بررسی لعاب و ساختار پوششی تعدادی از سفالینه‌های ارگ تاریخی بم با استفاده از روش طیف سنجی میکرو رامان و فروشکست القایی لیزری (LIBS) | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| دوره 11، شماره 30، آبان 1400، صفحه 151-172 اصل مقاله (1.07 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2020.21472.2123 | ||
| نویسندگان | ||
| نازلی دارخال* 1؛ جاسم فروزنده2؛ شیبا خدیر3؛ افشین ابراهیمی4؛ سید حسن توسلی5 | ||
| 1کارشناس ارشد، پژوهشکدۀ حفاظت و مرمت، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران | ||
| 2کارشناس ارشد، پژوهشکدۀ لیزر و پلاسما، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. | ||
| 3کارشناس ارشد، پژوهشکدۀ حفاظت و مرمت، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران. | ||
| 4عضو هیأت علمی، پژوهشگاه وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تهران، ایران. | ||
| 5استاد تمام گروه فوتونیک، پژوهشکدۀ لیزر و پلاسما، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| در کنار مطالعۀ کتب و متون تاریخی، بررسی آثار هنری طبیعی و مصنوعی به‌جا مانده از ادوار گذشته نیز می‌تواند دید جامع و مناسبی از سبک و سیاق زندگی انسان‌ها فراهم آورد. درمیان این آثار هنری، سفالینه‌های تاریخی به‌دلیل ماهیت و هم‌چنین ساختار ترکیبی، می‌توانند در طی سالیان متمادی اصالت خود را حفظ کنند و خود را به‌عنوان گزینه‌ای مناسب برای اهداف مطالعات معرفی نمایند. باوجود استفاده وسیع از دو روش طیف‌سنجی رامان و فروشکست القایی لیزری (LIBS) در علوم باستان‌شناسی دنیا، این روش‌های مطالعاتی هنوز در داخل کشور ناشناخته باقی‌مانده‌اند و نتوانسته متناسب با جایگاه جهانی خود، در مطالعۀ آثار هنری به کار گرفته شوند. مطالعۀ دقیق سفالینه‌های ارگ تاریخی بم، به‌صورت علمی و عملی و با بهره‌گیری از این دو روش برای نخستین‌بار در داخل کشور انجام می‌گیرد تا بتواند گوشه‌ای از زوایای تاریخی و هنری این آثار را آشکار کند. در این پژوهش، پس از مروری جامع برروی ماهیت لعاب‌های به کار گرفته شده در صنعت سفال و بررسی قدمت تاریخی آن‌ها، به معرفی این روش‌های مطالعاتی پرداخته می‌شود. سپس نتایج به‌دست آمده از مطالعۀ طیف سنجی رامان و فروشکست القایی لیزری (LIBS) به‌جهت غیر مخرب بودن آزمایش‌های مذکور، برروی هفت نمونه از سفالینه‌های ارگ تاریخی بم تشریح شده تا منشأ اکسید کبالت برای لعاب‌های آبی رنگ، کروم و مس برای لعاب‌های سبز و فیروزه‌ای و هم‌چنین قلع برای لعاب‌های سفید رنگ نشان‌داده شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ارگ بم؛ سفال؛ لعاب؛ طیف سنجی؛ میکرو رامان؛ فروشکست القایی لیزری | ||
| مراجع | ||
|
- احمدی، نرگس؛ و سجادی‌هزاوه، لیلی‌سادات، 1392، «ارگ بم از دوران پیش‌ازتاریخ تا دورۀ اسلامی برمبنای یافته‌های سفالی آن». در: اولین همایش ملی باستان‌شناسی ایران. دانشگاه هنر بیرجند.
- آلن، جیمز ویلسن، 1383، سفالگری اسلامی. ترجمه: مهناز شایسته‌فر، تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات هنر اسلامی.
- توحیدی، فائق، 1394. فن و هنر سفالگری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)
- قدیری، مرجان؛ ترکیهای اصفهانی، محمد؛ کاکویی، امیدرضا؛ و فتح‌اللهی، وحید، 1392، «آنالیز عنصری کاشی‌های باستانی به‌روش PIXE و PIGE». در: اولین همایش ملی باستان‌شناسی ایران. دانشگاه هنر بیرجند.
- Ahmadi, N. & Sajadi Hazave, L. S., 1392, “Bam citadel from prehistoric times to the Islamic period based on its pottery finds”. The first national archeology conference of Iran. Birjand University of Arts, (In Persian).
- Allen, J. W., 2004, Pottery of Names. Translation: Mahnaz Shayest Hefar, Tehran: Asami Art Studies Institute Publications, (In Persian).
- Ghadiri, M.; Turkiha Isfahani, M.; Kakui, O.; Fatollahi, V., 1392, “Elemental analysis of ancient tiles by PIXE and PIGE methods”. In: The First National Archaeological Conference of Iran. Birjand University of Arts, (In Persian).
- Mishmastnehi, M. & Holakooei, P., 2015, “Technological study of the gilded haft-rang tiles of the Imamzadih Ismail mausoleum in Qazvin, Iran”. Heritage Science, No. 3, Pp: 15. doi: https:// doi.org/10.1186/s40494-015-0044-3.
- Colomban, P., 2004, “Raman spectrometry, a unique tool to analyze and classify ancient ceramics and glasses”. Applied Physics A: Materials Science and Processing, No. 79(2), Pp: 167–170.
- Kock, L. D., 2009, Raman spectroscopic studies of the underglaze pigments of porcelain shards of archaeological origins, (October).
- Anglos, D., 2001, “Laser-Induced Breakdown Spectroscopy in Art and Archaeology”. Applied Spectroscopy, No. 55(6), Pp: 186–205.
- FitzHugh, E. W. & Floor, W. M., 2011, COBALT. Retrieved from http://www.iranicaonline.org/articles/cobalt-sang-a-lajavard-blue-stone-also-applied-to-lapis-lazuli-and-ultramarine-lajavard-e-kasi-ceramic-blue-la.
- Colomban, P., (2003). “Lapis lazuli as unexpected blue pigment in Iranian ˆ L ajvardina ceramics”, Journal of Raman Spectroscopy, Volume34, Issue 6, Pp: 420–423.
- Colomban, P. & V´eronique Milande, L. L. B., 2004, On Site Raman Analysis of Iznik Pottery Glazes and Pigments. Hal.
- Madkour, F. S.; Imam, H. M.; Elsayed, K. M. & Meheina, G. A., 2015, “Elemental Analysis Study of lazes and Ceramic Bodies from Mamluk and Ottoman Periods in Egypt by Laser-Induced Breakdown ...”. PERIODICO Di MINERALOGIA, No. 84, (December), Pp: 121-107.
- Demtröder, W., 2008, Laser Spectroscopy. Vol. 2: Experimental Techniques. Spectroscopy, 2.
- Tognoni, E.; Cristoforetti, G.; Legnaioli, S. & Palleschi, V., 2010, “Calibration-Free Laser-Induced Breakdown Spectroscopy: State of the art”. Spectrochimica Acta - Part B Atomic Spectroscopy, No. 65(1), Pp: 1–14.
- Cremers, D. A., & Radziemski, L. J., 2006, Handbook of Laser-Induced Breakdown Spectroscopy. Handbook of Laser-induced Breakdown Spectroscopy
- Miziolek, A. W.; Palleschi, V. & Schecter, I., 2006, Laser-Induced Breakdown Spectroscopy (LIBS) Fundaments and Applications. Cambridge University Press, Pp: 47-99.
- Yoon, Y.; Kim, T.; Yang, M.; Lee, K. & Lee, G., 2001, Quantitative analysis of pottery glaze by laser induced breakdown spectroscopy.
- Khedr, A.; Elnabi, S. H. & Harith, M. A., 2011, “Compositional analysis of Ceramic Glaze by Laser Induced Breakdown Spectroscopy and Energy Dispersive X-Ray”. The 8th International Conference on Laser Applications, No. 92, Pp: 87–92. https://doi.org/10.1063/1.3631815.
- Tawhidi, F., 1394, The art of pottery. Tehran: Study and Editing Organization, University Humanities Textbooks, (In Persian). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 441 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 518 |
||