بررسی تطبیقی معماری مذهبی یهودیان تهران از قاجاریه تا پایان دوره پهلوی اول | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 11، شماره 29، شهریور 1400، صفحه 203-221 اصل مقاله (1.54 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2020.22155.2180 | ||
نویسندگان | ||
حمید افشار1؛ هایده خمسه* 2؛ محمد بهرام زاده3 | ||
1دانشجوی دکتری، گروه باستان شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. | ||
2استادیار گروه باستان شناسی، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران | ||
3استادیار بنیاد ایران شناسی، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
شناخت معماری مذهبی یهودیان تهران، یکی از جنبههای مهم از شناخت شهر به منزلۀ دادۀ مهم باستانشناختی است. معماری مذهبی یهودیان تهران بهدلایلی ازجمله عدم تمایل یهودیان به ارائه اطلاعات در اینزمینه و همچنین عدم وجود معماری شاخص و چشمگیر در حوزۀ معماری مذهبی، کمتر موردتوجه پژوهشگران قرار گرفته است و از اینرو، ضرورت بررسی در این حوزۀ احساس میگردد. این تحقیق از نوع پژوهشهای بنیادی است. دادههای پژوهش به شیوۀ مطالعه میدانی و تحقیق کتابخانهای جمعآوری شده و با روش توصیفی-تحلیلی ارائه شده است. پرسشهای پژوهش عبارتنداز: 1- رویکرد معماری کنیسههای تهران نسبت به شرایط اجتماعی و سیاسی دوران قاجاریه و پهلوی اول چگونه بوده است؟ 2-شاخصه و وجهتمایز معماری کنیسههای دوران قاجار و پهلوی اول چیست؟ با توجه به عدم وجود اطلاعات قابلتوجه در این حوزه، پژوهش حاضر با بررسی تطبیقی معماری 7 کنیسۀ باقیمانده از دوران قاجار و پهلوی اول که بخشی از آن در محلۀ قدیمی یهودیان تهران (عودلاجان) ساخته شده و بخش دیگر آن خارج از محلۀ مذکور ساخته شدهاند و تقسیمبندی آنها در سه دورۀ متمایز، روند تغییر و تحول معماری مذهبی یهودیان تهران و نحوۀ تأثیرپذیری آن از شرایط اجتماعی و سیاسی دوران قاجاریه و پهلوی اول را مورد نقد و بررسی قرار خواهد داد. همچنین وجهتمایز و مشخصه کنیسههای قاجاری و پهلوی را بررسی و مشخص خواهد کرد. گفتنیست، معماری مذهبی یهودیان تهران بهشدت تحتتأثیر شرایط اجتماعی و سیاسی حاکمبر این اقلیت بوده و از معماری مسکونی پیرامون خود تأثیر پذیرفته است. بر ایناساس، نوع نگاه به معماری مذهبی و عدم تمایل به دیده شدن کنیسه در بافت شهری با تغییرات سیاسی پس از مشروطه و آزادی عمل بیشتر یهودیان، تغییر کرد و موجب بهوجود آمدن سطحی از برونگرایی و تمایل به ساخت بناهای مذهبی با شکوه در ادوار بعدی شد. | ||
کلیدواژهها | ||
معماری؛ کنیسه؛ یهودیان؛ قاجاریه؛ پهلوی اول | ||
مراجع | ||
- اتحادیه، منصوره، 1374، «رشد و توسعه شهر تهران در دورۀ ناصری». تحقیقات اسلامی، سال 10، شمارۀ 1 و 2، بهار و تابستان، صص: 145-174. - بابایی، طیبه، 1396، «طراحی مرکز محلۀ عودلاجان در سایت مجاور کنیسۀ عزرایعقوب با رویکرد طراحی میانافزا». پایاننامۀ کارشناسیارشد، دانشگاه تهران (منتشرنشده). - بختیاری، سعید، 1388، اطلس کامل تهران. تهران: مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی. - بشیری، احمد، 1363، کتاب آبی. جلد 4، تهران: نشرنو. - بنایان، جهانگیر، 1996، «محلات و گورستانهای یهودی». مجموعه مقالات تروعا، آمریکا: مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایران، صص: 217-241. - پاپادوپولو، الکساندر، 1368، معماری اسلامی. ترجمۀ حشمت جزنی، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا. - پرویز، الهام، 1394، «تبیین اصول معماری در بافت تاریخی بهمنظور ارتقاء هویت کالبدی (بافت محلۀ عودلاجان تهران). رسالۀ دکتری دانشکدۀ هنر دانشگاه تربیت مدرس (منتشرنشده). - تاجپور، محمدعلی، 1344، تاریخ دو اقلیت مذهبی یهود و مسیحیت در ایران. تهران: نشر مطبوعاتی فرهانی. - تکمیلهمایون، ناصر، 1393، اودلاجان (عودلاجان). تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی. - تکمیلهمایون، ناصر، 1395، محلۀ کلیمیان تهران. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی. - جبارزاده، هاله، 1391، «طرح مرمت و احیاء کنیسۀ عزرایعقوب و بهسازی جدارههای اطراف آن». پایاننامۀ کارشناسیارشد دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز (منتشرنشده). - دقیقیان، شیرین دخت، 1379، نردبانی به آسمان: نیایشگاه در تاریخ و فلسفۀ یهود. تهران: نشر ویدا. - دهقان، فربد، 1383. معماری اماکن مذهبی. تهران: یزدا. - دیواندرهای، جواد؛ و برکاتی، سیدهآیدا؛ و علیپور، حسین، 1395، «بازخوانی مؤلفههای مؤثر بر ادارک معنویت فضای کنیسه با تمسک بر مفاهیم هنر قدسی». تهران: کنفرانس بین المللی مهندسی معماری و شهرسازی، صص: 20-1. - سنگتراش، فتانه؛ و پورمند، حسنعلی، 1398، «اندیشه یهودیان در ایجاد کنیسه». فصلنامۀ هنر و تمدن شرق، سال 7، شمارۀ 26، زمستان، صص: 5-20. - شکیبامنش، امیر؛ و حکیمی، یاسمین، 1396، «بررسی تأثیر رؤیتپذیری فضای کالبدی بر رفتار عابران پیاده در میادین شهری با کمک تحلیلهای مبتنیبر آیزویست سهبُعدی». فصلنامۀ مطالعات شهری، شمارۀ 25، زمستان، صص: 101-115. - شهبازی، عبدالله، 1377، زرسالاران یهودی و پارسی، استعمار بریتانیا و ایران. جلد 1، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی. - شهری، جعفر، 1369، تهران در قرن سیزدهم. تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا. - صدیقپور، رافائل، 1382، «معماری کنیسههای ایران». فصلنامۀ آبادی، شمارۀ 39، صص: 47-52. - صدیقپور، رافائل، 1383، کنیسۀ عبادتگاه کلیمیان. پایاننامۀ کارشناسیارشد معماری، دانشگاه شهید بهشتی (منتشرنشده). - صدیقپور، رافائل، 1396، «معماری کنیسههای اصفهان». مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی (https://www.cgie.org.ir/fa/news/156037). - علائی، سیروس، 1381، «اولین نقشۀ رسمی تهران، بازگوی فرهنگ شهری ایران در سده نوزدهم». ایرانشناسی، شمارۀ 3، سال 14، پاییز، صص: 527-537. - قانون، مرتضی، 1388، دیپلماسی پنهان. تهران: نشر طبرستان. - کریمیان، حسن؛ و احمدی، عباسعلی، 1394، «باستانشناسی فضایی، رویکردی علمی در مطالعه و تحلیل آثار معماری، فضاهای شهری و بافت کهن». مطالعات باستانشناسی، دورۀ 7، شمارۀ 2، پاییز و زمستان، صص: 103-116. - کریمیان، حسن؛ و نیکزاد، میثم، 1391، «تأثیر موازین فقهی بر شکلیابی معماری و محلات مسکونی اقلیتهای یهودی و مسیحی در اصفهان دورۀ صفوی». جامعهشناسی تاریخی، دورۀ 4، شمارۀ 2، پاییز و زمستان، صص: 193-224. - کیانی، مصطفی، 1383، معماری دورۀ پهلوی اول. تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران. - گبای، یاسی، 1996، «بناهای تاریخی یهودیان ایران و طرح نوسازی مقبرۀ استر». مجموعه مقالات تروعا 1، آمریکا: مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایران، صص: 41-69. - گروه بناگران هترا، 1384، «گزارش ثبت بنای کنیسۀ حیم». سازمان میراثفرهنگی و گردشگری استان تهران، معاونت حفاظت فنی (منتشرنشده). - لاهیجانی، اسحاق، 1343، کنیسه و مرکز تعلیمات دینی و فرهنگی برای اقلیت یهودیان تهران. دانشکدۀ هنرهای زیبا، دانشگاه تهران. - لوی، حبیب، 1339، تاریخ یهود ایران. جلد 3، تهران: کتابفروشی یهودا بروخیم. - مزلقانی، توران، 1393، «بررسی عناصر نمادین در ساخت و آرایههای مسجد و کنیسه». پایاننامۀ کارشناسیارشد دانشگاه هنر اصفهان (منتشرنشده). - معتمدی، محسن، 1381، جغرافیای تاریخی تهران. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - معلمی، فاطمه، 1389، «وضعیت اجتماعی یهودیان در دورۀ رضاشاه». پایاننامۀ کارشناسیارشد، دانشگاه الزهرا (منتشرنشده). - ملک، مهران، 1396، «کنیسا و مجموعه فرهنگی کوروش». سایت انجمن کلیمیان http://www.iranjewish.com/Essay/Essay_45_bina_10_Kenisaha.htm. - ملک، مهران، 1396، «گذری بر تاریخچه کنیسههای تهران، کنیسۀ حیّم». مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی (https://www.cgie.org.ir/fa/news/166802). - میرزایی، مریم،1396، «خیابان امینالسلطانی که قوام یافت». معماری، شمارۀ 35، تابستان، صص: 6-12. - نتصر، آمون، 1996، «نقش یهودیان در انقلاب مشروطیت». مجموعه مقالات تروعا 1، آمریکا: مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایران، صص: 41-31. - نجمی، ناصر، 1370، طهران عصر ناصری. تهران: عطار، چاپ سوم. - نجمی، ناصر، 1377، طهران در گذر زمان. تهران: گوتنبرگ. - هنرفر، لطفالله، 1350، گنجینه آثار تاریخی اصفهان. تهران: چاپخانه زیبا، چاپ دوم. - یشایایی، هارون، 1388، ما کلیمیها چگونه آدمهایی هستیم. تهران: نیلوفر.
- Cohen, M., A., 1978, “Synagogue”. In: M. Eliade (Ed.) Vol. 14, Encyclopedia of Religion (Pp: 210-212), New York: Macmillan. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 605 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 739 |