برآورد تبعات اقتصادی توقف فعالیت یک بندر بر ستاندۀ ملی؛ مطالعۀ موردی بندر شهید رجایی

مهاجری, پریسا; بانوئی, علی اصغر; رحمان پور, سمیه

doi:10.22084/aes.2021.23399.3234

	برآورد تبعات اقتصادی توقف فعالیت یک بندر بر ستاندۀ ملی؛ مطالعۀ موردی بندر شهید رجایی
فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران
مقاله 4، دوره 12، شماره 45، فروردین 1402، صفحه 79-105 اصل مقاله (1.33 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/aes.2021.23399.3234
نویسندگان
پریسا مهاجری^* ¹؛ علی اصغر بانوئی²؛ سمیه رحمان پور³
¹دانشیار گروه اقتصاد، دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
²استاد گروه اقتصاد، دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
³دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد گروه اقتصاد، دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
براساس آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران، حدود 70% واردات و 30% صادرات کالاهای کشور (به استثنای نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی) از طریق بنادر صورت می‌گیرد. بدیهی است که هر اختلالی در فعالیت بنادر اصلی (به‌دلیل اعتصابات کارگری، بلایای طبیعی، حوادث فنی، و عملیات تروریستی)، عملکرد کل اقتصاد ملی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و می‌تواند آثار و تبعاتی بر تولید بخش‌های اقتصادی داشته باشد. به‌رغم اهمیت این موضوع، بررسی این مسأله توسط تحلیل‌گران ایرانی مغفول باقی‌مانده است. بندر شهیدرجایی، سهمی بالغ‌بر 60% از کل مراودات تجاری دریایی ایران دارد و توقف فعالیت این بندر ممکن است پیامدهای ناخواسته‌ای بر اقتصاد ملی داشته باشد؛ لذا هدف اصلی این پژوهش، سنجش تبعات اقتصادی توقف 90 روزۀ فعالیت‌های بندر مذکور بر کاهش تولید اقتصاد کشور است. آمارهای صادرات و واردات بندر شهیدرجایی منتشر شده توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران و جدول داده-ستاندۀ ملی برای سال 1390 مبنای محاسبات قرار گرفته‌اند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که کل کاهش ستاندۀ ناشی از توقف 90 روزۀ بندر شهیدرجایی بر اقتصاد ملی 132.890.303 میلیون ریال است که معادل با 31/1% ستاندۀ ملی خواهد بود. کاهش وابستگی بخش‌های مختلف اقتصادی به واردات و ارتقای تاب‌آوری کشور، ازجمله اقداماتی است که می‌تواند نقش مهمی در کاهش پیامدهای اقتصادی نامطلوب توقف فعالیت بنادر ایفا کند.
کلیدواژه‌ها
جدول داده-ستانده؛ اختلالات بندری؛ الگوی تقاضامحور؛ الگوی عرضه‌محور

مراجع
- اقتصادی، زیبا، (1395). «بررسی قابلیت پیش بینی تولید کل و بخشی در الگوهای داده-ستانده؛ با تأکید بر بخش‌های بلوغ یافته». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی. - بانوئی، علی‌اصغر، جلوداری‌ممقانی، محمد؛ و محققی، مجتبی، (1386)، «شناسایی بخش‌های کلیدی برمبنای رویکردهای سنتی و نوین طرف‌های تقاضا و عرضه اقتصاد». پژوهش‌های اقتصادی ایران، 7 (1): 26-1. - بانوئی، علی‌اصغر، (1391). «ارزیابی شقوق مختلف نحوه منظور کردن واردات و روش‌های تفکیک آن با تأکید بر جدول متقارن سال 1380». سیاست‌گذاری اقتصادی، 4 (8): 74-31. - بانوئی، علی‌اصغر؛ مومنی، فرشاد؛ آماده، حمید؛ ذاکری، زهرا؛ و کرمی، مهدی، (1391). «سنجش آثار و تبعات کاهش تولید بخش کشاورزی بر اقتصاد در چارچوب الگوی اصلاح شده ماتریس حسابداری اجتماعی(SAM) عرضه‌محور». سیاست‌گذاری اقتصادی، 4 (7): 30-1. - بزازان، فاطمه؛ و محمدی، پریسا، (1395). «مدل‌سازی خسارات اقتصادی منطقه‌ای ناشی از فجایع طبیعی: مطالعه موردی زلزله تهران». پژوهش‌های اقتصادی ایران، 21 (68): 127-99. - رحیمی، ایمان، (1392). «تدوین روش برآورد خسارات کلان اقتصادی ناشی از زلزله در یک منطقه- مطالعه موردی تهران». رساله دکتری مهندسی عمران، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات. - فریدزاد، علی؛ بانوئی، علی‌اصغر؛ مومنی، فرشاد و آماده، حمید؛ (1391). «بررسی اثار اقتصادی واجتماعی محدودیت عرضه فراورده‌های نفتی با استفاده از الگوی مختلط ماتریس حسابداری اجتماعی». تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، 3 (10): 123-99. - فریدزاد، علی؛ و مروت، حبیب، (1394). «بررسی آسیب‌پذیری بخش‌های اقتصادی ناشی از محدودیت عرضه واردات واسطه: رویکرد مدل متغیر مختلط داده–ستانده». پژوهش‌های اقتصادی، 15 (58): 36-1. - فریدزاد، علی، و مهاجری، پریسا، (1395). «بررسی آثار و تبعات اقتصادی و اجتماعی ناشی از محدودیت عرضه در زیر بخش‌های صنعت بر سایر بخش‌های اقتصادی با استفاده از الگوی اصلاح شده ماتریس حسابداری اجتماعی عرضه‌محور». مطالعات اقتصادی کاربران ایران، 5 (19): 185-155. - مهاجری، پریسا؛ و فریدزاد، علی، (1393). «سنجش آسیب‌پذیری بخش‌های اقتصادی از محدودیت واردات؛ کاربردی از ماتریس حسابداری اجتماعی در شرایط متعارف و ویژه‌ اقتصادی». سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی، 2 (4): 212-181. - قاسمی، عبدالرسول؛ بانوئی، علی‌اصغر؛ و روزبهانی، نیره، (1395). «ارزیابی آسیب‌پذیری بخش‌های کلیدی اقتصاد در شرایط ریسک غیرعملیاتی: مطالعه موردی استان تهران». تحقیقات اقتصادی، 51 (3): 707-683. - Banouei, A. A., (2012). “Evaluation of the Different Treatments and Methods of Separating Imports with Emphasis on 1381 IOT of Iran”. Biquarterly Journal of Economic Research, 4 (8): 31-74 (in Persian). - Banouei, A. A.; Jelodari Mamaghani, M. & Mohagheghi, M., (2006). “Identifying Key Sectors based on Demand and Supply Approaches”. The Economic Research, 7 (1): 1-26 (in Persian). - Banouei, A. A.; Momeni, F.; Amadeh, H.; Zakeri, Z. & Karami, M., (2012). “Measurement of Decrease of Agricultural Output to the Total Output in the Framework of Supply-Driven SAM”. Biquarterly Journal of Economic Research, 4 (7): 1-30 (in Persian). - Bazazan, F. & Mohammadi, P., (2016). “Modeling the Regional Economic Loss of Natural Disasters: The Case of Tehran’s Earthquake”. Iranian Journal of Economic Research, 21 (68): 99-127 (in Persian). - Chang, S. E., (2000). “Disasters and Transport Systems: Loss, Recovery and Competition at the Port of Kobe after the 1995 Earthquake”. Journal of Transport Geography, 8 (1): 53–65. - Cochrane, H. C., (1997). “Forcasting the Economic Impacts of a Midwest Earthquake”. In: B. G. Jones (Ed.), Economic Consequence of Earthquakes: Prepering for Unexpected: 223-247 (Buffalo, N. Y: National Centre for Earthquake Engeneering Research). - Cole, S., (1998). “Decision Support for Calamity Preparedness: Socioeconomics and Interregional Impacts”. In: M. Shinozuka, A. Rose and R. T. Equchi (Eds.), Engineering and Socioeconomics Impacts of Earthquakes: 125-153 (Buffalo, N. Y: National Centre for Earthquake Engeneering Research). - Eghtesadi, Z., (2015). “Examination of Predictability of Total and Partial Production in Input-Output Patterns; with an Emphasis on the Mature Sectors”. Master's Thesis. Allameh Tabataba’i University (in Persian). - Faridzad, A. & Mohajeri, P. (2015). “Quantitative Analysis of the Economic and Social Impacts of Sub-Sectors Supply Constraint Using the Supply-Driven Social Accounting Matrix Mixed Approach”. Quarterly Journal of Applied Economic Studies in Iran, 5 (19): 155-185 (in Persian). - Faridzad, A. & Morovat, H., (2014). “Evaluation of the Vulnerability of Iranian Economic Sectors due to International Sanctions: Mixed Variable Input-Output Approach”. Economic Research, 15 (3): 1-36 (in Persian). - Faridzad, A.; Banoui, A. A.; Momeni, F. & Amadeh, H., (2013). “Investigating the Economic and Social Impacts of Petroleum Products Supply Constraints using the Mixed Social Accounting Matrix”. Journal of Financial Modeling, 3 (10): 99-123 (in Persian). - Galbusera, L. & Giannopoulos, G., (2018). “On Input-Output Economic Models in Disaster Impact Assessment”. International Journal of Disaster Risk Reduction, 30 (2): 186-198. - Ghasemi, A.; Banoui, A. A. & Rozbahani, N., (2015). “Vulnerability Assessment of Key Economic Sectors in Non-operational Risk Conditions, Case Study: Tehran”. Economic Research, 51 (3): 683-707 (in Persian). - Ghordon, P.; Richardson, H. W. & Davis, B., (1998). “Transport-Related Impacts of the Northridge Earthquake”. Journal of Transportation and Statistics, 1 (1): 22-36. - Hallegatte, S., (2015). “The Indirect Cost of Natural Disasters and Economic Definition of Macroeconomic Resilience”. World Bank Group, Finance and Market Global Practice Group and Global Facility for Disaster Reduction and Recovery, Policy Research Working Paper, No. 7357 - Jung, J.; Santos, J. R. & Haimes, Y. Y., (2009). “International Trade Inoperability Input-Output Model (IT-IIM): Theory and Application”. Risk Analysis, 29 (1): 137–154. - Mohajeri, P. & Faridzad, A., (2014). “Evaluation of Iranian Economic Sectors Vulnerability due to Import Constraint: Application of Social Accounting Matrix”. Journal of Iranian Economic Development Analysis, 2 (4): 181-212 (in Persian). - Okuyama, Y. & Chang, S. E., (2004). Modeling Spatial and Economic Impacts of Disasters. Introduction: Chapter 1, Berlin, Germany, Springer. - Okuyama, Y.; Hewings, G. & Sonis, M., (1999). Economic Impacts of an Unscheduled, Disruptive Event: A Miyazawa Multiplier Analysis. Berlin, Germany, Springer. - Pant, R.; Barker, K. & Landers, T. L., (2015). “Dynamic Impacts of Commodity Flow Disruptions in Inland Waterway Networks”. Computers & Industrial Engineering, 89 (C): 137–149. - Park, J.; Gordon, P.; Moore J. & Richardson, H., (2008). “The State-by-State Economic Impacts of the 2002 Shutdown of the Los Angeles-Long Beach Ports”. Growth and Change, 39 (4): 548–572. - Park, J. Y.; Gordon, P.; Moore J. E. & Richardson, H. W. & Wang, L., (2007). “Simulating the State-by-State Effects of Terrorist Attacks on Three Major U.S. Ports: Applying NIEMO (National Interstate Economic Model)”. In: H. W. Richardson, P. Gordon and J. E. Moore II (eds.) The Economic Costs and Consequences of Terrorism. Cheltenham, UK, Edward Elgar: 208–234. - Rahimi, I., (2012). “Development of the Method of Estimating Macro-Economic Losses Caused by Earthquakes in a Region - a Case Study of Tehran”. Civil Engineering Ph.D. Thesis, Azad University. - Rose, A., (1981). “Utility Lifelines and Economic Activity in the Context of Earthquakes”. In: J. Isenbeg (ed.), Social and Economic Impacts of Disasters, Berlin: Germany, Springer. - Rose, A., (2004). Economic Principles, and Research Prioeities in Hazard Loss Estimation. Chapter 2, Modeling Spatial and Economic Impacts of Disasters, Berlin: Germany, Springer. - Rose, A. & Wei, D., (2013). “Estimating the Economic Consequences of a Port Shutdown: The Special Role of Resilience”. Economic Systems Research U.S. Coast Guard, 25 (2): 212-232. - Rose, A.; Benavides, S.; Chang, E.; Szczesniak, P. & Lim, D., (1997). “The Regional Economic Impact of an Earthquake: Direct and Indirect Effects of Electricity Lifetime Distruption”. Journal of Regional Science, 37 (3): 437-458. - Yamano, N.; Kajitani, Y. & Shumuta, Y., (2004). “Modeling the Regional Economic Loss of Natural Disasters: Indirect Loss Diffusion due to the Electricity Disruptions and Inter-Industry Economic Activities”. Available in https://www.iioa.org/conferences/intermediate-2004/pdf/423.pdf - Zhang, Y. & Lam, S. L., (2015). “Estimating the Economic Losses of Port Disruption due to Extreme Wind Events”. Ocean & Coastal Management, 116: 300-310.
آمار تعداد مشاهده مقاله: 336 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 438

سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه بوعلی سینا

برآورد تبعات اقتصادی توقف فعالیت یک بندر بر ستاندۀ ملی؛ مطالعۀ موردی بندر شهید رجایی