سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه بوعلی سینا

حسینی اجداد نیاکی, سید اسماعیل, خدابخش نژاد, مهرانگیز. (1400). خوانش سبک‌شناختی خطبۀ 221 و نامۀ 69 نهج‌البلاغه بر پایۀ صدای دستوری. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9(35), 55-72. doi: 10.22084/nahj.2021.22569.2537
سید اسماعیل حسینی اجداد نیاکی; مهرانگیز خدابخش نژاد. "خوانش سبک‌شناختی خطبۀ 221 و نامۀ 69 نهج‌البلاغه بر پایۀ صدای دستوری". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9, 35, 1400, 55-72. doi: 10.22084/nahj.2021.22569.2537
حسینی اجداد نیاکی, سید اسماعیل, خدابخش نژاد, مهرانگیز. (1400). 'خوانش سبک‌شناختی خطبۀ 221 و نامۀ 69 نهج‌البلاغه بر پایۀ صدای دستوری', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9(35), pp. 55-72. doi: 10.22084/nahj.2021.22569.2537
حسینی اجداد نیاکی, سید اسماعیل, خدابخش نژاد, مهرانگیز. خوانش سبک‌شناختی خطبۀ 221 و نامۀ 69 نهج‌البلاغه بر پایۀ صدای دستوری. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1400; 9(35): 55-72. doi: 10.22084/nahj.2021.22569.2537

خوانش سبک‌شناختی خطبۀ 221 و نامۀ 69 نهج‌البلاغه بر پایۀ صدای دستوری

فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
مقاله 4، دوره 9، شماره 35، آذر 1400، صفحه 55-72    اصل مقاله (1.4 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2021.22569.2537
نویسندگان
سید اسماعیل حسینی اجداد نیاکی* 1؛ مهرانگیز خدابخش نژاد2
1دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران
2مدرس مدعو، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران
چکیده
نحو یک متن منفعل با نحو یک متن فعّال تفاوت چشم­گیری دارد؛ زیرا نوع جمله‌ها (اسمیه و فعلیه) و نوع افعال به‌کار رفته (متعدّی، لازم، معلوم، مجهول و...) و نحوۀ به‌کارگیری آن‌ها در هرکدام، متفاوتِ از دیگری می‌باشد. یک سبک‌شناس با واکاوی امور مزبور می‌تواند دیدگاه و اندیشۀ گوینده را از خلال گفته‌های او کشف نماید. صدای دستوری سبک، یکی از متغیّرهای لایۀ نحوی است که وی را برای دستیابی به هدف مذکور، یاری می‌رساند و حالت شرکت‌کنندگان را به‌هنگام رخداد یا حالت فعل در فرآیند فعلی تبیین می‌نماید. صدای فعّال و صدای منفعل معمول‌ترین صداهای دستوری، در غالب زبان‌ها است. این پژوهش با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی می‌کوشد تا به بررسی دو صدای مذکور در خطبۀ 221 و نامۀ 69 نهج‌البلاغه بپردازد. در باب انگیزۀ اصلی انتخاب خطبۀ 221، باید گفت که این خطبه، تأثیرگذارترین خطبۀ نهج البلاغه پیرامون مرگ و حالات مردگان است. دقت بالای حضرت علی(ع) در گزینش کلمات و واژگان مناسب با موضوع جوی کاملاً سرد، بی‌روح و منفعل را بر سرتاسر خطبه حاکم نموده که با صدای دستوری منفعل کاملاً مطابقت دارد. از سوی دیگر، خطبه ها و نامه‌هایی که صدای دستوری فعال دارند، به وفور در نهج‌البلاغه یافت می‌شوند که نامۀ 69 بدین‌منظور انتخاب شد. نتایج نشان می‌دهد که در خطبۀ 221 که به بیان حالات آدمی در آستانۀ مرگ و در عالم برزخ پرداخته، صدای دستوری منفعل از بسامد بیشتری برخوردار است؛ امّا در نامۀ 69 که حضرت علی(ع) به‌عنوان حاکم جامعۀ اسلامی، آن را در قالب منشور اخلاقی به کارگزاران حکومتی خود املا نموده، صدای فعّال نمود بیشتری دارد. غلبۀ صدای منفعل، نشان‌گر دیدگاه قهرآمیز امام(ع) در مقابل پدیدۀ اسرارآمیز مرگ است. نکتۀ قابل توجّه در این میان آن است که بافت و فضای متن و موضوع آن، نقش به‌سزایی در تعیین نوع صدای دستوری ایفا می‌کند.
کلیدواژه‌ها
سبک‌‌شناسی؛ لایۀ نحوی؛ صدای دستوری؛ نهج‌البلاغه؛ خطبۀ 221؛ نامۀ 69
مراجع
  • قرآن کریم.
  • ابراهیمی، ابراهیم و طبیبی، علیرضا و سلمانیان، سمیه. (1396). «ابزارهای آفریننده انسجام متنی در خطبه اول نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه. سال پنجم، شماره 18، 13-1.
  • ابن‌منظور، محمدبن مکرم. (1414). لسان العرب، تحقیق جمال الدین میردامادی. ج 15،بیروت: دارالفکر.
  • ابن­ابی­الحدید، عزالدین ابوحامد. (1421). شرح نهج­البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • جبر، محمّد عبدالله. (1988). الأسلوب و النحو: دراسة تطبیقیة فی علاقة الخصائص الأسلوبیة ببعض الظاهرات النحویة، ط 1، الإسکندریة: دارالدعوة.
  • جرجانی، عبدالقاهر. (بی­تا). دلائل الإعجاز، تحقیق أبوفهر محمود. بی­جا: بی‌تا.
  • حسینی زبیدی، محمدمرتضی. (1414). تاج العروس، تصحیح علی هلالی. ج 8، بیروت: دارالفکر.
  • خدابخش‌نژاد، مهرانگیز. (1397). سبک­شناسی تکوینی لایۀ نحوی در جزء سی­ام قرآن مجید، رسالۀ دکتری از دانشگاه اراک.
  • خدابخش‌نژاد، مهرانگیز و مختاری، قاسم و اناری، ابراهیم و شهبازی، محمود. (1397). «سبک­شناسی لایه­ای سورۀ مبارکۀ نبأ»، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی- قرآنی، دوره 6، شماره 2، 139-164.
  • خفاجی، عبدالمنعم و السعدی فرهود، محمد. (1992). الأسلوبیة و البیان العربی، القاهرة: الدار المصریة- اللبنانیة.
  • دشتی، محمد. (1380). ترجمه نهج­البلاغه، تهران: اوج علم.
  • ربابعة، موسی. (2002). الأسلوبیة: مفاهیمها و تجلّیاتها، إربد: دارالکندی.
  • طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375). مجمع البحرین، ج 5، تهران: مرتضوی.
  • فتوحی، محمود. (1392). سبک­شناسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
  • کاظمی نجف آبادی، سمیه. (1397). «عدول از تعادل زیبا‌شناختی در ترجمۀ‌ شهیدی از نهج‌البلاغه (بررسی موردی تشبیه و استعاره)». فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه. سال ششم، شماره 23، 92-77.
  • مصطفوی، حسن. (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 9، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • مکرسی، مونیة. (2010). التفکیر الأسلوبی عند ریفاتیر، مذکّرة مقدّمة لنیل شهادة الماجستیر فی الأدب العربی، جامعة الحاج لخضر، باتنه.
  • وردانک، پیتر. (1393). مبانی سبک­شناسی، ترجمه محمد غفاری. تهران: نشر نی، چاپ دوّم.
  • Claiman, A. H. (1991). Grammatical Voice. Cambridge studies in Linguistics.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 210
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 268