یک مجسۀ الهه مادر از جنس سنگ لاجورد، تمدن جیرفت (هزارۀ سوم پیشازمیلاد) | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 13، شماره 37، شهریور 1402، صفحه 161-173 اصل مقاله (933.56 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2023.27921.2596 | ||
نویسندگان | ||
نصیر اسکندری* 1؛ عشرت شهدادنژاد2 | ||
1استادیار گروه باستانشناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
2دانشآموختۀ کارشناسیارشد باستانشناسی، گروه باستانشناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران. | ||
چکیده | ||
جنوبشرق ایران دارای منظرگاههای متنوع طبیعی است و ازلحاظ باستانشناسی، منظرگاههای شهری و تمدنهای مهمی از هزارۀ سوم پیشازمیلاد را در خود جای داده است. یکی از این مناطق، حوزۀ فرهنگی هلیلرود یا منطقۀ جیرفت در جنوب استان کرمان است. کشفیات باستانشناسی طی دو دهۀ گذشته در این منطقه موجب شناسایی و معرفی یک تمدن اولیۀ شکوفا گردید که تحتعنوان «تمدن جیرفت» شناخته میشود. در سال 1379 حفریات گستردۀ غیرمجاز در سراسر حوزۀ فرهنگی هلیلرود صورت گرفت و درپی آن، آسیب جدی به محوطههای باستانی، عمدتاً گورستانها، وارد آمد. در نتیجۀ این غارت گسترده، اشیای باستانی فراوانی از بافت اصلی خود خارج شد و وارد بازار سیاه شد. تعدادی از این اشیاء خوشبختانه توسط دستگاههای امنیتی کشف شد و داخل موزههای کشور جای گرفتهاند. این مقاله به یک شئ باستانی بسیار خاص و مهم از تمدن جیرفت میپردازد که از حفریات غیرمجاز بهدست آمده است. این شئ یک مجسمۀ سنگی از جنس لاجورد است که با هنرمندی، یک مادر درحال شیردادن به یک نوزاد را نشان میدهد. اگرچه محل کشف دقیق آن مشخص نیست اما طبق ادعای مردم محلی، این شئ از گورستان محطوطآباد جیرفت بهدست آمده است. محطوطآباد گورستان اصلی شهر عصر مفرغی کنارصندل است که بهطور کلی قدمت آن به نیمۀ دوم هزارۀ سوم پیشازمیلاد بازمیگردد. با توجه به اینکه منابع لاجورد تاکنون در منطقۀ جیرفت شناسایی نشده است، به احتمال زیاد سنگ لاجورد جهت ساخت این مجسمه وارد شده است و اما مجسمۀ مذکور در دشت جیرفت تولید شده است. در این پژوهش علاوهبر معرفی دقیق این مجسمه، به جایگاه مجسمههای مشابه در تمدنهای اولیۀ عصر مفرغ از مصر تا بینالنهرین و عیلام پرداخته شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
جنوبشرق ایران؛ تمدن جیرفت؛ عصر مفرغ؛ سنگ لاجورد؛ الهه مادر | ||
مراجع | ||
- Álvarez-Mon, J., (2020). The Art of Elam. Ca. 4200-525 BCE. Routledge Taylor & Francis Group, London and New York. - Caldwell J. R., (1967). Investigations at Tal-i-Iblis. Illinois State Museum Preliminary Reports 9. Springfield. - Casanova, M., (2013). Le Lapis-Lazuli Dans L’orient Ancien, Production et Circulation du Néolithique au IIe Millénaire av. J. C., CTHS Edition, France. -De Miroschedj P., (1973).” Vases et objets en rbaniza susiens du musée du Louvre”. Cahiers de la Délégation Archéologique Française en Iran, 3: 979. - Desset, F.; Vidale, M.; Eskandari, N. & Caulfield, K., (2020). “Distaffs and “temple” in early Bronze Age Iran”. EAST and WEST, 60 (1): 167-176. - Eskandari, N.; Desset, F.; Maritan, L.; Cherubini, A. & Vidale, M., (2019). “Multi-materials Sequential Casting and a Bronze Age “royal sceptre” from the Halil Rud valley (Kerman, Iran)”. IRAN: 1-15. - Frayne, D. R., (1997). Ur III Period (212-2004 BCE). RIME, Vol.3/2. Toronto, Bufdalo, NY, London: University of Toronto Press. - Frayne, D. R., (2008). Pre-Sargonic Period (2700-2350 BC). RIME, Vol. 1. Toronto, Buffalo, NY, London: University of Toronto Press. - Ghirshman, R., (1966). Tchogha Zanbil (Dur-Untash): La Ziggurat (vol. I). MDP 39. Paris. - Frayne, D. R., (1968). Tchoga Zanbil (Dur-Untash): Temenos, Temples, Palais, Tombes (vol. II), MDP 40, Paris. - Gruber, M. I., (1989). “Breast-Feeding Practices in Biblical Israel and in Old Babylonian Mesopotamia”. JANES, 19: 61–83. - Kohl P. L., (2001). “Reflections on the production of chlorite at Tepe Yahya: 25 years later”. In: D. Potts and C.C. Lamberg-Karlovsky (eds.), “Excavations at Tepe Yahya, Iran, 1967–1975: The Third Millennium B.C. American School of Prehistoric Research”. Bulletin 45, Peabody Museum, Harvard University: 209–230. - Kuhne, H., (1978). “Das Motiv der nahrenden Frau oder Gottin in Vorderasien”. in: S. Şahin–E. Schwertheim– J. Wagner (eds.), Studien zur Religion und Kultur in Kleinasiens. Festschrift fur Friedrich Karl Dorner zum 65. Geburtstag am 28. Februar 1976, Leiden: 504–515. - Lamberg-Karlovsky C. C. & Potts D. T., (2001). “Excavations at Tepe Yahya, Iran, 1967-1975. The Third Millennium. American School of Prehistoric Research”. Bulletin 45, Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, Harvard University, Cambridge. - Livingstone, A., (1989). Court Poetry and Literary Miscellanea (SAA III). Helsinki. - Madjidzadeh Y., (2003). Jiroft: The Earliest Oriental Civilization. Ministry of Culture and Islamic Guidance, Printing and Publishing Organization, Cultural Heritage Organization, Tehran. - Perrot, J. & Madjdzadeh, Y., (2003). (eds.) Jiroft: Fabuleuse découverte en Iran. Special issue, Dossiers d’Archéologie 287, Octobre 2003. - Madjidzadeh, Y. & Pittman, H., (2008). “Excavations at Konar Sandal in the Region of Jiroft in the Halil Basin: First Preliminary Report (2002–2008)”. Iran, 46: 69–103. - Neghahban, E., (1991). Excavations at Haft Tepe, Iran. Philadelphia. - Piran, S. & Hesari, M., (2005). Cultural around Halil Roud and Jiroft. The catalogue of exhibition of select restituted objects. National Museum of Iran, Teheran. - Piran, S. & Madjidzadeh, Y., (2013). Objects from the Jiroft treasury, soft stone and alabaster objetcs (recovered collection) from the Halil river basin. National Museum of Iran, Pazineh Press, Teheran. - Pittman H., (2018). “Dark Soft Stone Objects”. In: M. Lebeau (ed. ) Arcane Interregional. Artefacts Vol. II, Brepols Publishers: 107-172. - Potts, D. T., (1999). The Archaeology of Elam. Formation and Transformation of an Ancient Iranian State (First Edition). Cambridge. - Potts. D. T., (2016). The Archaeology of Elam. Formation and Transformation of an Ancient Iranian State (Second Edition). Cambridge. - Rodin, T., (2014). “The World of the Sumerian Mother Goddess. An Interpretation of Her Myths”. Historia religionum, 35: 350, Uppsala: Acta Universitatis Upsaliensis. - Scurlock, J. A., (1991). “Baby-Snatching Demons, Restless Souls and the Dangers of Childbirth: Medico Magical Means of Dealing with some of the Perils of Motherhood in Ancient Mesopotamia”. Incognita 2: 137–85. Steible, H., (1991). Die neusumerischen Bau- und Weihinschriften: Teil 1, Inschriften der II. Dynastie von Lagaš. FAOS 9/1. Stuttgart: Franze Steiner Verlag. - Steible, H. & Behrens, H., (1982). Die altsumerischen Bau- und Weihinschriften: Teil I, Inschriften aus Lagaš. FAOS 5/1. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag. - Stevens, E. E.; Patrick, T. E. & Pickler, R., (2009). “A History of Infant Feeding”. Journal of Perinatal Education, 18 (2): 32-29. - Steinkeller, P., (1982). “The Question of Marhashi”. ZA, LXXII: 237-265. - Steinkeller, P., (1999). “On Rulers, Priests and Sacred Marriage: Tracing the Evolution of Early Sumerian Kingship”. Kazuko Watanabe (ed.), Priests and Officials in the Ancient Near East. Colloquium Mitaka, 1996. Heidelberg: Universitätsverlag C. Winter: 103–137. - Steinkeller, P., (2006). “New Lights on Marhashi and its Contacts with Makkan and Babylonia”. Journal of Magan Studies, I: 1-17. - Tosi, M., (1974). “The lapis lazuli trade across the Iranian Plateau in the third millennium BC, Gururajamanjarika”. Studi in onore di Giusepper Tucci, Naples: 3-22. - Verderame, L., (2021). “Fashioning of Statues in Three Neo-Sumerian Unpublished Texts from Ur”. In: Notizia, Rositani and Verderame (eds.), d Nisaba za3 -mi2: Ancient Near Eastern Studies in Honor of Francesco Pomponio. Dubsar 19: 341–356. - Vidale, M. & Lazzari, A., (2016). Lapis Lazuli Bead Making at Shahr-i Sokhta. Rome. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 548 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 507 |