سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه بوعلی سینا

عزیزخانی, مریم, شاملی, نصرالله. (1400). تحلیل گفتمان انتقادی در نهج‌البلاغه براساس نظریۀ فرکلاف (مطالعۀ موردی توصیف ناکثین). پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9(36), 21-37. doi: 10.22084/nahj.2021.24489.2680
مریم عزیزخانی; نصرالله شاملی. "تحلیل گفتمان انتقادی در نهج‌البلاغه براساس نظریۀ فرکلاف (مطالعۀ موردی توصیف ناکثین)". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9, 36, 1400, 21-37. doi: 10.22084/nahj.2021.24489.2680
عزیزخانی, مریم, شاملی, نصرالله. (1400). 'تحلیل گفتمان انتقادی در نهج‌البلاغه براساس نظریۀ فرکلاف (مطالعۀ موردی توصیف ناکثین)', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9(36), pp. 21-37. doi: 10.22084/nahj.2021.24489.2680
عزیزخانی, مریم, شاملی, نصرالله. تحلیل گفتمان انتقادی در نهج‌البلاغه براساس نظریۀ فرکلاف (مطالعۀ موردی توصیف ناکثین). پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1400; 9(36): 21-37. doi: 10.22084/nahj.2021.24489.2680

تحلیل گفتمان انتقادی در نهج‌البلاغه براساس نظریۀ فرکلاف (مطالعۀ موردی توصیف ناکثین)

فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
مقاله 2، دوره 9، شماره 36، اسفند 1400، صفحه 21-37    اصل مقاله (1002.12 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2021.24489.2680
نویسندگان
مریم عزیزخانی* 1؛ نصرالله شاملی2
1دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2استاد، گروه زبان وادبیات عربی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی با تکیه بر زبانشناسی نقشگرا معتقد است که میان متن و زمینۀ متن (شرایط اجتماعی) رابطۀ تعاملی وجود دارد و بافت متن از بافت موقعیت تأثیر می­پذیرد. یکی از متون گفتمانی که با جهان خارج رابطۀ ارگانیک و مستقیم دارد، نهج‌البلاغه است که با تکیه بر نظریات جدید زبانشناسی مثل گفتمان انتقادی می­توان به کشف ناگفته‌های پنهان در پس بافت متنی آن دست یافت. امام علی(ع) در رویارویی با مخالفان خود با انتقاد روشن از ایدئولوژی حاکم، سعی می­کنند بافت فرهنگی جامعه را در راستای اهداف بلند اسلام تغییر بدهند. بررسی برخورد امام(ع) از دریچه گفتمان انتقادی به ما کمک می‌کند که بفهمیم امام چگونه از زبان در راستای مقابله با گفتمان‌های ظالمانه استفاده کرده‌است. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی و با تکیه بر نظریۀ نورمن فرکلاف، با تحلیل ساختار متنی همچون واژگان و جملات در سطح توصیف و تطبیق آنها با بافت موقعیت در سطح تفسیر، نقش و رابطه آن با گفتمان‌های موجود در سطح جامعه را تبیین می­نماید. بررسی خطبه­ها و نامه­ها از نظر واژگان و دستور نشان داد که ویژگی‌های مدنظر رویکرد فرکلاف، در چارچوب ارزش‌های تجربی و بیانی و رابطه‌ای در این خطبه‌ها و نامه‌ها وجود دارد. در سطح تفسیر گفتمان حضرت متناسب با فضای سیاسی و اجتماعی آن روزگار است و در سطح تبیین چرایی و ایدئولوژی پشت پردۀ گفتمان امام نسبت به ناکثین، دفاع از حقانیت خودش و رعایت نشدن عدالت در حقش است.
 
کلیدواژه‌ها
نهج‌البلاغه؛ ناکثین؛ گفتمان انتقادی؛ رویکرد زبانشناختی؛ رویکرد اجتماعی
مراجع
  • القرآن الکریم.
  • آقاگل­زاده، فردوس. (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. چاپ اول. تهران: علمی فرهنگی.
  • حسینی اجداد، اسماعیل. (1395). «تحلیل بافت متنی و بافت موقعیتی خطبه «نکوهش مردم کوفه» امام علی(ع)». مطالعات ادبی متون اسلامی، سال اول، شماره اول، 191-165.
  • دشتی، محمد. (1387)، ترجمه نهج البلاغه، چاپ سوم، قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران.
  • ریتزر، جورج. (1374). نظریۀ جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلایی. تهران: علمی.
  • الشهری، عبدالهادی بن ظافر. (2004). استراتیجیات الخطاب مقاربة لغویة تداولیة. بیروت: دار­الکتاب. الطبعة الأولی.
  • الصدوق، أبوجعفر. (2009). أمالی. منشورات الأعلمی للمطبوعات. بیروت: لبنان. الطبعة الأولی.
  • عبدی، صلاح­الدین و عباسی، نسرین. (1391). «بررسی رمان«الصبار» سحر خلیفه بر اساس الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فیرکلاف». نقد ادب معاصر عربی. سال دوم، شماره سوم، 101-121.
  • فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمه: فاطمه شایسته پیران. چاپ اول. تهران: مرکز مطالعات رسانه­ها.
  • قدیمی قیداری، عباس. (1397). «دگراندیشی در سیاست­نامه، تحلیل گفتمان برخورد با مخالف در اندیشۀ خواجه نظام‌الملک». اندیشۀ سیاسی در اسلام، شماره 13، 37-68.
  • قرایی سلطان­آبادی، احمد. (1397). «بازشناسی سطوح گفتمانی در نهج­البلاغه». پژوهشنامۀ نهج‌البلاغه، سال ششم، شماره 21، 1-17.
  • قهرمانی، علی. (1398). «تحلیل گفتمان انتقادی در نهج­البلاغه بر اساس تئوری نورمن فرکلاف مطالعۀ موردی خطبه­های علی(ع) در جریان فتنۀ خوارج». پژوهشنامۀ امامیه. سال پنجم، شماره نهم، 175-198.
  • مؤید حکمت، ناهید. (1390). ارزش­های فرهنگی نهفته در گزیده­ای از مثل­ها و تعبیرهای کنایی فارسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
  • محسنی، سید محمدجواد. (1391). «جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان فرکلاف». معرفت فرهنگی اجتماعی، سال سوم، شماره سوم، 63-86.
  • مدرسی، یحیی. (1368). درآمدی بر جامعه شناسی زبان، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • میرجلیلی، علی­محمد و توکلیان، مریم. (1398). «بررسی نقش ضرب­المثل­ها در فهم و زیباسازی تعابیر نهج‌البلاغه»، مطالعات ادبی متون اسلامی، سال چهارم، شماره اول، پیاپی 13، 35-54.
  • یورگنس، ماریان و لوییز فیلیپس. (1394). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نی.
  • Fairclough, N. (1989). Language and Power, New York: Longman
  • Richardson, J. E. (2007). Analyzing newspapers: an approach from critical discourse analysis, Palgrave Publishing.
  • Ayoola, M. O. (2013). “An Interpersonal Metafunctio Analysis of Political Advertisements in Some Nigerian Newspapers”, International Journal of Humanities and Social Science, University of Ilorin, Nigeria, 165-178.
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 406
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 367