تحلیل الگوی استقرار محوطه های دوران تاریخی در شهرستان رومشگان، استان لرستان | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 11، شماره 28، اردیبهشت 1400، صفحه 27-51 اصل مقاله (2.3 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2020.22272.2189 | ||
نویسندگان | ||
رضاقلی جهانسوز1؛ رضا مهر آفرین* 2 | ||
1دکتری گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه مازندران، ایران. | ||
2استاد گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه مازندران، ایران . | ||
چکیده | ||
رومشگان، یک شهرستان تازه تأسیس در بخش جنوبغربی استان لرستان است. در بررسی باستانشناسی نگارنده در سال 1395 ه.ش.، تعداد 79 محوطۀ مربوط به دوران تاریخی در رومشگان شناسایی شد که شمار زیادی از آنها برای نخستینبار معرفی گردید. پژوهش حاضر که براساس بررسی میدانی، مطالعات کتابخانهای و تهیه و تفسیر نقشههای GIS منطقۀ موردمطالعه استوار است؛ به بررسی الگوی استقرار محوطههای تاریخیِ منطقۀ رومشگان براساس شاخصههایی چون: ارتفاع، میزان شیب، دسترسی به منابع آبی، نوع خاک، توپوگرافی، راههای دسترسی و... میپردازد. پرسش بنیادی این پژوهش آن است که عوامل محیطی مهم و تعیینکننده چگونه در شکلگیری و پراکنش محوطههای دوران تاریخی رومشگان نقش داشتهاند و هدف اصلی این پژوهش نیز دستیابی به پاسخی مناسب برای این پرسش از طریق تجزیهوتحلیل و جمعبندی دادههای گردآوری شده است. برای اینمنظور نقشههایی براساس اطلاعات موجود تهیه شده است. نتیجۀ این پژوهش نشان میدهد که ناحیۀ رومشگان بهلحاظ ویژگیهای جغرافیایی، به سه بخش دشت شمالی، ارتفاعات مرکزی و نوار جنوبی تقسیم میشود. محوطههای دامنۀ شمالی دشت رومشگان ازلحاظ تعداد در اکثریت قرار دارند و با توجه به عوامل تعیینکنندهای چون: نوع خاک، ارتفاع، شیب، کاربری زمین و دیگر فاکتورهای اثرگذار، محوطههای این بخش به احتمال زیاد از نوع یکجانشین بودهاند، که تأکید بیشتری بر کشاورزی دیم داشتهاند. در ارتفاعات مرکزی صرفاً تعداد کمشماری محوطه یا اثر تاریخی با کاربری ویژه، نظیرِ قلاع دفاعی وجود دارد که کاملاً با ویژگیهای محیطی و جغرافیایی این بخش سازگاری دارد. در بخش جنوبی نیز تعدادی محوطه تاریخی شناسایی شده است که باتوجه به مرتعی بودن منطقه و فقدان خاک مناسب برای کشاورزی، میتوان حدسزد که محوطههای مذکور از نوع استقرارهای رمهگردان و دامپرور بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
رومشگان؛ باستانشناسی؛ دوران تاریخی؛ الگوی استقرار | ||
مراجع | ||
- بینام، 1369، «کشف یک غار باستانی در لرستان». میراثفرهنگی، شمارۀ ۱، صص: 61-60. - پرویز، احمد، 1385، «گزارش بررسی و شناسایی شهرستان کوهدشت». بایگانی اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان، (منتشر نشده). - حسنپور، عطا؛ دلفان، فاطمه؛ و بیرانوند، الهام، 1395، «تحلیلی بر معماری مکشوفه از نخستین فصل کاوش بنای قلا گوری رماوند». اثر، شمارۀ 74، صص: 60-37 - دمورگان، ژاک، 1339. جغرافیای غرب ایران. ترجمۀ کاظم ودیعی، تبریز: انتشارات چهر. - رشیدیارزنده، مصطفی؛ و صفرخانی، سمیرا، 1393، «تأثیر شرایط اقلیمی و زمینریختشناسی بر پراکندگی استقرارهای دورۀ روستانشینی دشت رومشگان، لرستان». مجلۀ پژوهشهای باستانشناسی مدرس، شمارۀ دهم و یازدهم، صص: 126-105. - سجادی، علی، 1395، «پژوهشهای باستانشناختی بهمنظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه زاغه (رومشگان-لرستان)».اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان، (منتشر نشده). - سعادتی، محسن؛ ناصریصومعه، حسین، 1398، «نگاهی به حیات اجتماعی شهر باستانی سیمره از شکلگیری تا فروپاشی». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارۀ 22، دورۀ 9، صص: 180-163. - علیبیگی، حسین، 1391، «جغرافیای تاریخی ولایت ماسبذان و مهرجانقذق و حاکمنشین آنها و چگونگی فتح آنها بهدست اعراب مسلمان». نیمسالنامۀ تاریخ نو، شمارۀ 4، صص: 141-123. - غضنفری، حسین، 1371، «غار کلماکرَ». اثر، شمارۀ 21، صص: 28-2. - گراوند، مرتضی، 1391، «باستانشناسان ایرانی در حوزۀ فرهنگی پیشکوه لرستان». مجموعه مقالات ۸۰سال باستانشناسی ایران، جلد اول، بهکوشش: یوسف حسنزاده و سیما میری، تهران: نشر پازینه، باهمکاری موزۀ ملی. - مرادی، بابک، 1385، «بررسی غارها و پناهگاههای صخرهای شهرستان کوهدشت». اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان، (منتشر نشده). - مرعشى، حسن بن محمد قمى، 1385، تاریخ قم. محقق/مصحح: محمدرضا انصارى، قم: کتابخانۀ آیتالله مرعشی نجفی. - مظاهری، خداکرم؛ زینیوند، محسن؛ و کریمی، بهرام، 1393، «زوال ولایت مهرجان قذق بر اساس متون تاریخی و دادههای باستانشناسی»، پژوهشهای ایرانشناسی، سال 4، شمارۀ 2، صص: 102-85 - معتمدی، نصرتالله، 1371، «مهرابه ویزنهار قلعه کهزاد». مجلۀ میراثفرهنگی، سال 7، شمارۀ 3، صص: 16-8. میری، فرشاد، 1393، «بررسی الگوهای استقراری دشت رومشگان در دورۀ اشکانی با استفاده از فناوری GIS». پایاننامۀ کارشناسیارشد باستانشناسی، دانشگاه هنر اصفهان (منتشر نشده). - نیاکان، لیلی، 1398. «بنای ساسانی روئه بر کرانههای سیمره». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارۀ 20، دورۀ ن9، صص: 148-129. - هورشید، شقایق؛ و موسویحاجی، سیدرسول، 1394، «کاوش باستانشناسی در محوطۀ برزقاواله، حوضۀ سد سیمره». اثر، شمارۀ 68، صص: 108-93. - ابنخرداذبه، ابیالقاسم عبیدالله بن عبدالله، 1992، المسالک و الممالک. بیروت: دار صادر افست لیدن.
- Begemann, F.; Haerinck E.; Overlaet B. & Strecker, S. S., 2008, “An Archaeo-Metallurgical Study of the Early and Middle Bronze Age in Luristan, Iran”. Iranica Antiqua, Vol. XLIII, Pp: 1-66
- Goff, C. L., 1971. “Luristan before the Iron age”. Iran, Vol. IX, Pp: 131-152.
- Haerinck, E., 2011, “Painted Pottery of the First Half of the Early Bronze Age (Late 4th-first Centuries of the 3rd Millennium B.C.) in Luristan, W-Iran”. Iranica Antiqua, Vol. XLVI, Pp: 55-106.
- Henrickson, E. F., 1985, “An Updated Chronology of the Early and Middle Chalcolithic of the Central Zagros Highlands, Western Iran”. Iran, Vol. XXIII, Pp: 63-109.
- Henrickson, R. C., 1986, “A Regional Perspective on Godin III Cultural Development in Central Western Iran”. Iran, Vol. XXIV, Pp: 1-57
- Hole, F., 1962. “Archaeological Survey and Excavation in Iran, 196l”. Science, Vol. 137, Issue 3529, Pp: 524-526.
- Schmidt, E., 1940, Flights Over Ancient Cities of Iran. University of Chicago.
- Stein, A., 1940, Old Routes of Western Iran. New York: Greenwood Press.
- Wright, H. T.; Neely, J. A.; Johnson, G. A. & Speth, J., 1975, “Early fourth millennium developments in southwestern Iran”. Iran, Vol. XIII, Pp: 125-145.
- https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/maps/shahrestan/original/map_shahrestan_1395_15.jpg, Accessed on 06/10/2020. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 534 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 746 |