سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه بوعلی سینا

فتحی, یوسف. (1400). سیاست ‌اخلاقی یا اخلاق‌ سیاست در نهج‌البلاغه: امکان یا امتناع. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9(35), 73-92. doi: 10.22084/nahj.2021.23623.2614
یوسف فتحی. "سیاست ‌اخلاقی یا اخلاق‌ سیاست در نهج‌البلاغه: امکان یا امتناع". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9, 35, 1400, 73-92. doi: 10.22084/nahj.2021.23623.2614
فتحی, یوسف. (1400). 'سیاست ‌اخلاقی یا اخلاق‌ سیاست در نهج‌البلاغه: امکان یا امتناع', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9(35), pp. 73-92. doi: 10.22084/nahj.2021.23623.2614
فتحی, یوسف. سیاست ‌اخلاقی یا اخلاق‌ سیاست در نهج‌البلاغه: امکان یا امتناع. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1400; 9(35): 73-92. doi: 10.22084/nahj.2021.23623.2614

سیاست ‌اخلاقی یا اخلاق‌ سیاست در نهج‌البلاغه: امکان یا امتناع

فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
مقاله 5، دوره 9، شماره 35، آذر 1400، صفحه 73-92    اصل مقاله (683.59 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2021.23623.2614
نویسنده
یوسف فتحی*
استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
چکیده
رابطه ‌اخلاق و سیاست از مسائل مهم تاریخ‌ اندیشه‌ سیاسی ‌است. سؤال ‎اساسی این است که آیا قدرت و حفظ آن اصالت دارد، یا ارزش‌ها و اصول اخلاقی مهم هستند و سیاست، ابزار تأمین آن‌ها است؟ این مقاله، جهت­گیری ‌امام‌ علی(ع) در برابر  این مسئله را براساس روش‌توصیفی- تحلیلی در ‌نهج‌البلاغه با رویکرد جامعه‌شناختی بررسی کرده است. قلمرو تحقیق، خطبه‌ها، نامه‌ها وکلماتی ‌است ‌که وجه سیاست و اخلاق دارند. یافته‌های ‌تحقیق نشان می‌دهند که در عرصه حکومت‌داری، اجرای عدالت، آزادی، احقاق حقوق و قانون‌گرایی، اصول اساسی سیاست اخلاقی در دولت علوی هستند. تفکر انتقادی- آگاهی، ضابطه‌مندی قدرت، عقل جمعی، دور‌اندیشی و مدارا، شیوه‌های مهم تأمین این مؤلفه‌ها هستند، در مقابل، ظلم، استبداد، تضییع حقوق و رفتارهای‌سلیقه‌ای، همگی ضد ارزش در سیاست اخلاقی هستند و مهم‌ترین زمینه ‌‌آن‌ها، چاپلوسی، اطلاق قدرت، استبداد‌رای، عجله، خشونت، فقر دانش و عقل‌گریزی هستند. نتیجه پژوهش نشان‌داد‌که: 1- بهبود و ارتقای رابطه دولت و مردم و ثبات سیاسی و اجتماعی وابسته به تحقق ارزش‌های سیاست خلاقی است. 2- ضد ارزش‌ها، جامعه را دچار آشفتگی و بی‌ثباتی می‌کند 3- هدف‌گذاری دولت باید رعایت اصول اخلاقی باشد. 4- استفاده از عقلانیت جمعی و تجارب بشری در حکومت‌داری، مهم است. 5- پیروزی سیاست غیر‌اخلاقی، نشانه انحطاط سیاست و جامعه است.
کلیدواژه‌ها
امام‌علی(ع)؛ استبداد؛ آزادی؛ حقوق؛ عدالت؛ قانون؛ نهج‌البلاغه
مراجع
  • قرآن کریم.
  • ابن‌مسکویه. (1371). تهذیب‌الاخلاق و تطهیر‌الاعراق، قم: بیدار.
  • ابن‌میثم ‌بحرانی، کمال‌الدین‌میثم. (1375). شرح نهج‌البلاغه. 5 جلد، مترجم محمدصادق عارف و دیگران مشهد: آستان قدس‌رضوی، بنیاد پژوهش‌های ‌اسلامی.
  • احمدی‌طباطبایی، محمد‌رضا. (1387). اخلاق و سیاست. تهران: دانشگاه ‌امام‌ صادق(ع).
  • اسلامى، حسن. (1381). امام، اخلاق، سیاست. تهران: مؤسسه ‌تنظیم و نشر آثار ‌امام‌ خمینى(ره).
  • آشوری، داریوش. (1390). دانشنامه سیاسی. تهران: انتشارات ‌مروارید.
  • آقا‌بخشی، علی. (1366). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: انتشارات‌ بهرنگ.
  • باتامور، تام. (1366). جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: انتشارات‌ کیهان.
  • بیرو، آلن. (1380). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه باقر ساروخانی، تهران: انتشارات‌ کیهان.
  • پروانه‌زاد، الناز و میراحمدی، منصور. (1391). «نسبت اخلاق و امر ‌سیاسی در منظومه فکری امام‌ علی(ع) با رویکرد به کلام 216 نهج‌البلاغه»، فصلنامه جستارهای‌سیاسی‌معاصر، دوره 3، شماره 1، 27-52.
  • جبران‌خلیل، جبران. (1380). پیامبر و دیوانه. ترجمه نجف دریابندری، تهران: سازمان‌چاپ و انتشارات ‌وزارت ‌فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • جعفری، محمدتقی. (1369). حکمت اصول سیاسی اسلام. تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
  • حسینی ‌بهشتی، محمد. (1361). بررسی‌‌ تحلیلی از جهاد، عدالت، لیبرالیسم، امامت. تهران: دفتر‌ مرکزی ‌حزب ‌جمهوری‌.
  • حسینی‌ بهشتی، محمد؛ پیمان، حبیب‌الله، کیانوری، نورالدین و فتاح‌پور، مهدی. (1381). آزادی، هرج و مرج، زورمداری، تهران: بقعه.
  • خمینی، روح‌الله. (1391)، صحیفه امام(ره)، 22 جلدی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  • خویی (هاشمی)، میرزا‌حبیب‌الله، حسن‌زاده‌آملی، حسن و کمره‌ای، محمد‌باقر. (1400ه.ق). منهاج‌البراعه فی‌شرح ‌نهج‌البلاغه، 21ج، تصحیح ابراهیم میانجی، تهران، المکتبه‌الاسلامیه.
  • دشتی، محمد. (1381). نهج‌البلاغه. قم: موسسه تحقیقاتی‌ امیر‌المؤمنین(ع).
  • راودراد، اعظم. (1392). جامعه‌شناسی سینما و سینمای ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • رنجبر، مقصود. (1387). «اخلاق‌ سیاسی از دیدگاه‌ امام ‌علی»، پژوهشنامه‌ انقلاب ‌اسلامی، سال 7، شماره 15، 85-118.
  • سلطان‌محمدی، حسین و سلطان‌محمدی، فاطمه. (1391). «تبیین مؤلفه‌های سیاست اخلاقی امام علی(ع) پس از رسیدن به امامت و حکومت»، پژوهش‌نامه علوی، سال سوم، شماره اول، 91-116.
  • سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمان. (1434ه). تاریخ خلفاء. بیروت: دارالمنهاج.
  • شریفی، عنایت‌اله. (1389). «اخلاق سیاسی از منظر ‌نهج‌البلاغه»، رهیافت ‌انقلاب ‌اسلامی، پائیز و زمستان 89، شماره 13، 87-104.
  • طباطبایى، محمدحسین. (1402ه). المیزان فی تفسیر القرآن، 20 جلدی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
  • عبد‌الرحمان، عالم. (1372). بنیادهای ‌علم سیاست، تهران: نشر‌ نی.
  • عبد‌الفتاح، عبد‌المقصود. (1360). امام‌علی‌بن‌ابی‌طلب(ع): تاریخ تحلیلی نیمقرن اول اسلام، دوره 8 جلدی در چهار‌جلد، ترجمه محمد مهدی جعفری، تهران: شرکت ‌سهامی ‌انتشار.
  • عیوضی، محمد‌رحیم. (1380). طبقات‌ اجتماعی و رژیم ‌پهلوی، تهران: مرکز ‌انتشارات ‌اسناد ‌انقلاب ‌اسلامی.
  • غزالی، ابو‌حامد. (بی‌تا). احیاء‌ علوم‌الدین. چهار‌جلدی، دمشق: مکتبه عبدالوکیل‌الدروبی.
  • قاضی‌ شریعت‌پناهی، ابوالفضل. (1383). حقوق اساسی و نهادهای اساسی، تهران: نشر میزان.
  • کاتوزیان، ناصر. (1388). فلسفه حقوق، دو جلدی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • ماکیاولی، نیکولو. (1392). شهریار. ترجمه محمود محمود، تهران: انتشارات ‌نگاه.
  • مسعودی، جهانگیر و ساداتی‌زاده، سجاد. (1394). «رابطه اخلاق و سیاست». فصلنامه اخلاق در علوم رفتاری، سال دهم، شماره 3، 19-28.
  • مشکات(بیات)، عبد‌الرسول با همکاری جمعی از نویسندگان. (1391). درآمدی بر مکاتب و اندیشه‌های معاصر: فرهنگ واژه‌ها، تهران، انتشارات سمت.
  • مطهری، مرتضی. (1392)، مجموعه آثار 16. تهران: صدرا.
  • مظفر، محمد‌رضا. (1388ق). المنطق، النجف‌الاشرف: مطبعه‌النعمان.
  • معادیخواه، عبدالمجید. (1379 الف). اخلاق سیاسی، روزنامه حیات نو ، شماره 9، 16/4/79
  • معادیخواه، عبدالمجید. (1379ب). اخلاق سیاسی، روزنامه‌حیات ‌نو ، شماره 10 ، 17/6/79.
  • معرفت، محمد‌هادی. (1380). «امام‌علی و حقوق‌ متقابل مردم و حکومت، کتاب‌ نقد». فصلنامه ‌انتقادی، فلسفی، فرهنگی، سال پنجم، شماره 80، 82-117.
  • مغنیه، محمدجواد. (1428ق). فلسفه‌ الاخلاق ‌فی‌الاسلام، بی‌جا: موسسه ‌دار‌الکتاب‌الاسلامی.
  • مکارم، ناصر. (1379)، پیام ‌امام شرح‌ تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، با همکاری ‌جمعی از فضلا و دانشمندان، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
  • مک‌دانلد، دیوید‌بی، پاتمن، رابرت‌جی، پاکر، بتی‌مسون. (1389). اخلاق و سیاست خارجی. ترجمه مهدی ذاکریان، تهران: انتشارات ‌دانشگاه‌ امام‌ صادق(ع).
  • مولوی، محمد. (1395). «اصول و مبانی ‌اخلاقی ‌سیاست در دیدگاه ‌امام ‌علی». پژوهشنامه‌ نهج‌البلاغه، دوره 4، شماره 14، 1-18.
  • هاشمی، محمد. (1389). حقوق ‌اساسی ‌جمهوری ‌اسلامی ایران: اصول و مبانی کلی نظام. دو‌ جلدی، تهران: نشر‌ میزان.
  • ورکشی، حمید‌رضا. (1393). «آسیب‌های‌ اخلاقی ‌قدرت ‌سیاسی در نهج‌البلاغه». پژوهشنامه‌ نهج‌البلاغه، سال اول، شماره ‌پیاپی 3، 1-14.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 512
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 429