بررسی و شناخت مواد معدنی آرایه های لایهچینی و طلاچسبان دورهی صفوی در عمارت چهلستون قزوین | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 10، شماره 25، شهریور 1399، صفحه 225-240 اصل مقاله (1.77 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.20259.2027 | ||
نویسندگان | ||
سیدمحسن حاجی سید جوادی1؛ اصغر فهیمی فر* 2؛ یاسر حمزوی3 | ||
1دانشجوی دکترای پژوهش هنر، گروه پژوهش و تاریخ هنر، دانشکده ی هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
2دانشیار گروه پژوهش و تاریخ هنر، دانشکدهی هنر، دانشگاه تربیتمدرس، تهران، ایران | ||
3استادیار، گروه مرمت و باستانسنجی، دانشکدهی حفاظت آثار فرهنگی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران. | ||
چکیده | ||
دیوارنگارههای تزئینی عمارت چهلستون قزوین که دو دورهی زمانی اوایل حکومت صفوی و یک دورهی زمانی حکومت قاجار را شامل میشود، در حوزهی مطالعات ساختاری و سبکشناسی کمتر مورد توجه قرار گرفته و بررسی آنها با توجه به تقدم زمانی تشکیل نسبت به دیگر دیوارنگارههای بناهای دورهی صفوی(بالأخص بناهای اصفهان)، بهمنظور شناخت سیر تحولات این هنر ضروری بهنظر میرسد. پرسش اصلی این پژوهش حول محور شناخت ساختار معدنی و بررسی افتراق و اشتراک فن آرایههای لایهچینی و طلاکاری دولایهی مربوط به دورهی صفوی بنای مذکور است؛ و فرضیه، برمبنای عدم تفاوت در مواد معدنی و فنون در دو دورهی زمانی کوتاه متوالی اتخاذ شده است. هدف پژوهش، شناخت تفاوتهای احتمالی ساختار مواد معدنی و فنون لایهچینی و طلاکاری در آن دو دورهی بناست. از آنرو، بخش غربی دالان جنوبی و نقوش گیاهی دو دوره که روی همدیگر قرار داشتند، انتخاب و به کمک ابزار دندانپزشکی تا عمق لایهی بستر گچی نمونهبرداری شدند. پس از بررسیهای ماکروسکوپی و کدگذاری نمونهها، دو نمونهی منتخب که بتوان لایههای دیوارنگارههای دو دوره را تا بستر کنار هم مطالعه نمود، برای شناخت عنصری و تصاویر میکروسکوپی توسط دستگاه میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM-EDX) مورد بررسی قرار گرفتند؛ و نیز بهمنظور دستیابی به ترکیب فازی مواد، لایههای مختلف آرایههای لایهچینی و طلاکاری بهصورت مجزا (لایهی طلا، لایهی گِل سرخ، بستر گچی) توسط دستگاه آنالیز پراش پرتو ایکس (XRD) بررسی شدند. درمجموع، 8 نمونه برای آزمایشهای مذکور مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان از اشتراک فنون اجرای لایهچینی و طلاکاری دو دوره با کمی تفاوت در خلوص ورق طلا و گچ بستر مورد استفاده دارد؛ ورق طلای دورهی اول دارای ناخالصیهای فلزی و بستر گچی آن حاوی فاز انیدریت است که در دورهی دوم دیده نمیشود. نتایج حاصله میتواند در زنجیرهی بررسیهای هنر دیوارنگاری مؤثر بوده و بهمنظور مطالعات آتی، شناخت مواد آلی (بست) مورد استفادهی آرایههای بنا پیشنهاد میگردد. | ||
کلیدواژهها | ||
SEM-EDS؛ XRD؛ لایهچینی؛ طلاکاری؛ چهلستون قزوین | ||
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
مراجع | ||
احمدی، حسین؛ عابد اصفهانی، عباس؛ و محتشم، عادله؛ 1390، «فنشناسی تزئینات طلاکاری روی سنگ در مجموعه کاخ گلستان تهران». دوفصلنامهی مرمت و معماری ایران، شمارهی 1، صص: 1-14. - اشراقی، احسان؛ 1388، «توصیف نقاشیهای عمارت دولتخانه صفوی در اشعار عبدی بیگ». مجلهی فرهنگ، شمارهی 71، صص: 1-13. - اشراقی، احسان؛ 1356، «نقاشیهای کاخ چهلستون قزوین و کاخهای دیگر صفوی». مجلهی هنر و مردم، شمارهی 182، صص: 2-9. - پازوکی، ناصر؛ شادمهر، عبدالکریم، 1384، آثار ثبتشدهی ایران در فهرست آثار ملی از سال 1310 الی 1384. تهران: سازمان میراثفرهنگی و گردشگری کشور. - پرهیزگاری، مهرزاد، 1391، «چهلستون». دائرهیالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 19، تهران: مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی. - جباری، منا؛ فتحی، سمیه، 1387، «بررسی کارکردی کاخ چهلستون(کلاه فرنگی) قزوین». آرمانشهر، شمارهی 1، صص: 66- 75. - حسینیقمی، قاضیاحمد، 1359، خلاصهیالتواریخ. جلد 1، تصحیح: احسان اشراقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - حسینیقمی، قاضیاحمد، 1363، خلاصهیالتواریخ، جلد 2، تصحیح: احسان اشراقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - حمزوی، یاسر، 1393، «کشف کتیبهای کهن در کلیسای وانک (سورپ آمناپرگیچ) اصفهان». دو فصلنامهی تخصصی دانش مرمت و میراثفرهنگی، سال 2، شمارهی 4، صص: 49-58. - حمزوی، یاسر، 1395، «روششناسی حفاظت از دیوارنگارههای بومپارچه». رسالهی دورهی دکتری تخصصی، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده مرمت، رشته حفاظت و مرمت آثار و اشیای تاریخی و فرهنگی (منتشر نشده). - حمزوی، یاسر؛ اکرمی، مهدی؛ و سلحشور، فاطمه، 1394، «شناخت و مرمت لایههای کتیبهی نقاشی کریاس شرقی مسجد جامع کبیر یزد». دو فصلنامهی تخصصی دانش مرمت و میراثفرهنگی، سال 3، ویژهنامهی حفاظت از آرایههای معماری، صص: 35-52. - حمزوی، یاسر؛ سلحشور، فاطمه؛ و مظفر، فرهنگ، 1392، «طلاکاری آرایههای گچی قالبی در بقعهی سید رکنالدین یزد». دو فصلنامهی علمی-پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، شمارهی 19، صص: 111-121. - حمزوی، یاسر؛ موذنی، فرشاد، 1392، «آرایههای معماری اتاق مقبره بنای تاریخی پیربکران و کتیبهی پنهان در آن». دو فصلنامهی تخصصی دانش مرمت و میراثفرهنگی، سال 1، شمارهی 1، صص: 1-11. - دبیرسیاقی، محمد، 1381، سیر تاریخ شهر قزوین و بناهای آن. قزوین: انتشارات میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان قزوین، چاپ اول. - قریشی، سیدهادی، 1392، «بررسی و معرفی توانمندیهای گردشگری شهر قزوین؛ نمونه موردی، عمارت کاخ چهلستون». پایاننامهی کارشناسیارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، دانشکده علوم انسانی/ گروه جغرافیا (منتشر نشده). - طینتی، تینا، 1398، «مطالعهی ساختاری آرایههای لایهچینی در کلیساهای وانک و بیت لحم اصفهان». پایاننامهی کارشناسیارشد، بهراهنمایی: یاسر حمزوی و پرویز هلاکویی و ماریا پرلا کلمبینی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز (منتشر نشده). - مجابی، سیدمهدی، 1388، در جست و جوی هویت شهری. مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران: چاپ اول. - محتشم، عادله، 1395، «مطالعه فنی تزئینات طلاکاری در کتیبههای سنگی کلیسای وانک در اصفهان». پژوهه باستانسنجی، سال 2، شمارهی 2،صص: 77- 89. - محتشم، عادله؛ احمدی، حسین؛ و عابداصفهانی، عباس، 1389، «فنشناسی و بررسی مکانیسم اتصال در تزئینات لایهچینی روی سنگ در دوره قاجار(مطالعه موردی: تزئینات لایهچینی روی سنگ موجود در کوشک شمسالعماره تهران)». دو فصلنامهی تخصصی مرمت اشیاء فرهنگی و بناهای تاریخی، سال 4، شمارهی 8، صص: 67-76. - محتشم، عادله؛ صالحیون، لیلا؛ و احمدی، کامران، 1393، «بررسی فنی تزئینات گچبری خانهی شهشهان اصفهان با استفاده از روشهای دستگاهی SEM-EDS و XRD و شیمی تر». مجلهی مواد و فناوریهای پیشرفته، جلد 3، شمارهی 2، صص: 37-49. - مشروطه، شیرین، 1391، «بررسی نگارههای باقیمانده در عمارت چهلستون قزوین». پایاننامهی کارشناسیارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دانشکده هنر و معماری/ گروه نقاشی (منتشر نشده). - منشیقمی، قاضی میراحمد شرفالدین حسین (قرن 10 ه.ق.)، گلستان هنر. بهاهتمام: احمد سهیلی خوانساری، 1366، چاپ سوم، تهران: کتابخانه منوچهری. - میشمستنهی، مسلم،؛ 1394، «کاربرد تحلیلهای بلورشناسی در مطالعات فنی آثار تاریخی گچی(مطالعه موردی گچبری کوه خواجه سیستان، ملات گچ شادیاخ نیشابور و ملات گچ قلعه الموت قزوین)». دوفصلنامهی پژوهه باستانسنجی، سال 1، شمارهی 2، صص: 1- 14. - هلاکویی، پرویز، 1387، «فن شناسی و آسیب شناسی لایه چینی تزئینات برخی از بناهای دورهی صفوی اصفهان (عالیقاپو، چهلستون و هشتبهشت)». پایاننامهی کارشناسیارشد، بهراهنمایی: صمد سامانیان و حسام اصلانی، دانشگاه هنر تهران(منتشر نشده).
- Alemi, M., 2007, A Catalogue of Known Gardens in Safavid Iran. https://www.doaks.org/resources/middle-east-garden-traditions/introduction/safavid.
- Bonaduce, I.; Colombini, M. P. & Diring S., 2006, “Identification of Garlic in Old Gilding by Gas Chromatography- Mass Spectroscopy”. Chromatogr, A; 1107, Pp: 226-32.
- Colombini M. P.; Modugno F.; Giacomelli M. & Francesconi S., 1399, “Characterisation of proteinaceous binders and drying oils in wall painting samples by gas chromatography–mass spectrometry”. Chromatogr, A; 1999, Pp: 113-24.
- Denison, I. A.; Fry, William, H.; Gile, P. L., 1929, “Alteration of Muscovite and Biotite in The Soil”. Technical Bulletin, No. 128, United States Department of Agriculture Washington, D. C. Pp: 1-32.
- Deviese T.; Ribechini E.; Castex D.; Stuart B. & Regert M., 2017, “Colombini M.P. A Multi-Analytical Approach Using FTIR, GC/MS and Py-GC/MS Revealed Early Evidence of Embalming Practices in Roman Catacombs”. Microchemical Journal, No. 133, Pp: 49-59.
- Khajegir, A. R.; Afroogh, M. R. & Fahim, A. R., 2018, “The Art of Islamic Architecture during the Safavid Period and the Introduction of the Teachings of Islam”. Journal of Fine Arts, Vol. 1, Issue 3, Pp: 37-42.
- Khajeh Pour, H. & Soheili, J., 2015, “Surveying and Categorizing the Proportion Values of Various Types of Safavid Dynasty1’s Buildings”. International Journal of Architecture and Urban Development, Vol. 5, No. 1, Pp: 61- 68.
- Nadolni J., 2000, “The Techniques and Use of Gilded Relief Decoration by Northern European Painters, c. 1200–1500”. London: University of London, [Unpublished Ph.D. Thesis]
- Yarahmadi, S.; Ansari, M. & Mahdavinezhad, M., 2018, “Re-Commentary of Sa’adat Abad Garden of Qazvin A Comparative analysis of Abdi Beig Shirazi’s poems and historical documents”. Bagh- e Nazar, Vol. 15, No. 58, Pp: 27- 52. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,024 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 772 |