleh Naneh Marivan. Unpublished Report (in Persian). - Leavitt, P. R. et al., (2009). “Paleolimnological Evidence of the Effects on Lakes of Energy and Mass Transfer from Climate and Humans”. Limnol. Oceanogr, 54 (6 part 2): 2330–2348. - Lewis, M. P.; Quinn, P. S. & Carter, R., (2020). “Uruk Expansion or Integrated Development? A Petrographic and Geochemical Perspective from Gurga Chiya, Iraqi Kurdistan”. Journal of Archaeological Science: Reports, 33: 102516. - Matthews, R. & Fazeli Nashli, H., (2005). The archaeology of Iran from the Palaeolithic to the Achaemenid Empire. Taylor & Francis, 2022. - Mohammadifar, Y. & Motarjem, A., (2002). “Report of Marivan survey”. Unpublished Report, ICHTO archive (in Persian). - Nieuwenhuyse, O.; Odaka, T., Kaneda, A.; Mühl, S.; Rasheed, K. & Altaweel, M., (2016). “Revisiting Tell Begum: A Prehistoric Site in the Shahrizor Plain, Iraqi Kurdistan”. Iraq, 78: 103-135. - Nobari, A. H.; Binandeh, A.; Neyestani, J. & Nasab, H. V., (2012). “Excavation at Lavin Tepe in Northwest Iran”. Ancient Near Eastern Studies, 49: 95-117. - Parker, B. J., (2010). “Networks of Interregional Interaction during Mesopotamia’s Ubaid Period”. in: R. A. Carter and G. Philip (eds.), Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in the Late Prehistoric Societies of the Middle East, Chicago: 339-360. - Peyronel, L.; Vacca, A. & Zenoni, G., (2016). “Helawa: A new northern Ubaid/Late Chalcolithic site in the Erbil Plain”. in: K. Kopanias and J. MacGinnis (eds.), The Archaeology of the Kurdistan Region of Iraq and adjacent regions, Oxford: 309-321. - Potts; D. T., (2009). “Bevel-rim Bowls and Bakeries: Evidence and Explanations from Iran and the Indo-Iranian Borderlands”. Journal of Cuneiform Studies, 61: 1-23. - Renette, S. & Mohammadi Ghasrian, S., (2020). “The Central and Northern Zagros during the Late Chalcolithic”. Paléorient, 46 (1-2): 109-132. - Rosenzweig, C., (2007). “Assessment of Observed Changes and Responses in Natural and Managed Systems”. in: M. L. Parry, O.F. Canziani, J. P. Palutikof, P. J. van der Linden, C.E. Hanson (eds), Climate Change 2007—Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge: 79–131. - Saed Muchashi, A.; Mohammadi Ghasrian, S. & Azizi, E., (2018). “Tepe Qaleh Naneh in Marivan: An archaeological site in Western Iran”. Bastanshenakht, 4/5: 7-20 (in Persian). - Skuldbøl, T. B. B. & Colantoni, C., (2018). “The Path to Urbanism. Exploring the Anatomy and Development of Early Urbanism in Northern Mesopotamia. Five Years of Investigations by the Danish Archaeological Expedition to Iraq”. Ash-sharq, 2/1: 1-13. - Stein, G. J., (1994). “Economy, Ritual and Power in “Ubaid Mesopotamia”. in: G. J. Stein and M.S. Rothman, Chiefdoms and Early States in the Near East: The Organizational Dynamics of Complexity, Madison: 35–46. - Stein, G. J., (2017). “Excavations at Surezha. Erbil Plain, Kurdistan Region, Iraq”. Oriental Institute Annual Report: 29-43. - Vallet, R., (2020). “Early Uruk Expansion in Iraqi Kurdistan: New Data from Girdi Qala and Logardan”. in: A. Otto, M. Herles, K. Kaniuth, L. Korn and A. Heidenreich (eds.), Proceedings of the 11th International Conference on the Archaeology of the Ancient Near East (Munich, 03-07 April 2018), vol. 2, Wiesbaden: 445-462. - Van Zeist, W. & Bottema, S., (1977). “Palynological investigations in western Iran”. Palaeohistoria: 19-85. - Wasylikowa, K., (2005). “Palaeoecology of Lake Zeribar, Iran, in the Pleniglacial, Lateglacial and Holocene, reconstructed from plant macrofossils”. The Holocene, 15 (5): 720-735. - Wright, H. E. Jr., (1961). “Pleistocene Glaciation in Kurdistan”. Eiseitalter and Gegenwart, 12: 131‐164. - Wylie, J., (2007). Landscape. London. - Zamani Dadaneh, M. & Mohammadi Ghasrian, S., (2019). “Survey of Iron Age Sites of Marivan Plain”. in: Y. Hassanzadeh, A.A. Vahdati and Z. Karimi (eds.), Proceedings of the International Conference on the Iron Age in Western Iran and Neighbouring Regions, 2-3 November 2019, Kurdistan University, Sanandaj, Iran: 86-103. - Zamani Dadaneh, M.; Mohammadi Ghasrian, S. & Skuldbøl, T. B. B., (2019b). “Investigating Late Chalcolithic Period settlement on the Marivan Plain, western Iran. First insights from the Marivan Plain Survey Project”. Ash-sharq, 3(1): 33-46. - Zamani Dadaneh, M.; Mohammadi Ghasrian, S.; Colantoni, C. & Skuldbøl T. B. B., (2019). “The Marivan Plain Archaeological Project: Western Iran and its Neighbours in the Chalcolithic period”. Antiquity, 93, 372: e34. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 295 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 338 |