مطالعه اولیه دست افزارهای سنگی محوطههای دوره مسسنگی در غرب استان کردستان | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 11، شماره 30، آبان 1400، صفحه 7-27 اصل مقاله (1.06 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2021.21056.2278 | ||
نویسندگان | ||
حمید حریریان* 1؛ عباس مترجم2؛ امیر ساعدموچشی3؛ زاهد کریمی4؛ سلمان خسروی5 | ||
1دانشجوی دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
2دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. | ||
3استادیار دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. | ||
4دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ابهر، ایران. | ||
5دانش آموختۀ کارشناسی ارشد باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. | ||
چکیده | ||
با درنظر گرفتن پیشرفت گستردهای که در تولید سفال و شروع بهکارگیری فلز در دورۀ مسوسنگ رخ داده است، شناخت مصنوعات سنگی ازلحاظ توسعۀ تکنولوژیکی، بسیار با اهمیت است. این مهم زمانی معنادار میشود که جوامع در تولید ابزارهای کاربردی در سیستم معیشت بسیار آگاهانه دست به توسعه و خلاقیت در ساخت ابزارهای سنگی با تکنولوژی جدید میزنند. عموماً باستانشناسان در دورۀ مسوسنگ فعالیتهای خود را بر یافتههایی بهجز مصنوعات سنگی قرار دادهاند. این نوشتار یکی از مطالعات اساسی و بنیادی برروی مصنوعات سنگی در دورۀ مسوسنگ در غرب ایران میباشد. با چنین رویکردی، مقالۀ حاضر به بحث تکنولوژی و گونهشناسی مصنوعات سنگی در سه محوطۀ نمشیر، بَردِه و قاضیخان در غرب استان کردستان در دورۀ مسوسنگ میپردازد؛ لذا چگونگی تکنولوژی ساخت و کاربرد ابزارهای سنگی در این دوره مهم از پرسشهای اصلی این پژوهش میباشد. فرض این پژوهش بر این استوار است که در منطقۀ کردستان مانند سایر مناطق زاگرس سنت ابزارسازی پسامُعلفاتی رایج بوده است. نتایج بهدست آمده نشان میدهد در مرحلۀ مسوسنگ قدیم و میانی ابزارها ابتدایی و بیشتر شامل خراشندهها میباشند و از فناوری ضربۀ مستقیم استفاده شده است. درواقع، این سنت ابزار سازی تا فاز پایانی مسوسنگ ادامه داشته و همزمان در مرحلۀ مسوسنگ جدید تغییرات اساسی در ابزارها روی داده است. تولید تیغههای بلند در مسوسنگ جدید بهخصوص تولید تیغههای داس نشاندهندۀ استفاده از فناوری جدید در تولید ابزار و احتمال ساخت آنها در کارگاههای تخصصی است. در این دوره وجود فراوان تیغههای داس دالبر اهمیت کشاورزی در دورۀ مسوسنگ جدید است. ازطرفی وجود سنگ ابسیدین بهعنوان مادۀ اولیه وارد شده به این منطقه که در ساخت ریزتیغهها و خراشندههای ریز کاربرد داشته و همچنین وجود تیغههای داس با منابع سنگ غیرمحلی در کل مجموعه، ارتباطات منطقهای و فرامنطقهای را نشان میدهد. | ||
کلیدواژهها | ||
مصنوعات سنگی؛ دورۀ مس وسنگ؛ غرب استان کردستان | ||
مراجع | ||
- اینیزان، ماری لوییز؛ ردرن بالینگر، میشل؛ روش، هلن؛ و تیکسیه، ژاک، 1389، فنآوری و واژهشناسی دستافزار سـنگی. ترجمۀ الهام قصیدیان، تهران: انتشارات سمیرا.
برنبک، راینهارد؛ پلاک، سوزان؛ قصیدیان، الهام؛ و حیدریگوران، سامان، 1382، «بان آسیاب: مکانی برای تولید صنایع سنگی در ماهیدشت». گزارشات باستانشناسی، شمارۀ 2، پژوهشکدۀ باستانشناسی.
- حریریان، حمید؛ مترجم، عباس؛ و ساعدموچشی، امیر، «مطالعه اولیه دست افزارهای سنگی محوطههای دورۀ مسوسنگ شرق استان کردستان». در دست انتشار.
- خسروی، سلمان، 1397، «گزارش تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه برده مریوان». مرکز اسناد میراثفرهنگی استان کردستان (منتشر نشده).
- دارابی، حجت، 1392، «صنایعسنگی محوطۀ چیاسبز شرقی، سد سیمره تغییرات تکنولوژیکی از دورۀ انتقالی نوسنگی به نوسنگی بیسفال در غرب ایران». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارۀ 5، صص: 24-7.
- ساعدموچشی، امیر؛ زمانیدادانه، مرتضی؛ قاسمی، محسن؛ و کریمی، زاهد، 1396، «لایهنگاری تپه نمشیر: محوطهای در غرب ایران». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارۀ 11، صص: 95-106.
- کریمی، زاهد، 1390، «گمانهزنی بهمنظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه قاضیخان شهرستان بانه». مرکز اسناد میراثفرهنگی استان کردستان(منتشر نشده).
- کریمی، زاهد، 1391، «گمانهزنی بهمنظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم و نیز لایهنگاری تپه نمشیر در استان کردستان». مرکز اسناد میراثفرهنگی استان کردستان، (منتشر نشده).
- Abdi, K., 2002, “Strategies of Herding: Pastoralism in the Middle Chalcolithic Period of the West Central Zagros Mountains”. Ph. D thesis, Department of Anthropology, The University of Michigan.
- Anderson, P. C., 1980, “A testimony of prehistoric tasks: diagnostic residues on stone tool working edges”. World Archaeology, No. 2, Pp: 181–195.
- Andrefsky, W., Jr., 2000, Lithics, Macroscopic Approaches to Analysis. Cambridge: University Press.
- Bernbeck, R.; Pollock, S.; Ghasidian, E. & Heydari Goran, S., 2003, “Ban Asyab: A place for producing stone industries in Mahidasht”. Archaeological Reports, No. 2, Archaeological Research Institute, (In Persian).
- Darabi, H., 2014, “The Chipped Stone Industry of East Chia sabz, Seymareh Dam: Technological Changes from Transitional Neolithic to Aceramic Neolithic Time in Western Iran”. Archaeological Research of Iran, Vol 3. No. 5, (In Persian).
- Hariryan, H.; Motarjem, A. & Saed Mucheshi, A., 2021, “Preliminary study of Chalcolithic lithic in the east of Kurdistan Province”. in press, (In Persian).
- Heydari, S., 2004, “Raw material deposits for stone in Iran. Some case studies”. In: Stöllner T, Slotta R, Vatandoust A (eds), Persia’s ancient splendor, Mining Museum, Bochum, Pp: 124-129.
- Inizan, M. L,; Reduron-Ballinger, M,; Roche, H. & Tixier, J., 1999, “Technology and Terminology of Knapped Stone”. Nanterre: CREP, (In Persian).
- Karimi, Z., 2011, “Report of Archaeological determining of the Baneh County, Tepe Ghazi-khan”. Institute of Archaeology, Research Institute for Cultural Heritage and Tourism (unpublished) (In Persian).
- Karimi, Z., 2012, “Report of Archaeological determining and excavation of the Kurdistan province, Tepe Namashir”. Institute of Archaeology, Research Institute for Cultural Heritage and Tourism (unpublished), (In Persian).
- Khosravi, S., 2018, “Report of Archaeological determining of the Marivan County, Tepe Bardeh”. Institute of Archaeology, Research Institute for Cultural Heritage and Tourism (unpublished), (In Persian).
- Kozlowski, S. K., 1999, The Eastern Wing of the Fertile Crescent: Late Prehistory of Greater esopotamian Lithic Industries. BAR International Series 760. Oxford.
- Khalidi, L. & Gratuze, B., 2013, “Late Chalcolithic lithic assemblage at Tell Hamoukar’s Southern Extension”. Berytus, No. 53-54 (2010-2011), Pp: 15-38.
- Mortensen, P. & Smith, P. E. L., 1977, “A Survey of prehistoric sits in the Harsin region”. Modares Archaeological Research, Vols. 5 & 6, Nos.10 &11, 2014.
- Nishiaki, Y.; Azizi Kharanaghi, H. & Abe, M., 2013, “The late aceramic Neolithic flaked stone assemblage from Tepe Rahmatabad, Fars. Southwest Iran”. Iran, Vol. LI, Pp: 1–15.
- Nishiaki, Y.; Taheri, M. H. & Sardari, A., 2018, “Lithic Industry of the Early Chalcolithic in the Southern Zagros: New Insights from the Middle Bakun Site of Tal-e Mash Karim”. Iran. Ancient Near Eastern Studies, No. 55, Pp: 125–141.
- Nishiaki, Y., 2019, “The Neolithic-Chalcolithic Transition in Southwestern Iran: Examining Blade Production Technology at Tall-i Bakun B, Fars”. Journal of Archaeology, Iran, No. 2(4), Pp: 1–5.
- Rothman, M. S., 2011, “Migration and Resettlement: Godin Period IV”. In: Gopnik H. and Roth man M. (eds.). On the High Road: The History of Godin Tepe, Iran: 139-206. Costa Mesa, California: Mazda Publishers in association with Royal Ontario Museum.
- Rosen, S. A., 1997, Litchis after the Stone Age: A Handbook of Stone Tools from the Levant. Walnut Creek.
- Rosen, S. A., 2004, “The Chipped stone Assemblages”. Edited by Ussishkin, David, The renewed Archaeological Excavations at Lachish V, Pp: 2197-2225.
- Rosen, S. A. & Vardi, J., 2014, “Chipped Stone Assemblage from Tell Jemmeh”. Edited by David Ben-Shlomo and Gus W. Van Beek, Smithsonian Contributions to anthropology, Pp: 987-1003.
- Saed Mucheshi, A,; Zamani Dadaneh, M,; Qasemi, M. & Karimi, Z., 2017, “Stratigraphy of Tepe Namashir: a site of Western Iran”. Archaeological Research of Iran, No. 11, Pp: 95-106. (In Persian).
- Sharifi, M. & Motarjem, A., 2018, “The process of cultural change in the Chalcolithic period in the highlands of Western Iran at Tepe Gheshlagh”. Journal of Documenta Praehistorica, No. XLV, Pp: 86–99.
- Shea, J. J., 2013b, Stone Tools in the Paleolithic and Neolithic of the Near East. A Guide, New York, NY: Cambridge University Press.
- Thomalsky, J., 2012, “Lithic industries of the Ubaid and Post-Ubaid period in northern Mesopotamia”. After the Ubaid: interpreting change from the Caucasus to Mesopotamia at the dawn of urban civilization (4500-3500 BC), Papers from The Post-Ubaid Horizon in the Fertile Crescent and Beyond International, Workshop held at Fosseuse, 29th June-1st July 2009, Edited by Catherine Marro, Institut Français d’études anatoliennes georges – dumezil CNRS USR 3131.
- Witthoft, J., 1967, “Glazed polish on flint tools”. American Antiquity, No. 32 (3), Pp: 383–388.
- Zamani Dadaneh, M.; Mohammadi Ghasrian, S.; Colantoni, C. & Skuldbøl, T. B. B., 2019, “The Marivan Plain Archaeological Project: western Iran and its neighbours in the Chalcolithic period”. Antiquity, No. 93, Pp: 372, e34: 1–9. https://doi.org/10.15184/aqy.2019.198. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 508 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 625 |