واکاوی مفهوم خرد و ویژگیهای افراد خردمند در پرتو نهجالبلاغه | ||
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه | ||
دوره 8، شماره 32، بهمن 1399، صفحه 121-141 اصل مقاله (561.86 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2021.22517.2532 | ||
نویسندگان | ||
ابوالقاسم یعقوبی* 1؛ اکبر عروتی موفق2؛ حسین نادری پور3 | ||
1استاد گروه روانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
2استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
3دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
چکیده | ||
خرد و خردمندی از پربسامدترین واژهها در قالبهای مختلف اشتقاقی در نهجالبلاغه است که موضوعهای گوناگونی چون: دانش، بینش، خودتنظیمی، انگیزش، کارکرد اجتماعی و اخلاق را در بردارند. در این میان امام علی(ع) با بهرهمندی از دانش الهی و برای ارتقاء جایگاه انسانی، اشکال مختلف خردورزی را در سخنان خویش بهکار گرفته است تا تصاویری اثرگذار در ذهن انسان ایجاد کند. لذا این موضوع در آموزههای اسلامی، بهویژه نهجالبلاغه مورد تأکید قرار گرفته است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با هدف واکاوی مفهوم خرد و ویژگیهای افراد خردمند در پرتو نهجالبلاغه انجام شده است. نتیجه این مطالعه حاکی از آن است که دیدگاه و نگرش امـام علی(ع) به مبحث خرد و ویژگیهای افراد خردمند کاملاً مطابق با معیارهای شناختهشده در این زمینه میباشد و تعقل، بینش، تأمل، مدیریت زندگی و یادآوری که از اهداف و موضوعات مهم خرد است، مورد اهتمام امام علی(ع) نیز واقع شده است. همچنین نتایج این تحقیق نشان میدهد که، میانه روی، گشودگی به تجارب، دوستی با دانایان، مشورت کردن، دوراندیشی، بصیرت، پرهیز از بیهودهگویی، آگاهی، یقین و کسب دانش، بارزترین ویژگیهای افراد خردمند از منظر نهجالبلاغه است. | ||
کلیدواژهها | ||
امام علی(ع)؛ نهجالبلاغه؛ خرد؛ خردمند؛ عقل | ||
مراجع | ||
- قرآنکریم. (1384). ترجمه ناصرمکارم شیرازی. قم: مدرسه امام علیابنابیطالب. - اسعدی، سمانه. (1394). «ویژگیهای افراد خردمند بر پایه نظریههای ضمنی: با نگاهی بر تفاوت گروههای سنی و جنسیتی». پژوهشنامه روانشناسی مثبت. سال 1، شماره 1، 66-51. - اکبری، عباس؛ هاشمی، سهیلا و خبازیکناری، مهدی. (1395). «بررسی ویژگیهای روانسنجی مقیاس خردمندی». پژوهشنامه روانشناسی مثبت. سال 2، شماره 2، 34-19. - الهی، فاطمه؛ مهدوینژاد، حسین و دلشادتهرانی، مصطفی. (1394). «جایگاه عقل در معرفت دینی از دیدگاه امامعلی(ع)». پژوهشنامۀ علوی. سال 6، شماره 2، 27-1. - بدیعیان گورتی، راضیه؛ میرشاه جعفری، ابراهیم و لیاقتدری، محمدجواد. (1388). «خردورزی و شیوههای خردپروری در سیرۀ امامحسین(ع) با تأکید بر واقعه عاشورا». تربیت اسلامی. سال 4، شماره 9، 23-9. - پاینده، ابوالقاسم. (1382). نهجالفصاحه: مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص) با ترجمه فارسی بانضمام فهرست موضوعی. تهران: دنیای دانش. - حرعاملی، محمدبنحسن. (1414ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: موسسة ألالبیت(ع)لاحیاء التراث. - دشتی، محمد. (1379). ترجمه نهجالبلاغه. قم :انتشاراتی حضور. - سپهریان آذر، فیروزه و ستاری، راحله. (1395). «بررسی رابطه کانونی ابعاد خرد و سبکهای هویتی». اندیشههای نوین تربیتی. سال12، شماره 2، 114-95. - سیاوشی، کرم و فاضلیان، سیدجواد. (1394). «دعوت به تعقل و نشانههای عقلگرایی در نهجالبلاغه». پژوهشنامه نهج البلاغه. سال 3، شماره 12، 89-71. - شهیدی، جعفر. (1378). ترجمه نهج البلاغه. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - طبرسی، حسنبن فضل. (1425ق). مکارم الأخلاق. قم: مؤسسه نشر الاسلامی. - فقهیزاده، عبدالهادی و چینیفروشان، طاهره. (1390). «تقابل عقل و هوا در کلام امامعلی(ع)». پژوهشنامه علوی. سال 2، شماره 2، 104-91. - قاسمی حامد، مرتضی و معارف، مجید. (1398). «آثار بهکارگیری عقل در نهجالبلاغه». پژوهشنامه علوی. سال 10، شماره 1، 49-21. - کردنوقابی، رسول. (1396). روانشناسی خرد. تهران: انتشارات ارجمند. - کردنوقابی، رسول و نبیزاده، صفدر. (1396). «تبیین خرد براساس هوش معنوی و جهتگیری مذهبی». پژوهشهای روانشناختی. سال 20، شماره 1، 90-76. - کردنوقابی، رسول؛ نبیزاده، صفدر و حدادی، فاطمه. (1396). «بررسی نقش تبیینکنندگی سبکهای هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی». مجله روانشناسی و دین. سال 10، شماره 1، 158-137. - کریمی، محمد؛ دلافکار، علیرضا و جعفری، رضا. (1396). «مؤلفههای عقلانیت سیاسی مردم براساس نظام حق و تکلیف در نهجالبلاغه». پژوهشنامه نهجالبلاغه. سال 5، شماره 17، 93-75. - کلینی، محمدبن یعقوب. (1387). اصول کافی. ترجمه و شرح: سیدمهدی آیتاللهی. تهران: جهانآرا. - مکارم شیرازی، ناصر. (1390). پیام امام امیرالمؤمنین(ع): شرح تازه و جامعی بر نهجالبلاغه. قم: انتشارات امام علیبنابیطالب(ع). - Ardelt, M. (2003). “Empirical assessment of a three-dimensional wisdom scale”. Research on Aging, 25(3), 275-324.
- Ardelt, M. (2011). “The Measurement of Wisdom: A Commentary on Taylor, Bates, and Webster's Comparison of the SAWS and 3D-WS”. Experimental Aging Research, 37(2), 241-255.
- Baltes, P. B., Smith, J. (2008). “The fascination of wisdom: Its nature, ontogeny, and function”. Perspectives on Psychological Science, 3(1), 56-64.
- Baltes, P. B., Staudinger, U. M. (2000). “Wisdom: A metaheuristic (pragmatic) to or-chestrate mind and virtue toward excellence”. American Psychologist, 55(1), 122-136.
- Bruya, B., Ardelt, M. (2018). “Wisdom can be taught: A proof-of-concept study for fostering wisdom in theclassroom”. Learning and Instruction, 58, 106-114.
- Conley, J. J. (1984). “The hierarchy of consistency: A review and model of longitudinal findings on adult individual differences in intelligence, personality and self-opinion”. Personality and Individual Differences, 5(1), 11-25.
- De Michelis, C., Ferrari, M., Rozin, T., Stern, B. (2015). “Teaching for wisdom in an intergenerational high-school-English class”. Educational Gerontology, 41(8), 551-566.
- Jifa, G. (2013). “Data, Information, Knowledge, Wisdom and Meta-Synthesis of Wisdom-Comment on Wisdom Global and Wisdom Cities”. Procedia Computer Science, 17, 713-719.
- Kramer, D. A. (2000). “Wisdom as a Classical Source of Human Strength: Conceptualization and Empirical Inquiry”. Journal of Social and Clinical Psychology, 19(1), 83-101.
- Kunzmann, U., Baltes, P. B. (2003). “Wisdom-related knowledge: Affective, motivational, and interpersonal correlates”. Personality and Social Psychology Bulletin, 29(9), 1104-1119.
- Roberts, B. W., Walton, K. E., Viechtbauer, W. (2006). “Patterns of mean-level change inpersonality traits across the life course: A meta-analysis of longitudinal studies”. Psychological Bulletin, 132(1), 1-25.
- Staudinger, U. M., Baltes, P. (1996). “Interactive minds: A facilitative setting for wisdom-related Performance?” Journal of Personality and Social Psychology, 71(4), 746-762.
- Staudinger, U. M., Gluck, J. (2011). “Psychological wisdom research: Commonalities and differences in a growing field”. Annual Review of Psychology, 62(1), 215-241.
- Sternberg, R. J. (1998). “A Balance Theory of Wisdom”. Review of General Psychology, 2(4), 347-365.
- Sternberg, R. J. (2004). “What is wisdom and how can we develop it?”. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 591(1), 164-174.
- Webster, J. D. (2003). “An exploratory analysis of a self-assessed wisdom scale”. Journal of Adult Development, 10(1), 13-22.
- Webster, J. D. (2007). “Measuring the character strength of wisdom”. International Journal of Aging and Human Development, 65(2), 163-183.
- Yang, S. Y. (2013). “Wisdom and good lives: A process perspective”. New Ideas in Psychology, 31(3), 194-210.
- Yang, S. Y. (2014). “Wisdom and learning from important and meaningful life experiences”. Journal of Adult Development, 21(3), 129-146. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,105 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,366 |