واکاوی معماری پیش ازتاریخ در شمال شرق فلات ایران با تمرکز بر تحولات معماری بخش های مسکونی-آئینی تپه حصار دامغان | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| دوره 11، شماره 28، اردیبهشت 1400، صفحه 53-71 اصل مقاله (2.5 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2020.21609.2138 | ||
| نویسندگان | ||
| الهام اندرودی* 1؛ مژگان آقایی میبدی2 | ||
| 1دانشیار، بخش مرمت و مطالعات معماری ایران، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| تپه حصار دامغان، یک محوطۀ مهم دارای آثار معماری در بخش‌های مسکونی-آئینی از دوران مس‌وسنگ و مفرغ (4500-1500 پ.م.) است که با نقشه‌های دقیق به‌دست «اشمیت» و «دایسون» کاوش شده است. هدف این پژوهش، واکاوی معماری این تپه در لایه‌های مختلف است و پرسش‌های اصلی پیرامون شناسایی ویژگی‌های مشابه و متمایز بقایای معماری در ارتباط با سایر یافته‌ها و اشیاء متأثر از تغییرات مختلف فرهنگی طرح می‌شود. بدین‌ترتیب فرض می‌شود که ویژگی‌های معماری هم‌چون اشیاء و سفال بیانگر تحولات فرهنگی و صنعتگری تپه حصار است. روش تحقیق، تک‌نگاری است و با واکاوی متون و نقشه‌های مبتنی‌بر مطالعات کتابخانه‌ای آغاز می‌شود و با برداشت و تحلیل آثار برجای مانده در روی زمین، به‌ویژه لایۀ IIIB تکمیل می‌شود. براساس کاوش‌ها در نیمۀ دوم هزارۀ چهارم پیش‌ازمیلاد، حصار، یک محوطۀ مهم برای پردازش سنگ و تولید آلیاژهای مس بوده است. سفال حصار نیز متأثر از غرب ایران چرخساز با نقوش حیوانی در دورۀ IA و متأثر از شمال‌شرق ایران خاکستری ساده در دورۀ II بوده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که معماری حصار نیز همراه با این تغییرات متحول شده است. در مصالح از خشت قالب‌زده به‌جای گِل و چینه استفاده شده است (دورۀ II و III). در جزئیات دیوار پشت‌بنددار یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های ساختاری دورۀ II بوده است که در دورۀ III شکل برج گرفته است. در این دوره برای ساختمانی آئینی یا تشریفاتی طاقچه‌های تزئینی پدیدار شده است. در بخش‌های بنا فعالیت هر اتاق به‌خصوص ساختمان سوختۀ IIIB از هم تفکیک شده است. در سازماندهی فضایی هر خانه در حصار II و III اتاق بزرگی (حدود 4 در 5 متر) با اجاق مربع‌شکل در میانۀ آن وجود دارد که دارای هندسۀ راست‌گوشه است و پشت‌بند دارد و به فعالیتی مرتبط با آتش و شاید فلزکاری در قلب خانه اختصاص داده شده است. نکتۀ قابل‌توجه ثابت ماندن جهت‌گیری کلی بافت لایه‌های مختلف به شکل شمال‌غربی-جنوب‌شرقی است که به‌نظر متأثر از جهت بادهای غالب منطقه است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تپه حصار؛ بخش مسکونی-آیینی؛ تحلیل پلان؛ عناصر و بخش‌های بنا؛ تکامل هندسه | ||
| مراجع | ||
|
_ ادیب‌زاده، بهمن؛ رازجویان، محمود؛ ریاضی، محمدرضا؛ و مصطفوی، فاطمه، 1384، آثار خانه در ایران از نوسنگی تا ساسانی. تهران: نشر شرکت عمران و بهسازی شهری ایران (مادر تخصصی). _ اشمیت، اریخ، 1391، کاوش‌های تپه حصار دامغان. ترجمۀ کورش روستایی. سمنان: انتشارات اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان. _ دایسون، رابرت، 1351، ساختمان حریق‌زده تپه حصار. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. _ رضایی، پریسا؛ و احمدپناه، سیدابوتراب، 1391، «سیر تحول ویژگی‌های نقوش ظروف سفالین تمدن حصار». نشریۀ هنرهای زیبا. هنرهای تجسمی. شمارۀ 50، صص: 15-22. _ روستایی، کوروش، 1391، «یادداشت مترجم». در: کاوش‌های تپه حصار دامغان. اریخ اشمیت. سمنان: انتشارات اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان. _ مجیدزاده، یوسف، 1368، آغاز شهرنشینی در ایران. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. _ نگهبان، عزت الله، 1365، «شهرنشینی و شهرسازی در هزارۀ چهارم تا هزارۀ اول ق.م.». در: نظری اجمالی به شهرنشینی و شهرسازی در ایران. گردآوری یوسف کیانی. تهران: انتشارات ارشاد اسلامی.
- Dyson, Jr., R. H. & Remsen, W. C. S., 1989, “Observation on Architecture and stratigraphy at Tappeh Hessar”. In: Dyson Jr., R.H., Howard, S.M. (Eds.), Tappeh Hesar: Reports of the Restudy Project, 1976. Case Editrice le Lettere, Firenze, Pp: 69-109.
- Helwing, B., 2006, “The rise and fall of Bronze Age centers around the Central Iranian Desert - A comparison of Tappe Hesār II and Arismān”. Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan, No. 27, Pp: 35-48.
- Howard, S. M., 1989, “The Stratrigraphic Sequence of the Main Mound at Tappeh Hesr, 1976”. In: Dyson, Jr., R.H., Howard, S.M. (Eds.), Tappeh Hesar: Reports of the Restudy Project, 1976. Case Editrice le Lettere, Firenze, Pp: 54-68.
- Roustaei, K., 2008, “Tepe Hesar, Once Again”. In: Proceedings of the 6th International Congress of the Archeology of the Ancient Near East. Edited by: Paolo Matthiae et al., Sapienza, Italy
- Schmidt, E. F., 1937, Excavations at tepe Hissar. Philadelphia: University of Pennsylvania, Press.
- Thornton, Ch. & Rehren, T., 2009, “A truly refractory crucible from fourth millennium Tepe Hissar, Northeast Iran”. Journal of Archaeological Science, Vol. 36, Issue 12, Pp: 2700-2712.
- Tosi, M., 1989, “The distribution of industrial debris on the surface of Tappeh Hesar as an indication of activity areas”. In: Dyson Jr., R.H., Howard, S.M. (Eds.), Tappeh Hesar: Reports of the Restudy Project, 1976. Case Editrice le Lettere, Firenze,Pp: 13–24.
- Tosi, M. & Bulgarelli, G. M., 1989, “The Stratigraphic Sequence of Square DF 88/89 on South Hill, Tappeh Hesar”. In: Dyson Jr., R. H., Howard, S. M. (Eds.), Tappeh Hesar: Reports of the Restudy Project, 1976. Case Editrice le Lettere, Firenze, Pp: 35-53. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 661 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 688 |
||