گونهشناسی دربهای سنتی شهر تاریخی ماسوله | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 11، دوره 13، شماره 39، اسفند 1402، صفحه 297-326 اصل مقاله (1.78 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2023.26287.2486 | ||
نویسندگان | ||
سعید حسن پور لمر1؛ احد نژاد ابراهیمی2؛ حسن ستاری ساربانقلی* 3؛ علی وندشعاری4 | ||
1دکتری معماری، گروه معماری و شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران | ||
2استاد گروه معماری و شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، تبریز، ایران | ||
3دانشیار گروه معماری و شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران | ||
4دانشیار گروه فرش، دانشکدۀ فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران | ||
چکیده | ||
کشور ایران بهجهت دارا بودن پیشینۀ تاریخی غنی در عرصۀ هنر و معماری، دارای دربهای متنوع و زیبایی است که برمبنای نیازهای کاربران و آرایههای آن نیز براساس مفاهیم فرهنگی، مذهبی و تعاملات اجتماعی شکلگرفتهاند. ورودیها، نقشی اساسی در تفکیک ابنیه با فضای عمومی دارند. قدمت هزارسالۀ ماسوله و حضور آهنگران و نجاران چیرهدست آن موجب شکلگیری دربهای زیبا در ابنیۀ مختلف آن گردد. هدف پژوهش، گونهشناسی و شناخت انواع دربهای سنتی شهر تاریخی ماسوله است. در این پژوهش 32درب قدیمی ماسوله برمبنای مطالعات، توصیفی-تاریخی و تطبیقی مورد بررسی قرارگرفته است. پرسشها و فرضیههای پژوهش بدین شرح است؛ دربهای سنتی ماسوله در چندین سطح دستهبندی میگردند؟ عوامل مؤثر در شکلگیری نقوش و تزئینات دربهای سنتی ماسوله کدماند؟ میزان فراوانی دربهای سنتی به تفکیک محلات، تفاوتها و شباهتهای دربها از منظر کالبدی، کاربری و تزئیناتی در ماسوله چگونه است؟ فرضیههای پژوهش عبارتنداز: بهنظر میرسد دربهای ماسوله در سطوح دربهای ابنیه -مذهبی، مسکونی و تجاری- دستهبندی میگردند و مفاهیم دینی و مذهبی موجب شکلگیری آرایههای دربهای ابنیۀ مذهبی مؤثر بودهاند و پاسخگویی مناسب به نیازهای اقلیمی، امنیت، کارکردی و احترام به اعتقادات دینی و فرهنگی موجب شکلگیری آرایههای دربهای ابنیۀ مسکونی و تجاری ماسوله گردیدهاند؛ همچنین محلات قدیمی ماسوله دارای بیشترین دربهای سنتی میباشند. نتایج پژوهش نشاندهندۀ آن است؛ مفاهیم دینی در دربهای ابنیۀ مذهبی در غالب نقوش: اسلیمی، جانوری، خطاطی بهصورتهای دربهای، منبتکاری، گرهچینی و نقوش هندسی متجلی گردیدهاند. دربهای مسکونی برمبنای احترام به نیازهای کاربران، اعتقادات دینی، مذهبی مردمان ماسوله شکلگرفتهاند. دربهای ابنیۀ مسکونی در سه سطح: دربهای فاقد طرح، طرحهای هندسی و گرهچینی دستهبندی میگردند. دربهای ابنیۀ تجاری ماسوله بهصورتهای جمعشونده و گرهچینی هستند. نیاز به ساختارهای منعطف، بازشوهای بزرگ از مهمترین عوامل شکلگیری بازشوهای ابنیۀ تجاری ماسوله است. نتایج نشاندهندۀ آن است؛ محلات تاریخیِ مسجدبر، خانهبر و کشهسر دارای بیشترین دربهای سنتی در ماسوله میباشند. | ||
کلیدواژهها | ||
ماسوله؛ دربهای سنتی؛ هنرهای ایرانی-اسلامی؛ گونهشناسی | ||
مراجع | ||
- اصلاح عربانی، ابراهیم، (1384)، کتاب گیلان. جلد یک، تهران: انتشارات گروه پژوهشگران جوان. چاپ اول. - افرادی، کاظم، (1396). «گونهبندی شیوۀ طراحی و ساخت دربها و سردرهای بافت تاریخی رشت از دورۀ قاجار تاکنون». پژوهشهای باستانشناسی ایران، 7(15): 203-218. DOI: 10.22084/nbsh.2017.6202.1260 - پندی، کیوان، (1388). ماسوله نگین ایرانزمین. رشت: انتشارات طاعتی. چاپ اول. - پور نادری، حسین، (1390). «واکاوی رمز نهفته در سردر مسجد علیقلی آقا». نشریۀ نامه معماری و شهرسازی، 3(6): 155 - 171. doi: 10.30480/aup.2011.178 - تمدن ماسوله، حمزه، (1392). پژوهش 2600 سالۀ ماسوله مستندی بر تاریخ 1300 ساله. رشت: انتشارات دهسرا. چاپ اول. - حاجیعلیمحمدی، افسانه، (1372). نقوش سردرهای خانههای تهران قدیم. انتشارات: دفتر پژوهشهای فرهنگی، تهران: چاپ اول. - دایی، نادر، (1387). ماسولۀ چشماندازی در مه. تهران: انتشارات نخست، چاپ اول. - رابینو، هـ. ل، (1391). ولایات دارالمرز ایران. انتشارات: طاعتی، رشت: چاپ ششم. - رنجبر، کوروش، (1397)، در... ماندهها نماهایی از درهای قدیمی گیلان. رشت: انتشارات فرهنگ ایلیا. چاپ اول. - ستاریساربانقلی، حسن؛ و حسنپورلمر، سعید، (1393). «تزئینات گرهچینی در بناهای محله خانهبر ماسوله». نشریۀ هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 19 (4): 55 - 66. doi: 10.22059/jfava.2014.55421 - سلطانزاده، حسین، (1371). فضاهای ورودی خانههای تهران قدیم. انتشارات: دفتر پژوهشهای فرهنگی، تهران: چاپ اول. - سلطانزاده، حسین، (1372). فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران. انتشارات: دفتر پژوهشهای فرهنگی، تهران: چاپ اول. - شایستهفر، مهناز؛ و خالقیزاده، سعیده، (1394). «تحلیل زیباشناختی نقوش تزئینی سردر کاروانسرای گنجعلیخان». نشریۀ مطالعات مدیریت گردشگری، 10(29): 95 - 122. https://tms.atu.ac.ir/article_3077.html - شجاعی، سید مصطفی، (1397). «معرفی اثر و بررسی شیوه هنری قدیمیترین درب خاتم حرم مطهر حضرت احمد بن موسی الکاظم- شاهچراغ؟ع؟». نشریۀ رهیافت فرهنگ دینی، 2: 151 - 164. https://www.farhangedini.ir/article_76983_7c4750299bb004676152a28a9951f03a.pdf - کریمی، حمیدرضا، (1393). «درب طلا، نقره و جواهرنشان پایین پای مبارک، موجود در موزه مرکزی آستان قدس رضوی». نشریۀ آستان هنر، 4(10): 22 - 35. https://www.astanehonar.ir/article_96720_c91eff73e33437ed5c0722e2e6c19fc8.pdf - محمدی، رضا؛ و رجبی، محمدعلی، (1389). «بررسی کتیبههای سردر ورودی منازل تهران از دوره قاجار تاکنون». نگره، 5(15): 17 - 29. https://sid.ir/paper/142936/fa - Afradi, K., (2018). “Categoraizing the Design and Manufacturing Methods of Doors and Portals in Historical Structures of Rasht from Qajar Period until Now”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 7(15): 203-218. Doi: 10.22084/nbsh.2017.6202.1260 (In Persian). - Daei, N., (2002). Masouleh Vision in the fog. Tehran: First Publications. First Edition. (In Persian). - Dehbandi, R.; Einifar, A. & Cheragh Makani, H., (2017). “A Comparative Study of Entrance in Traditional and Contemporary Houses of Iran”. Journal of Islamic Architecture 4(4): 154-162. https://doi.org/10.18860/jia.v4i4.4266 - Dehbandi, R.; Einifar, A. & Cheragh Makani, H., (2017). “A Comparative Study of Entrance in Traditional and Contemporary Houses of Iran”. Journal of Islamic Architecture, 4(4): 154-162. https://doi.org/10.18860/jia.v4i4.4266 (In Persian). - Eslah Arabani, E., (2005). Gilan Book. Volume 1, Tehran: Young Researchers Group Publications. First Edition. (In Persian). - Haji Alimohammadi, A., (1993). Patterns on the doorways of old Tehran houses. Publications: Cultural Research Office, Tehran: First Edition. (In Persian). - Kakouei, M.; Kakouei, M.; Suberamanian, K.; Musa Kahn, S.; Jahangirzadeh, A. & Akib, S., (2012). “Masouleh: A City; a History”. International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 6(11): 2843–2848. https://web.archive.org/web/20200207200339/https://zenodo.org/record/1077359/files/11475.pdf - Kakouei, M.; Kakouei, M.; Suberamanian, K.; Musa Kahn, S.; Jahangirzadeh, A. & Akib, S., (2012). “Masouleh: A City; a History”. International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 6(11): 2843–2848. https://web.archive.org/web/20200207200339/https://zenodo.org/record/1077359/files/11475.pdf - Karimi, H., (2014). “The golden, silver and jewel door, the Central Museum of Astan Quds Razavi”. Astan Honar, 4(10): 22 - 35. https://www.astanehonar.ir/article_96720_c91eff73e33437ed5c0722e2e6c19fc8.pdf (In Persian). - Kiami, F.; Allahyari, M. S. & Kavoosi-Kalashami, M., (2015). “An investigation on the recreational value of Masouleh village, Iran”. Tourism Planning & Development, 13(1): 111-119. https://doi.org/10.1080/21568316.2015.1076508 - Masouleh Tamaddon, H., (2013). 2600-year-old Masouleh research documented on 1300-year-old history. Rasht: Dehsara Publications. First Edition. (In Persian). - Mohammadi Limaei, S.; Ghesmati, H.; Rashidi, R. & Yamini, N., (2014). “Economic evaluation of natural forest park using the travel cost method (case study; Masouleh forest park, north of Iran)”. J. For. Sci, 60: 254-261. Doi: 10.17221/84/2013-JFS. - Mohammadi, R. & Mohammad, A., (2010). “Study of the inscriptions on the entrance of Tehran houses from the Qajar period until now”. Negareh, 5(15): 17-29. https://sid.ir/paper/142936/fa (In Persian). - Musai, M.; Mehrara, M.; Mahmoudian Ardakani, H.; Nemati, F. & Nekoolal, M., (2013). “Factors of Travel to the Village of Masooleh in Iran”. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences: 190–200. https://hrmars.com/papers_submitted/9502/factors-of-travel-to-the-village-of-masooleh-in-iran.pdf - Nasehi, S.; Allahyari, H. & Zebardast, L., (2017). “Assessment of rural tourism using SWOT analysis (Case Study: Masouleh village, Gilan, Iran)”. International Journal of Engineering Research and Advanced Technology (IJERAT), 3(5): 8-21. https://journals.indexcopernicus.com/api/file/viewByFileId/289785 - Nasehi, S.; Allahyari, H. & Zebardast, L., (2017). “Assessment of rural tourism using SWOT analysis (Case Study: Masouleh village, Gilan, Iran)”. International Journal of Engineering Research and Advanced Technology (IJERAT), 3(5): 8-21. https://journals.indexcopernicus.com/api/file/viewByFileId/289785 - Pandi, K., (2009). Masouleh, the jewel of Iran. Rasht: Ta’ati Publications. First Edition. (In Persian). - Pour Naderi, H., (2011). “Analysis of the secret hidden in the entrance of Ali Gholi Agha Mosque”. Journal of Architecture and Urban Planning, 3(6): 155 - 171. Doi: 10.30480/aup.2011.178 (In Persian). - Rabino, H. L., (2012). Dar al-Marz Provinces of Iran. Publications: Ta’ati, Rasht. Sixth edition. (In Persian). - Ranjbar, K., (2018). The Remaning Doors. Rasht: Frhange Ilia Publications. First Edition. (In Persian). - Sattari Sarbangholi, H. & Hassanpour Loumer, S., (2014). “Girih tile decorations in the buildings of Masouleh Khaneh-bar neighborhood”. Journal of Fine Arts - Visual Arts, 19(4): 55 - 66. Doi: 10.22059/jfava.2014.55421 (In Persian). - Shayestehfar, M. & Khaleghizadeh, S., (2015). “Aesthetic analysis of decorative patterns on the entrance of Ganjali Khan Caravanserai”. Journal of Tourism Management Studies, 10(29): 95 - 122. https://tms.atu.ac.ir/article_3077.html (In Persian). - Shojaei, S. M., (2018). “Introduction of the work and study of the artistic style of the oldest Khatam door of the holy shrine of Hazrat Ahmad Ibn Musa Al-Kadhim - Shahcheragh (AS)”. Journal of Religious Culture Approach, 2: 151-164. https://www.farhangedini.ir/article_76983_7c4750299bb004676152a28a9951f03a.pdf (In Persian). - Soltanzadeh, H., (1992). Entrance spaces of old Tehran houses. Publications: Cultural Research Office, Tehran. First Edition. (In Persian). - Soltanzadeh, H., (1993). Entrance Spaces in Traditional Iranian Architecture. Publications: Cultural Research Office, Tehran: First Edition. (In Persian). - UNESCO. (2016). World Heritage sites: A complete guide to 1, 031 UNESCO World Heritage sites. Buffalo, NY, USA: Firefly Books. - Zamani-Farahani, H. & Ghazali, M., (2012). “The relationship between Islamic religiosity and residents’ perceptions of socio-cultural impacts of tourism in Iran: Case studies of Sare’in and Masooleh”. Tourism Management, 33(4): 802–814. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2011.09.003 - Zamani-Farahani, H. & Musa, G., (2008). “Residents’ attitudes and perception towards Tourism development: A case study of Masooleh, Iran”. Tourism Management, 29(6): 1233-1236. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2008.02.008 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 731 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 466 |