ویژگی های آینه کاری خانه های دورۀ قاجار شهر شیراز(از منظر فنون اجرایی و نوع تزئینات) | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 11، شماره 29، شهریور 1400، صفحه 223-244 اصل مقاله (2.29 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2020.22029.2168 | ||
نویسندگان | ||
هانی زارعی* 1؛ سمیه شیروانی دشتک2 | ||
1عضو هیأت علمی گروه مرمت بناهای تاریخی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران | ||
2کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. | ||
چکیده | ||
«آینهکاری» هنری است حاوی قطعات کوچک و بزرگ آینه با نقوش متنوع از اشکال منظم هندسی و تابع الگوهای مشخص، چنانکه میتوان آنرا هنر ایرانی-اسلامی تلقی کرد. بافت تاریخی شهر شیراز بناهای مختلف از دورههای گوناگون در دل خود جای داده است که در این بین، خانههایی که به دورۀ قاجار تاریخگذاری میشوند از جایگاه ویژهای برخوردار هستند. تالارآینه یکی از بخشهای پرتزئین در خانههای تاریخی شیراز محسوب میشود و از اینمیان عناصر آینهکاری آن شاخص است. در مقالۀ حاضر به ویژگیهای فنی و تزئینی آینهکاری تالارآینه در خانههای تاریخی شیراز پرداخته شده و هدف از آن، شناخت و معرفی ویژگیهای فنی و تزئینی عناصر آینهکاری است. این پژوهش بهروش توصیفی و تحلیلی نگارش شده و روش جمعآوری اطلاعات آن کتابخانهای، میدانی و گفتوگو با استادان آینهکار ازطریق تحقیقات و مشاهدات مستقیم بوده است. مهمترین پرسشهای پژوهش عبارتنداز: 1. ویژگیهای تزئینی آینهکاری در معماری تالار آینۀ خانههای تاریخی شیراز چیست و به چند دسته تقسیم میشود؟ 2. ویژگیهای فنی آینهکاری در معماری تالار آینۀ خانههای تاریخی شیراز چیست و به چند دسته تقسیم میشود؟ نتایج این پژوهش نشان میدهد، فنون آینهکاری ارائه شده بر بدنۀ سقف و دیوار با آینۀ نقرهای، جیوهای، سربی و آینۀ جام در کنار شیشۀ رنگین، کاغذ ابر و باد و خوشنویسی، ورق طلا و وَرشو استفاده شده است و بهطور کلّی میتوان در 12 گروه شامل: فنون آینهگچ، آینهکاری تخت، آینهکاری برجسته، نگینی، الماسه، حکاکی، خراش، حجم محدب و مشبک، دو لا سه لا، تسمه و کاربندی، سریسازی، نقاشی پشت آینه و نقاشی روی آینه قرار داد. مجموع نقوش را میتوان در پنج گروه کلی شامل: نقوش هندسی شامل قاببندی و گره، نقوشگیاهی، مناظر طبیعی و جانوری، کتیبهنویسی، نقشمایۀ اشیاء، قرار داد. | ||
کلیدواژهها | ||
خانه های قاجاری شیراز؛ تالارآینه؛ آینه کاری؛ فنون آینه کاری؛ ویژگی تزئینی | ||
مراجع | ||
- اوجی، نرگس، 1374، «بررسی تزئینات معماری قدیمی شیراز با تأکیدبر اندرونی خانۀ زینتالملک و نارنجستان قوام». جلوه هنر، شمارۀ 4، صص: 60 - 64. - بلخاری، حسن، 1392، «تمثیل ظهور حق در مظاهر عددی و هندسی بهروایت سیدحیدر آملی و تأثیر احتمالی آن بر هنر آینهکاری ایرانی». صفه، شمارۀ 61، صص: 18-6. - پوپ، آرتر اپهام، 1355، «مراحل برجسته در آرایش معماری امروز ایران». در: گلدک، جی، سیری در صنایعدستی ایران، ترجمۀ حمید عنایت، تهران: بانک ملی ایران. - پورزرین، رضا، 1392، «مطالعۀ تطبیقی نشانههای بصری در آینهکاری ایرانی با نقاشی آپآرت». نگره، دورۀ 8، شمارۀ 27، صص: 86-75. - حسامپور، علی، 1399؛ مصاحبۀ شفاهی، مصاحبهکنندگان: هانی زارعی، سمیه شیروانیدشتک، (منتشر نشده). - حمیدی، سیدعبدالحسین، 1397، مصاحبۀ شفاهی، مصاحبهکنندگان: هانی زارعی، سمیه شیروانیدشتک، (منتشر نشده). - خزائیمسک، سمیه؛ و پایدارفرد، آرزو، 1392، «تزئینات گچبری و آینهکاری عمارت باغ رحیمآباد بیرجند». نگره، شمارۀ 27، صص: 49-59. - جابریانصاری، میرزاحسنخان، 1321، تاریخ اصفهان و ری. تهران: عمادزاده. - رحیمآبادی، منصوره، ۱۳۹۱. «از آینهکاری دیروز تا طراحی داخلی امروز». رشد آموزش هنر، شمارۀ ۳۲، صص: 43-36. - ساعدی، فرشته، 1396. «بررسی تکنیک ساخت آینهکاری در تزئینات ارُسیسازی با توجه به بازنگاری فضای معماری اسلامی». دو ماهنامه، پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال 2، شمارۀ 5، صص: 22-11. - سمسار، محمدحسن؛ و ذکاء، یحیی، 1374، «آینهکاری». دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. - شیروانیدشتک، سمیه، 1396، «بررسی تزئینات معماری تالارآینه در خانههای تاریخی شیراز». پایاننامۀ مقطع کارشناسیارشد، دانشگاه شیراز، (منتشر نشده). - شعرباف، اصغر، 1372، گره و کاربندی. تهران: سازمان میراثفرهنگی کشور. - علیآبادی، محمد؛ و جمالیان، سمیه، 1391، «بازشناسی الگوهای آینهکاری در بناهای قاجاری شیراز». نگره، شمارۀ32، صص: 17-29. - کیانی، محمدیوسف، 1376، تزئینات وابسته به معماری ایران دورۀ اسلامی. تهران: سازمان میراثفرهنگی کشور. - فولادوند، مهناز، ۱۳۸۴، «تجلی حقیقت در معماری خانههای». در: ستاد عالی هماهنگی و نظارت بر کانو نهای فرهنگ ی هنری مساجد(گردآورنده)، هنر و معماری مساجد، تهران: رسانش. - ظریفصنایعی، محمدرضا، 1396. مصاحبۀ شفاهی، مصاحبهکنندگان: هانی زارعی، سمیه شیروانی دشتک، (منتشر نشده). - عیسی، رز؛ و برومندی، گلرخ، 1388، «هنرمندان معاصر ایران». تندیس 4، شمارۀ 169، صص: 7-4. - میشمستنهی، مسلم؛ و عابداصفهانی، عباس، 1386، «بررسی تکنیک ساخت آینه و آینهکاری در تزئینات معماری ایران (با نگاهی ویژه به اصفهان در دورۀ صفوی». مرمت و پژوهش، شمارۀ 2، صص: 52-43. - معماریان، غلامحسین، 1373، آشنایی با معماری مسکونی ایرانی، گونهشناسی درونگرا. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران. - مقیمپور بیژنی، طاهره، 1387، «آینهکاری در معماری دورۀ قاجار». کتاب ماه هنر، شمارۀ 119، صص: 70- 77. - میردهقان، سیدفضلالله؛ و عزیزی، حمید، 1398، «بررسی نقوش نمادین در آینهکاری خانههای قاجاری بافت تاریخی شهر یزد». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارۀ 20، دورۀ 9، صص: 2203-223. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 573 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 792 |