مطالعه و بررسی سفالهای دورۀ ایلخانی بهدستآمده از کاوشهای باستانشناسی معبد لائودیسه نهاوند | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 13، شماره 38، آذر 1402، صفحه 125-148 اصل مقاله (1.73 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2021.21814.2151 | ||
نویسندگان | ||
طیبه حسین پور درخشش* 1؛ داود صارمی نائینی2 | ||
1دانشجوی دکتری باستانشناسی، گروه باستانشناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
2استادیار گروه باستانشناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستانوبلوچستان، سیستانوبلوچستان ایران | ||
چکیده | ||
یکی از محوطههای مهم دورۀ سلوکی در ایران، محوطۀ تاریخی لائودیسه در شهرستان نهاوند است. این محوطه در طی سالهای 84، 90 و 1391 مورد بررسی سیستماتیک و کاوشهای باستانشناختی قرار گرفت؛ که بخشی از دادههای فرهنگی کاوش مشخص کرد که محوطه در دورههای بعد بهخصوص دورۀ ایلخانی مجدداً مورداستفاده واقعشده است. پرسشهای اصلی مطرح در این پژوهش عبارتنداز: سفالهای ایلخانی معبد لائودیسه دارای چه شاخصههای است و غالب فرمها و لعابهای این دوره کدام است؟ کیفیت هنر سفالگری دورۀ ایلخانی لائودیسه در مقایسه با سایر مراکز تولید سفال این دوره چگونه بوده است؟ سبک سفال دورۀ ایلخانی معبد لائودیسۀ نهاوند با مناطق همجوار چگونه ارزیابی میشود؟ نگارندگان در این پژوهش به بررسی و مطالعۀ گونههای مختلف سفالی بهدست آمده از سه فصل کاوشهای باستانشناسی در این محوطه میپردازند و تجزیه و تحلیل آنها را بهلحاظ تکنیک، فرم و تزئینات انجام میدهند. روش پژوهش در این پژوهش براساس نتایج حاصل از فعالیت میدانی (کاوشهای باستانشناختی) و مطالعات کتابخانهای بهصورت استفاده از گزارشهای باستانشناسی و منابع کتابخانهای مرتبط با این موضوع است. نتایج پژوهش نشان میدهد گونههای شاخص سفالی این محوطه عبارتنداز: سفال لعابدار تکرنگ ساده، بهویژه سفال با لعاب آبی، سفال لعابدار با نقش کنده و لعاب پاشیده (اسگرافیاتو)، سفالهای معروف به چندرنگ منقوش زیرلعاب، سفالهای سبک سلطانآباد، فیروزۀ قلممشکی و سفال با تزئین نقاشی روی لعاب (زرینفام) است. با توجه به شواهد و پژوهشهای تطبیقی صورت گرفته با نواحی دیگر مانند: تختسلیمان، سلطانیه (دروازۀ شمالی، اراضی جمعه مسجد)، ساوه (زرندیه)، ری، نیشابور، ارزانفود و سامن (ملایر) این برداشت حاصل میشود که لائودیسه بیشترین شباهت را با سلطانیه، ارزانفود، سامن و نیشابور ازنظر کیفیت، تزئین و لعاب داشته، پس بنابراین بیشترین روابط فرهنگی را با مناطق مذکور داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
نهاوند؛ لائودیسه؛ گونهشناسی؛ سفال ایلخانی؛ ارتباطات فرهنگی | ||
مراجع | ||
- آلن، جیمز ویلسن، 1383، سفالگری اسلامی. ترجمۀ مهناز شایستهفر، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی. - بیانیملکزاده، ملکه، 1381، تاریخ سکه. چاپ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. جلد 2. - پوپ، آرتور؛ و فیلیس، آکرمن، 1387، سیری در هنر ایران. ترجمۀ نجف دریابندری، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی. - توحیدی، فائق، 1379، فن و هنر سفالگری. تهران: سمت. - حاکمی، علی، 1338 الف، «کتیبۀ بزرگ نهاوند». مجله باستانشناسی، 1 و 2: 4-8. https://iranvarjavand.ir/wp-content/uploads/2020/02/archaeology-1 - حسینزاده، میثم، 1385، «سفالینههای ایلخانی مجموعۀ تختسلیمان براساس دورۀ سوم کاوشهای باستانشناسی». پایاننامۀ دورۀ کارشناسیارشد دانشگاه تهران به راهنمایی: دکتر هایده لاله، (منتشر نشده). - خاکسار، علی، 1387، «فصل دوم کاوشهای باستانشناختی سامن-ملایر (شهر پنهان)». آرشیو اداره کل میراثفرهنگی استان همدان (منشر نشده). - خلیلی، ناصر، 1384، سفال اسلامی. تهران: نشر کارنگ. - دانتی، مایکل دی، 1386، تپۀ حسنلو دورۀ ایلخانی. ترجمۀ علی صدرایی و صمد علیون، تهران: انتشارات سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری. - دژمخوی، مریم، 1386، «نظری اجمالی به سفال قالبزدۀ عصر سلجوقی». باستانپژوهی، 9 (15): 27-31. https://ensani.ir/file/download/article/20101109113508 - دیماند، س. م.، 1365، راهنمای صنایع اسلامی. ترجمۀ عبدالله فریار، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی. - راجرز، ام.، 1374، سفالگری در هنرهای ایران. زیر نظر: ر. دبلیو فریه، ترجمۀ پرویز مرزبان، تهران: نشر فرزان. - رایس، تالبوت، 1375، هنر اسلامی. ترجمۀ ماهملک بهار، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی. - رهبر، مهدی، 1384، «گزارش بررسی و گمانهزنی بهمنظور شناسایی معبد لائودیسۀ نهاوند، فصل اول». آرشیو اداره کل میراثفرهنگی استان همدان، (منتشر نشده). - رهبر، مهدی، 1390، «گزارش بررسی و گمانهزنی بهمنظور مکان یابی معبد لائودیسۀ نهاوند، فصل دوم». آرشیو اداره کل میراثفرهنگی استان همدان، (منتشر نشده). - زارعی، محمدابراهیم؛ خاکسار، علی؛ مترجم، عباس؛ امینی، فرهاد؛ و دینی، اعظم، 1393، «بررسی و مطالعه سفالهای ایلخانی بهدستآمده ازکاوشهای باستانشناسی ارزانفود». مطالعات باستانشناسی، 6 (2): 73-90. https://doi.org/10.22059/jarcs.2015.54174 - زرینی، حسین، 1385، نهاوند در هزارۀ تاریخ. تهران: انتشارات آشتی. - شایان، سیاوش، 1378، «تعیین محدودۀ طبیعی شهرستان نهاوند». فصلنامۀ فرهنگان، 1: 90-101. https://ensani.ir/file/download/article/20130723105027-9832-4)) - قائینی، فرزانه، 1379، سفالینههای جرجان موزۀ آبگینه و سفالینههای ایران. ترجمۀ کلود کرباسی، تهران: انتشارات سازمان میراثفرهنگی کشور. - کامبخشفرد، سیف الله، 1379، سفال و سفالگری در ایران. تهران: ققنوس. - کریمی، فاطمه؛ و کیانی، محمدیوسف، 1364، هنر سفالگری دورۀ اسلامی ایران. تهران: انتشارات مرکز باستانشناسی ایران. - گدار، آندره، 1358، هنر ایران. تهران: انتشارات دانشگاه ملی. - گروبه، ارنست، 1384، سفال اسلامی. جلد هفتم از گزیدۀ 10 جلدی مجموعۀ هنر اسلامی، گردآوری: ناصر خلیلی، ترجمۀ فرناز حائری، تهران: نتشارات کارنگ. - گیرشمن، رومن، 1373، ایران از آغاز تا اسلام. ترجمۀ محمد معین، تهران: انتشارات علمی فرهنگی. - محمدیفر، یعقوب؛ و مترجم، عباس، 1384، «پروژهٔ بررسی و شناسایی شهرستان نهاوند». فصل اول، بایگانی اداره کل میراثفرهنگی استان همدان، (منتشر نشده). - محمدیفر، یعقوب؛ مترجم، عباس؛ بلمکی، بهزاد، 1378، «گزارش بررسی و شناسایی بخش مرکزی نهاوند». فصل دوم، بایگانی اداره کل میراثفرهنگی استان همدان، (منتشر نشده). - مهاجرینژاد، عبدالرضا، 1388، «کاوش محوطۀ جمعۀ مسجد، فصل اول». آرشیو اداره کل میراثفرهنگی سلطانیه، (منتشر نشده). - مهاجرینژاد، عبدالرضا، 1388، «گزارش گمانهزنی جهت تعیین حریم محوطۀ تپۀ نور (پروژۀ بزرگ گنبد سلطانیه)». آرشیو میراثفرهنگی سلطانیه، (منتشر نشده). - همتیازندریانی، اسماعیل؛ خاکسار، علی؛ و شعبانی، محمد،1396، «بررسی و تحلیل سفالهای اسلامی مجموعۀ معماری دستکند زیرزمینی سامن ملایر». پژوهشهای باستانشناسی ایران، 7(13): 189-206. 10.22084/NBSH.2017.6622.1275 - واتسون، اولیور، 1382، سفال زرینفام ایرانی. ترجمۀ شکوه زارعی، تهران: انتشارات سروش. - واندنبرگ، لوئی، 1379، باستانشناسی ایران باستان. ترجمۀ عیسی بهنام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم. - Adibzadeh, M., 2013, “Report of sounding in order to delimiting and surrounding suggestion of Baba Qasim mound in Nahavand”. Hamedan Cultural Heritage Archive, (Unpublished, In Persian). - Allen, W., 2004, Islamic Pottery. Translated by: Mahnaz Shayesteh-Far, Tehran: Institute of Islamic Art Studies. (In Persian). - Blair, Sh. & Bloom, J., 2001, Art, Islamic and Architecture of Islam 2. Translated by: Yaqub Azhendev, Tehran: Samt. (Persian). - Dimand, S. M., 1986, Islamic Industries Guide. Translated by: Abdullah Faryar, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company. (In Persian). - Ettinghausen, R., (1963a), “New affiliation for a classical Persian Pottery type”. Parnasuss, 8 (3): 10-21. https://doi.org/10.1080/15436314.1936.11466552 - Ettinghausen, R., 1963b, “Evidence for identification of Kashan Pottery”. Arts Islamica 3: 44-75. https://www.jstor.org/stable/i25166997 - Fahrvari, G., 2009, Collection of Islamic Art Works 19, Pottery of the Islamic World in the Museum of Tariq Rajab, Kuwait. Translated by: Mahnaz Shayesteh Far, Tehran: Institute of Islamic Art Studies. (In Persian). - Fehervari, G. & Garner, H. M., 1973, Islamic pottery a comprehensive study based on the Barlow collection. Faber. - Fehervari, G., 2000, Ceramics of the Islami World, in the Tareg Rajab. Museum London, New York (IB Tauris Publishers). - Ghirshman, R., 1994, Iran: from the earliest time to the Islamic conquest. Translated by: Mohammad Moin, Tehran: Scientific and Cultural Publications. (In Persian). - Godard, A., 1979, Iranian Art. Tehran: National University publications. (In Persian). - Grube, E. J., 1976, Islamic Pottery of the Eight to the Fifteenth Century in the Keir Collection. London. - Hakimi, A., 1959, “A, Nahavand Great Inscription”. Archeology Magazine, 1 & 2: 4-8. https://iranvarjavand.ir/wp-content/uploads/2020/02/archaeology-1 (In Persian). - Hemati Azandaryani, E.; Khaksar, A. & Shabani, M., (2017). “Studying and Analyzing the Islamic Potteries from Underground Troglodytic Architecture Complex at Samen, Malayer”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 7(13): 189-206. DOI: 10.22084/nbsh.2017.6622.1275 (in Persian). - Irandoost, M., 2000, “Excavation in Giyan mound”. Farhangan Quarterly, 3: 121-96. (In Persian). - Jahanpour, A., 1998, Hamedan, Gate of History - Sights of the Province, Hamedan. Sepehr-E Danesh Publications. (In Persian). - Kambakhsh Fard, S., 2000, Pottery and Pottery making in Iran. Tehran: Phoenix. (In Persian). - Karimi, F. & Kiani, M. Y., 1995, Pottery Art of the Islamic Period of Iran. first edition, Tehran: Iran Archeology Center Publications. (In Persian). - Khalili, N., 2004, Islamic Pottery. Karang Publishing, Tehran. (In Persian). - Lane, A., 1971, Later Islamic Pottery. Faber and Faber, London. - Mohammadifar, Y. & Motarjem, A., 2004, “Nahavand city survey and identification project”. first chapter, cultural heritage archive of Hamadan province, (Unpublished, In Persian). - Mohammadifar, Y.; Motarjem, A. & Belmaki, B., 2009, “Report on the investigation and identification of the central part of Nahavand”. The second chapter, Hamadan Cultural Heritage Archive. (Unpublished, In Persian). - Mohsenian, M., 2004, “Analysis of Lusterware by pixie method”. Thesis for receiving a master’s degree, Tehran: Tarbiat Modares University. (Unpublished, In Persian). - Neyestani, J. & Roohfareh, Z., 2010, Manufacture of huster Glaze in Iran. Tehran: Armanshahr Publications, first edition. (In Persian). - Pope, A. U. & Ackerman, P., (Eds.), 1977, A Survey of Persian Art: From Prehistoric Times to the Present. Text Pages 2879-3205, Plates 1483-1530, Figs 968-1210, New Studies 1938-1960: Proceedings, the IVth International Congress of Iranian Art and Archeology, Part A, April 24-may 3 1960, Soroush press. (In Persian). - Pope, A. & Ackerman, Ph., 2018, A survey of Persian art. Translated by: Najaf Daryabandari, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company. (In Persian). - Rafiei, L., 1988, Iranian Pottery. from prehistoric period to the present, Tehran: Yesavoli Publications. (In Persian). - Rahbar, M., 2005, “Survey and sounding report to identify Laodicea temple in Nahavand”. first chapter, cultural heritage archive of Hamadan province. (Unpublished, In Persian). - Rahbar, M., 2011, “Survey and sounding report for the purpose of locating Laodicea temple in Nahavand”. second chapter, cultural heritage archive of Hamadan province. (Unpublished, In Persian). - Rashid Beigi, H., 1998, “Summary of archaeological research activities and cultural heritage management of Hamedan province from 1988 to 1997”. Cultural heritage management of Hamedan province, (Unpublished, In Persian). - Rice, T., 1996, Islamic Art. Translated by: Mah Malek Bahar, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company. (In Persian). - Tohidi, F., 1999, Art and technique of Pottery. Tehran: Samt. (In Persian). - Treptow, T. & Whitcomb, D. S., 2007, Daily Life Ornamented: The Medieval Persian City of Rayy. Oriental Institute of the University of Chicago. - Vandenberghe, L., 2000, Archeology of Ancient Iran. Translated by: Isa Behnam, Tehran: Tehran University publication, second edition. (In Persian). - Watson, O., 2003, Persian lusterware. Translated by: Shokouh Zarei, Tehran: Soroush Publications. (In Persian). - Wilkinson, C. K., 1973, Nishapur: pottery of the early Islamic period. Metropolitan Museum of Art. (In Persian). - Wulff, H., 2004, The traditional crafts of persia. Translated by: Siros Ebrahimzadeh, Tehran: Scientific and Cultural Publications. (In Persian). - Zarei, M. E.; Khaksar, A.; Motarjem, A.; Amini, F. & Dini, A., 2015, “Survey and Study of Ilkahanid Pottery from Archaeological Excavations in Arzanfood”. Journal of Archaeological Studies, 6(2): 73-90. DOI: 10.22059/jarcs.2015.54174 (In Persian). - Zarini, H., 2006, Nahavand during the history. Tehran: Ashti Publications. (In Persian). | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 592 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 353 |