تناسبات پنهان در برج مقبره‌های قرن هشت و نه ه.ق. مازندران | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقاله 13، دوره 11، شماره 31، اسفند 1400، صفحه 307-326 اصل مقاله (2.59 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2021.23071.2248 | ||
| نویسندگان | ||
| حسین راعی* 1؛ آویده کامرانی2 | ||
| 1استادیار گروه مرمت میراث معماری و شهری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران | ||
| 2استادیار گروه مرمت میراث معماری و شهری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مازندران یکی از حوزه‌های فرهنگ ایرانی است که دارای مقابری با ویژ‌گی‌های ساختاری منحصربه‌فرد است. قرن هشت و نُه هجری‌قمری دورۀ شکل‌گیری و قوام برج‌مقابر در مازندران است؛ این سازه‌ها اغلب دارای ساختاری مشابه و شامل گنبد رُک، بدنه و ساقه هستند. هرچند بسیاری از آن‌ها در طول سالیان متمادی دچار آسیب شده‌اند، اما مسألۀ اصلی، کمبود مطالعات منسجم و علمی دربارۀ ساختار این مقابر در جهت حفاظت و مرمت آن‌هاست. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و کشف تناسبات موجود در عناصر اصلی مقابر دورۀ تیموری مازندران (بدنه، کوهه1، ساقه2 و گنبد رُک3) است. بر این‌اساس، حدود سی مقبرۀ تاریخی با رهیافت اثبات‌گرایی و ازطریق مطالعات میدانی و سندپژوهی مورد بررسی قرارگرفتند و نقاط مشترک و تمایز آن‌ها شناخته شد. در این‌میان تعداد هفت مقبره به‌دلیل تشابه کالبدی و ساختاری برای بررسی دقیق‌تر انتخاب شدند. در این پژوهش سعی شده است به پرسش‌هایی ازقبیل: مقصود از وجود تناسبات پنهان در مقابر قرن هشت و نه هجری‌قمری مازندران چیست؟ و آیا مقابر موردمطالعه دارای ارتباط شکلی و ساختاری با یکدیگر هستند و از نظم تناسباتی مشابهی پیروی می‌کنند؟ پاسخ داده شود. پژوهش پیشِ‌رو نشان می‌دهد، مقابر موردمطالعه دارای تناسب 1/1، 2/1 و 3/1 در بدنه، ساقه و گنبد رُک هستند. شناسایی تناسبات پنهان می‌تواند در بازخوانی و بازسازی خطوط اصلی مقابر آسیب دیده راهگشا باشد؛ علاوه‌بر آن، ادامۀ پژوهش در این زمینه ممکن است منجر به کشف «نظام تناسبات» ویژه‌ای در این حوزه شود. مقابر موردمطالعه، هرچند دارای نظام شکل‌گیری متنوعی هستند؛ اما تناسباتی خاص و تقریباً یکسان بر ساختار آن‌ها حاکم است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تناسبات؛ مازندران؛ برج مقبره؛ قرن هشت و نه هجری قمری | ||
| مراجع | ||
|
- اتینگهاوزن، ریچارد؛ و گرابر، الگ، 1391، هنر و معماری اسلامی (1). ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: انتشارات سمت.
- آپهام پوپ، آرتور، 1388، معماری ایران. ترجمۀ زهرا قاسم‌علی، تهران: انتشارات سمت.
- اردلان، نادر؛ و بختیار، لاله، 1380، حس وحدت. ترجمۀ حمید شاهرخ، تهران: نشر خاک.
- آذرخرداد، فرشته؛ هاشمی‌زرج‌آباد؛ حسن؛ و زارعی، علی، 1398، «بازخوانی سیستم تناسبات و هندسۀ کاربردی در معماری عصر تیموری». در: اولین کنفرانس ملی دوسالانه باستان‌شناسی و تاریخ هنر ایران، دانشگاه مازندران، صص: 20-1.
- ابوالقاسمی، لطیف، 1385، هنجار شکل‌یابی در معماری اسلامی ایران. به‌کوشش: محمدیوسف کیانی، تهران: انتشارات سمت.
- بزرگمهری، زهره؛ و پیرنیا، محمدکریم، 1385، هندسه در معماری. تهران: انتشارات سبحان نور.
- پیرنیا، محمدکریم، 1369، درس‌نامه معماری اسلامی 1. تهران: دانشگاه تهران.
- تهرانی، فرهاد، 1372، درس‌نامۀ شناخت اهداف معماری اسلامی در بیان جمال. تهران: دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه شهیدبهشتی.
- دانشوری، عباس، 1390، مقابر برجی سده‌های میانی ایران. ترجمۀ جواد نیستانی و زهره ذوالفقارکندری، تهران: انتشارات سمت.
- سرمد، زهره؛ و همکاران، 1384، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر آگه.
- راعی، حسین، 1390، «بررسی و مطالعۀ برج‌مقبره‌های قرن 8 و 9 ه.ق. در مازندران نمونۀ موردی: معرفی مقبرۀ شمس آل‌رسول آمل». در: فصلنامۀ علمی-پژوهشی مرمت آثار و بافت‌های تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان، سال اول، شمارۀ 2، صص: 89-75.
- ستوده، منوچهر، 1366، از آستارا تا استرآباد. جلد چهارم، تهران: نشر آگه.
- گفتگو با آقای احمد محمودی (معمار سنتی) و آقای منوچهر واحدی (نگهبان مراقب آثار)، دوازدهم اسفند 1382.
- عقابی، محمدمهدی، 1378، بناهای آرامگاهی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، چاپ دوم.
- غروی، مهدی، 1376، آرامگاه در گستره فرهنگ ایرانی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- قربانی، ابوالقاسم؛ و شیخان، محمدعلی، 1371، بوزجانی‌نامه. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- مرکز اسناد و کتابخانۀ سازمان میراث‌فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی کشور، 1396.
- نیستانی، جواد، 1385، ریخت‌شناسی معماری آرامگاهی مازندران از سدۀ 4 تا 7 ه.ق. مجلۀ پژوهش‌های باستان‌شناسی و مطالعات میان رشته‌ای، شمارۀ 4، صص: 112-102.
- نیستانی، جواد، 1383، «پژوهشی در بناهای آرامگاهی مازندران مرکزی در قرن 9 هجری». رسالۀ دکترای باستان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت‌مدرس تهران.
- هاشمی‌زرج‌آباد، حسن، 1386. «نقش و جایگاه مقابر برجی مازندران غربی در معماری اسلامی» در: کتاب ماه هنر، شمارۀ 103 و 104، صص: 69-63
- ویلبر، دونالد؛ و گلمبک، لیزا، 1374، معماری تیموری در ایران و توران. ترجمۀ کرامت‌الله افسر و محمدیوسف کیانی، سازمان میراث‌فرهنگی کشور، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- هیلن‌براند، رابرت، 1377، معماری اسلامی (فرم - معنی - عملکرد). ترجمۀ دکتر ایرج اعتصام، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
- Abolghasemi, L., 2006, Shaking Norm in Islamic Architecture. To try: Mohammad Yousef Kiani, Tehran: Samt publications (In Persian).
- AL- Daffa, A. A., 1977, The Muslim Contribution to Mathematics. USA: Atlantic Highlands N.J.
- Ardalan, N. & Bakhtiar, L., 2002, The sense of unity. Translated by: Hamid Shahrokh, Tehran: Nashre Khak (In Persian).
- Azar Khardad, F.; Hashemi Zarg Abad, H.; & Zaree, A., 2019, “Recognition of Parameters and Applied Geometric in the Timurid Architecture”. Proceedings of the first National Biennial Conference of Archaeology and Iranian Art History, Mazandaran University, Pp: 1-20 (In Persian).
- Blair, SH. S., 1983, “The Octagonal Pavilion at Natanz: A Reexamination of Early Islamic Architecture in Iran”. Brill, Vol. 1 , Pp: 6: 9-94
- Boyce, M., 1975, A History of Zoroastriansim. Published by: Brill.
- Bozorgmehri, Z. & Pirnia, M. K., 2006, Geometry in architecture. Tehran: Sobhane Noor publications.
- Corbin, H., 1978, The Man of Light in Iranian Sufism. Translated by: Nancy Pearson (In Persian).
- Daneshvari, A., 2011, Medieval tomb towers of Iran. Translated by: Javad Nistani & Zohreh Zolfaghar Kandi. Tehran: Samt publications (In Persian).
- Dialogue with Mr. Ahmad Mahmoudi (traditional architect) and Mr. Manouchehr Vahidi (Guardians watching monuments), March 2, 2004 (In Persian).
- Documentation and Library Center of Ministry of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts, (2016), (In Persian).
- Ettinghausen, R. & Grabar, O., 2013, The art and architecture of Islam. Translated by: Yaghoub Azhand, Tehran: Samt publications (In Persian).
- Ghorbani, A. & Sheykhan, M. A., 1992, Buzjani Nameh. Tehran: Scientific and cultural publications (In Persian).
- Grabar, O., 1966, “The Earliest Cmmemorative Structures”. Notes and Documents. Published By: The Smithsonian Institution, Vol. 6, Pp: 7-46.
- Hashemi Zarjabad, H., 2007, “The role and position of Western Mazandaran tomb towers in Islamic Architecture”. In: Ketabmah Honar, No. 103 & 104, Pp: 63-69 (In Persian).
- Hillenbrand, R., 1998, Islamic architecture: form, function, and meaning. Translated by: Iraj Etesam. Tehran: Sherkate Pardazesh Va Barnamerizi Shahri publications (in persian).
- Kleiss, W., 1972, Bericht Uber Erkundsfahrten in Iran im Jahre. Publisehd by: Reimer.
- Le Strange, S., 1972, Baghdad during the Abbasid Caliphate. Published by: Routledge.
- Nistani, J., 2004, “Research on the Central Mazandaran Tomb buildings in the 9th AH”. PhD thesis in Archeology, Faculty of Literature and Humanities, Tarbiat Modarres University of Tehran (In Persian).
- Nistani, J., (2006), “Morphology of Mazandaran Tomb Architecture from the 6th to 7th AH.”. Journal of Archaeological Research and Intermediate Studies, No. 4, Pp: 102-112 (In Persian).
- Oghabi, M. M., 1999, Tomb buildings. Tehran: Institute of Islamic culture and art, Vol., 2 (In Persian).
- Qaravi, M., 1997, Tomb in the scope of Iranian culture. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance (In Persian).
- Raei, H., 2011, “Investigating and studying tomb towers of the 8th and 9th AH. in Mazandaren. Case study: Introduction of Amol Shams Al Rasoul Tomb”. Proceedings of the Journal of restoration of historical monuments and fabrics, Isfahan University of Arts, Vol. 1, No. 2, Pp: 75-89 (In Persian).
- Sarmad, Z. & et al., 2005, Research methods for behavioral sciences. Tehran: Agah publications (In Persian).
- Sotoudeh, M., 1987, From Astara to Astar Abad. Vol. 4, Tehran: Agah publications (In Persian).
- Souissi, M., 1982, “Ilm Al- Handasa”. In: Encyclopedia of Islam (Supplement), Leiden, E. J. Brill.
- Tehrani, F, 1993, Unit for perception the goal of islamic architecture in expressing grace. Tehran: Faculty of Architecture and Urbanism of Beheshti University (In Persian).
- Upham Pope, A., 2015, Persian architecture. Translated by: Zahra Ghaesmali, Tehran: Samt publications (In Persian).
- Wilber, D. & Golombek, L., 1995, The Timurid architecture of Iran and turan. Translated by: Keramatollah Afsar & Mohammad Yousef Kiani, Cultural Heritage Organization. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance publications (In Persian).
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 388 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 653 |
||