سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه بوعلی سینا

شهبازی, علی اصغر, شیخی, علیرضا. (1400). تحلیل شناختی اقسام طرحواره‌های تصوّری امثال در نهج‌البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9(35), 19-35. doi: 10.22084/nahj.2021.23986.2643
علی اصغر شهبازی; علیرضا شیخی. "تحلیل شناختی اقسام طرحواره‌های تصوّری امثال در نهج‌البلاغه". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9, 35, 1400, 19-35. doi: 10.22084/nahj.2021.23986.2643
شهبازی, علی اصغر, شیخی, علیرضا. (1400). 'تحلیل شناختی اقسام طرحواره‌های تصوّری امثال در نهج‌البلاغه', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9(35), pp. 19-35. doi: 10.22084/nahj.2021.23986.2643
شهبازی, علی اصغر, شیخی, علیرضا. تحلیل شناختی اقسام طرحواره‌های تصوّری امثال در نهج‌البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1400; 9(35): 19-35. doi: 10.22084/nahj.2021.23986.2643

تحلیل شناختی اقسام طرحواره‌های تصوّری امثال در نهج‌البلاغه

فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
مقاله 2، دوره 9، شماره 35، آذر 1400، صفحه 19-35    اصل مقاله (836.64 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2021.23986.2643
نویسندگان
علی اصغر شهبازی* 1؛ علیرضا شیخی2
1استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
2استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران
چکیده
تنوّع مثل‌ها و مثل‌واره‌های نهج‌البلاغه در کنار کارکردهای دینی، تربیتی و اخلاقی، از منظر زبان‌شناسی شناختی اهمیتی برجسته دارد. اثربخشی این گونه‌های ادبی، در رسایی مضمون، آفرینش تصویر و برجسته‌سازی معنا، آشکار بوده و هویت فکری و فرهنگی آن روزگار را به نمایش می‌گذارد. الگوهای سازنده بسیاری از این امثال، جایگاهی مفهومی در اندیشه داشته و براساس طرحواره­ها و فضاهای ذهنی شکل یافته‌اند. در پژوهش حاضر طرحواره‌های تصوّری امثال در نهج‌البلاغه، با تکیه بر الگوی ایوانز و گرین، مورد تحلیل قرار گرفت. معیار گزینش این امثال، مبتنی بر کتاب «الامثال و الحکم المستخرجه من نهج‌البلاغه» غروی بوده است. یافته‌های جستار حاضر حاکی از توصیف ملموس و حسی بسیاری از مفاهیم ذهنی و انتزاعی در برابر ذهن ساده عرب آن دوره بوده است. مصادیق فراوانی از طرحواره‌های فضا، نیرو، ظرف‌بودگی، توازن، جابجایی، و غیره، برای مفهوم‌سازی پدیده‌های مجرد به‌کاررفته است که در این میان طرحواره ظرف‌بودگی، فراوانی قابل‌توجهی نسبت به دیگر اقسام دارد. در این امثال، رابطه مستقیمی بین بسامد طرحواره‌های تصوری و میزان کاربرد اسامی حیوانات، عناصر طبیعت و فعالیت انسانی و اعضای بدن انسان، وجود دارد که موجب ارتباط مؤثرتر و درک بیش‌تر مفاهیم مجرد گشته است.
کلیدواژه‌ها
ضرب‌المثل؛ طرحواره‌های تصویری؛ معناشناسی شناختی؛ نهج‌البلاغه
مراجع
  • قرآن کریم.
  • ابن‌ابی‌الحدید. (1959). شرح نهج‌البلاغة، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة.
  • ابن‌عبد‌ربه، احمد بن محمد. (1404). العقد الفرید، ج 3، تحقیق عبدالمجید الترحینی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • ابن‌میثم بحرانی، کمال­الدین میثم بن علی. (1375). شرح نهج‌البلاغه، ج 5، ترجمه محمدصادق عارف و دیگران، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  • بهمنیاری، احمد. (1369). داستان­نامه بهمنیاری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • پورابراهیم، شیرین. (1395). «بررسی روش­های ترجمه استعاره­های مبتنی بر طرحواره حرکتی در نهج‌البلاغه». پژوهشنامه نهج البلاغه. سال چهارم، شماره 14، 35-54.
  • ------------. (1397). «نقش استعاره­ها در تولید و درک نظام اجتماعی گفتمان نهج­البلاغه: مطالعه موردی استعاره­های حیوان بر مبنای نظریه زبان­شناسی اجتماعی شناختی». زبان­شناسی اجتماعی. دوره دوم، شماره اول، 88-98.
  • جانسون، مارک. (1396). بدن در ذهن: مبنای جسمانی معنا، تخیل و استدلال، ترجمه جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگه.
  • هاشمی خوئی، حبیب­الله. (1400ق). منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة. تصحیح ابراهیم المیانجی. تهران: المطبعة الاسلامیة.
  • ذوالفقاری، حسن. (1387). «تفاوت کنایه با ضرب­المثل»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره دهم، 109-133.
  • -----------. (1388). فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، ج 1، تهران: معین.
  • راسخ مهند، محمد. (1397). درآمدی بر زبان­شناسی شناختی: نظریه­ها و مفاهیم، تهران: سمت.
  • صفوی، کوروش. (1382). «بحثی درباره طرح­های تصویری از دیدگاه معنی­شناسی شناختی»، نامه فرهنگستان، دوره 6، شماره 1، 65-85.
  • -----------. (1387). درآمدی بر معنی­شناسی، تهران: سوره مهر.
  • عباسی، زهرا. (1397). «تلاقی زبان­شناسی شناختی و پارمیولوژی: جهانی بودن و تنوع در تفسیر ضرب‌المثل‌های زبان­های مختلف»، دوماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال 6، شماره 23، 27-60.
  • عسکری، ابوهلال. (1988). جمهرة الأمثال، ج 1، تحقیق: احمد عبدالسلام، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • غروی، محمد. (1407). الأمثال والحکم المستخرجة من نهج­البلاغة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  • فتوحی، محمود. (1385). بلاغت تصویر، تهران: سخن.
  • لیکاف، جورج و جانسون، مارک. (1397). استعاره­هایی که با آن‌ها زندگی می­کنیم، ترجمه جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه.
  • محمدی آسیابادی، علی؛ صادقی، اسماعیل؛ طاهری، معصومه. (1391). «طرحواره حجمی و کاربرد آن در تجارب عرفانی»، پژوهش‌های ادب عرفانی، سال 6، شماره 20، 141-162.
  • موسوی گرمارودی، علی، (1394)، ترجمه نهج­البلاغه، تهران: قدیانی.
  • Evans, V. & Melanie, G. (2006). Cognitive linguistics: An Introduction, Edinburg University Press.
  • Lolaff, G. & Turner, M. (1989). More Than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: The University Of Chicago Press.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 432
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 388