مطالعۀ نقش عوامل محیطی در توزیع استقرارهای ایلام قدیم و میانۀ شهرستان اردل، با تأکید بر چشم انداز کارست | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 10، شماره 26، آذر 1399، صفحه 55-74 اصل مقاله (1.03 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.18086.1874 | ||
نویسندگان | ||
علیرضا خسروزاده1؛ علی اعراب* 2؛ افشین خسروثانی* 3؛ مینا بهرامی نیا* 4 | ||
1دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران. | ||
2دانشجوی دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
3دانش آموختۀ کارشناسی ارشد باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
4دانش آموختۀ کارشناسی ارشد اقلیم شناسی در برنامه ریزی محیطی، گروه جغرافیا، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران. | ||
چکیده | ||
عوامل محیطی همواره در شکلگیری و چگونگی استقرارهای انسانی نقش تعیینکنندهای داشتهاند. یکی از این عوامل محیطی «کارست» نام دارد. مناطق کارستی شرایط جغرافیایی بسیار ویژهای دارند که در این پژوهش برروی تأثیر کارست بر شکلگیری و تداوم استقرارهای ایلامی شهرستان اردل مطالعه شده است. ویژگیهای چشمانداز کارست، مانند «خاک» نهچندان مناسب برای کشاورزی و دسترسی دشوار به آب سطحی، بهگونهای است که برای زندگی یکجانشینی چندان مناسب نیست؛ همچنین عوامل جغرافیایی دیگر مرتبط با کارست ازجمله شیب زمین، دوران زمینشناسی و ارتفاع از سطح دریا در مورد استقرارهای ایلامی شهرستان اردل بهگونهای هستند که تنها زندگی کوچنشینی را در بخشهایی از این چشمانداز میسر کرده است. این درحالیست که برخی از پژوهشگران زندگی کوچنشینی در فلات ایران در دوران تاریخی را چندان ممکن نمیدانند؛ از اینرو در پژوهش حاضر پرسشی که مطرح شده آن است که، نقش کارست در شکلگیری استقرارهای ایلام قدیم و میانه در شهرستان اردل به چه صورت بوده و این چشمانداز چه تأثیری در زندگی کوچنشینی در این منطقه طی دورۀ ایلام قدیم و میانه داشته است؟ روش مدنظر در اینجا، ترسیم نقشههای GIS با مشخص کردن گسترۀ کارست و پراکنش محوطههای ایلامی نسبت به آنها است. در کنار آن، توجه به منابعتاریخی نیز میتواند راهگشا باشد و شاید بتوان با مطالعهی جاینامهای ایلامی، برخی از جاینامهای آنرا در منطقۀ یادشده جایابی نمود؛ بهعنوان نمونه برخی از محققان جاینام «لو.سو» را برای حدود منطقۀ بختیاری پیشنهاد دادهاند. جاینامی که بخشی از منطقۀ «سیمشکی» بوده و احتمالاً مردمانی کوچنشین داشته است؛ در واقع شهرستان اردل بهعنوان بخشی از منطقۀ بختیاری با حداقل 65% استقرار کوچنشینی در دورۀ ایلام که در پژوهش حاضر مشخص گردید، میتواند نمونهای از معیشت کوچنشینی در دورۀ ایلام قدیم و میانه و در منطقۀ سیمشکی در هزارههای سوم و دوم پیشازمیلاد باشد که در چشمانداز کارست و با توجه به منابع محیطی آن شکل گرفته است. | ||
کلیدواژهها | ||
کارست؛ شهرستان اردل؛ دوره های ایلام قدیم و میانه؛ لو.سو؛ معیشت کوچ نشینی | ||
مراجع | ||
- ارفعی، عبدالمجید، 1389، «سنگنبشتۀ شیلهک-اینشوشینک از سولقان شهرکرد». مجلۀ زبانشناخت، سال اول، شمارۀ اول، صص: 1-10. - اسمعیلیجلودار، محمداسماعیل؛ اعراب، علی، 1395، «پبشنهادی بر محدوده زبشَلی در دورۀ ایلام براساس دادههای باستانشناختی و کتیبههای میانرودانی». مجلۀ پژوهشهای علوم تاریخی، دورۀ 8، شمارۀ 2، صص: 1-20. - اسمعیلیجلودار، محمداسماعیل؛ ذوالقدر، سعید، 1393، «تحلیل دادههای کاوش در محوطۀ کوچنشینی شهریاری II از دورۀ هخامنشی در منطقۀ بیرگانِ کوهرنگِ بختیاری». مجلۀ پژوهشهای باستانشناسی ایران، دورۀ 4، شمارۀ 6، صص: 85-103. - اسـمعیلیجلودار، محمداسـماعیل؛ هیبتیـان، فیـروزه، 1387، «گـزارش مردمشناسـی محـدودۀ مخـزن سـد و تونـل سـوم کوهرنـگ». تهـران: آرشـیو پژوهشـکدۀ باستانشناسـی (منتشر نشده). - اسمعیلیجلودار، محمداسماعیل، 1391 «چشمانداز باستانشناختی ساحل شرقی باتلاق گاوخونی». نامورنامه؛ مقالههایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، بهکوشش: حمید فهیمی و کریم علیزاده، تهران: ایراننگار، صص: 189-206. - اسمعیلیجلودار، محمداسماعیل، 1386، «گزارش بررسی و شناسایی باستانشناختی شهرستان اردل استان چهارمحالوبختیاری». تهران: پژوهشکدۀ باستانشناسی (منتشر نشده). - اعراب، علی، ۱۳۹۲، «بررسی آجرنوشتۀ هوته لوتوش اینشوشیناک در موزۀ باستانشناسی شهرکرد». اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط زیست پایدار، همدان: انجمن ارزیابان محیطزیست هگمتانه، صص: 7-18. - براتی، غلامرضا، 1383، درآمدی بر جغرافیای خاکها و مدیریت محیطی منابع خاک. چاپ اول، کرمانشاه: نشر طاق بستان. - چیتسازان، منوچهر؛ کریمیوردنجانی، حسین؛ چرچی، عباس؛ کریمی، حاجی، 1395، «بررسی خصوصیات ژئومورفولوژی کارست زاگرس و مقایسه آن با مناطق آهکی ایران مرکزی». مجلۀ زمینشناسی کاربردی پیشرفته، شمارۀ 19، صص: 89-97. - خسروزاده، علیرضا، 1388، «گزارش بررسی باستانشناختی بخش میانکوه، شهرستان اردل». فصل نخست، شهرکرد: مرکز اسناد میراثفرهنگی استان چهارمحالوبختیاری، (منتشر نشده). - خسروزاده، علیرضا، 1389، «گزارش بررسی باستانشناختی بخش میانکوه، شهرستان اردل». فصل دوم، شهرکرد: مرکز اسناد میراثفرهنگی استان چهارمحالوبختیاری، (منتشر نشده). - خسروزاده، علیرضا، 1390، «گزارش بررسی باستاݣݣنشناختی بخش میانکوه، شهرستان اردل». فصل سوم، شهرکرد: مرکز اسناد میراثفرهنگی استان چهارمحالوبختیاری، (منتشر نشده). - خسروزاده، علیرضا؛ محمود حیدریان، محمدی، حمید، 1394، «محوطههای نویافتۀ دورۀ ایلام میانه در منطقۀ میانکوهِ شهرستان اردل، چهارمحالوبختیاری». پژوهشهای ایرانشناسی، سال 5، شمارۀ 1، صص: 81-65. - خسروزاده، علیرضا؛ و حبیبی، حسین، 1394، «مطالعۀ الگوی استقراری دورۀ ساسانی دشت میانکوهی فارسان در استان چهارمحالوبختیاری». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارۀ 8، دورۀ 5، صص: 99-118. - روستایی، کوروش، 1394، «گونهشناسی محوطههای باستانی منطقۀ کوهرنگ بختیاری». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارۀ 9، دورۀ 5، صص: 27-46. - ریاحیپور، مهدی؛ خلیلی، خدیجه، 1391، «بررسی و مقایسه هیدروژئولوژی چشمههای کارستی معروف در استان چهارمحالوبختیاری». شانزدهمین همایش انجمن زمینشناسی، صص: 57-66. - رییسی، فرشته، 1393، «شناسایی و پهنهبندی مناطق کارستی استان چهارمحالوبختیاری با استفاده از تصاویر ماهوارهای». پایاننامۀ کارشناسیارشد مهندسی منابع طبیعی دانشگاه شهرکرد (منتشر نشده). - علیزاده، عباس، 1387، شکلگیری حکومت عشایری و کوهستانی عیلام باستان. شهرکرد: سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان چهارمحالوبختیاری. - فورد، درک، 1392، «بیان ژئومورفولوژی کارست از دیدگاه جووان سویج». ترجمۀ رضا خوشرفتار، رشد آموزش جغرافیا، دورۀ 28، شمارۀ 1، صص: 30-35. - قربانی، محمدصدیق، 1394، «چشمانداز کارست به مثابه شاخص استقراری در منطقه کامیاران (گذشته و اکنون)». پژوهشهای جغرافیای طبیعی، دورۀ 47، شمارۀ 4، صص: 517- 531. - محمدیفر، یعقوب؛ ملازاده، کاظم؛ نوروزی، علیاصغر، 1395، «بررسی شواهد باستانشناختی دورۀ ایلام میانه در حوضۀ کارون علیا». مطالعات باستانشناسی، دورۀ 8، شمارۀ 2، صص: 131-150. - نوروزی، علیاصغر، 1388، «مطالعات باستانشناسی در حوضۀ آبخیز کارون شمالی (استان چهارمحالوبختیاری)». مطالعات باستانشناسی، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص: 161-175. - Aarab, A.; Esmaeili Jelodar, M. E. & Khosrowzadeh, A., 2017, “A Suggestion For The Toponymy of Several Elamite Regions Including Zabshali, Tukrish and Lu. Su.”. Ankara University Journal of Languages and History Geography, No. (57) 1, Pp: 1-20.
- Abdi, K., 2003, “The early development of pastoralism in the Central Zagros Mountains”. Journal of World Prehistory, No. 17(4), Pp: 395-448. RGISI, 57(1).
- Alden, J. R., 2015, “DT Potts. Nomadism in Iran: from antiquity to the modern era”. xxv+ 558 pages, 21 b&w illustrations, 5 tables. 2014. Oxford: Oxford University Press; 978-0-19-933079-9 hardback£ 55, Antiquity, No. 89(346), Pp: 996-997.
- Alexander, E. C., 2012, The Impact of Karst on Agriculture, Conduits, Karst, and Contamination. –Addressing Ground Water Challenges 2012 MGWA Spring Conference.
- Alizadeh, A., 2010, “The Rise of the Highland Elamite State in Southwestern Iran: “Enclosed” or Enclosing Nomadism”. Current Anthropology, No. 51(3), Pp: 353-383.
- Alizadeh. A.; Ahmadzadeh, A. & Omidfar, M., 2016, Ancient settlement systems and cultures in the Ramhormoz plain, Southwestern Iran. Oriental Institute Publications, Chicago.
- Anabestani, A., 2011, “The role of natural factors in stability of rural settlements (case study Sabzevar country)”. Geography and Environmental planning, No. 40 (4), Pp: 89-104.
- Andrejchuk, V., 2005, “Karst as a settling factor, Hellenic Speleological Society”. Proceedings of the 14th International Congress of Speleology, 21-28 August 2005, Kalamos, Hellas, Vol. 1, Pp: 331-333.
- Carter, E., 1978, “Susa: Ville Royal”. Paléorient, No. 4, Pp: 197-212.
- Carter, E., 1996, Excavations at Anshan (Tal-e Malyan): The Midle Elamite period, Malyan excavation reports. Universitu Museun Monoghraphs 82, Philadelphia.
- Chitsazan, M.; Karimi Vardanjani, H.; Chrchi, A., & Karimi, H., 2017, “Geomorphological Karst characteristic in Zagros and comparison it with Calcareous soils in central part of Iran”. journal of Advanced Applied Geology, No. 19, Pp: 89-97.
- De Miroschedji, P., 1980, “Le dieu élamite Napirish”. Revue d'Assyriologie et d'archéologie orientale, No. 74(2), Pp: 129-143.
- Ford, D., 2014, “Founding of karst Geomorphology”. Translate by: Reza Khosh Rafter, Roshd Joghrafiya, No. 28 (1), Pp: 30-35.
- Lovász, G. & Gyenizse, P., 2012, “Impact Of Karst Development On Settelment Network In Hungary And Croatia”. Karst Development, Vol. 2, No. 1, Pp: 21-28.
- Nickerson, J. L., 1983, “Intrasite variability during the Kaftari Period at Tale Malyan (Anshan), Iran”. Ph. D. dissertation, Department of Anthropology, Ohio State University.
- Olmstead, A. T., 1919, “The Babylonian Empire”. The American Journal of Semitic Languages and Literatures, No. 35(2), Pp: 65-100.
- Olmstead, A. T., 1919, “The Babylonian Empire”. The American Journal of Semitic Languages and Literatures, No. 35(2), Pp: 65-100.
- Parise, M. & Sammarco, M., 2015, “The historical use of water resources in karst”. Environmental Earth Sciences, No. 74(1), Pp: 143-152.
- Potts, D. T., 2014, Nomadism in Iran: From antiquity to the modern era. OUP Us.
- Potts, D. T., 1999, The Archaeology of Elam: Formation and Trasformation of an Ancient Iranian state. Cambridge University Press.
- Steinkeller, P., 1988, “On the Identity of the Toponym Lu.Su (. A)”. Journal of the American Oriental Society, No. 108(2), Pp: 197-202.
- Steinkeller, P., 1990, More on Lu.Su(.A)=Simaski. NABU 13.
- Stevanović, Z., 2015, “Karst Environment and Phenomena”. In: Karst Aquifers—Characterization and Engineering (Pp: 19-46). Springer International Publishing.
- Stevanovic, Z., 2015, Karst Aquifers - Characterization and Engineering. Springer.
- Telbisz, T.; Bottlik, Z.; Mari, L. & Petrvalská, A., 2013, “Human-Environment Relations in the Gemer-Turňa (Gömör-Torna) Karst Area and its Surroundings”. KARST DEVELOPMENT/KARSZTFEJLŐDÉS, No. 18, Pp: 137-153.
- Vallat, F., 1971, “Les documents 6pigraphiques de l'Acropole (1969-1971)”. Cahiers de la Delegation Archeologique Francaise en Iran, No. 1, Pp: 235-45.
- Veni, G.; DuChene, H. & Groves, C., 2001, Living with Karst: A Fragile Foundation. American Geological Institute Environmental Awareness Series 4. American Geological Institute, Alexandria.
- Vijić, J., 1893, “Das Karstphänomen. Versuch einer morphologischen Monographie”. Geographischen Abhandlung, Wien V(3), Pp:218–329.
- Wright, H. T., 1981, An Early Town on the Deh-Luran plain: Excavations at Tepe Frukhabad. Memoirs of the Museum of Anthropology 13. Ann Arbor: Museum of Anthropology, Universitu of Michigan.
- Zadok, R., 1991, “Elamite Onomastics”. SEL, No. 8, Pp: 225-237.
- Zaidi, M.; McCall, B. & Khosrowzadeh, A., 2006, “Survey of Dasht-e Rostam-e Yek and Dasht-e Rostam-e Do”. In: D. T. Potts and K. Roustaei (ed.s), The Mamasani Archaeological Project Stage 1: a Report on the First Two Seasons of the ICARUniversity of Sydney ExpediƟon. The 1st Season of Archaeological Survey of Farsan 3 to the Mamasani District, Fars Province, Iran, Chapter 5, Tehran. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 490 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 487 |