مروری بر ژئوشیمی و محیط تکتونیکی تشکیل پهنه های افیولیتی ایران | ||
یافتههای نوین زمینشناسی کاربردی | ||
مقاله 13، دوره 14، شماره 27، خرداد 1399، صفحه 158-171 اصل مقاله (394.31 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nfag.2020.19551.1381 | ||
نویسندگان | ||
علی امامعلی پور* ؛ حسنیه نظری؛ مسعود اسمعیل زاده | ||
گروه مهندسی معدن، دانشگاه ارومیه، ارومیه | ||
چکیده | ||
رخنمونهای افیولیتها و ملانژهای افیولیتی بطورگسترده در ایران پخش شده است. اﻓﯿﻮﻟﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﺳﻨﮓﻫﺎی ﻣﺎﻓﯿﮏ و اوﻟﺘﺮاﻣﺎﻓﯿﮏ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ ﻣـﻨﻈﻢ ﯾـﺎ ﻻﯾـﻪﻻﯾـﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﯾﺎ در اﺛﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎی زﻣﯿﻦﺳﺎﺧﺘﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﻪ اﻓﯿﻮﻟﯿﺖ؛ ﮐﻤـﭙﻠﮑﺲ افیولیتی، ﺳـﺮی اﻓﯿﻮﻟﯿﺘﯽ، و ﺳﺮاﻧﺠﺎم آﻣﯿﺰهرﻧﮕﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن آنﻫﺎ واژه آﻣﯿـﺰهرﻧﮕـﯿﻦ (ﮐـﺎﻟﺮد ﻣﻼﻧـژ )ﮐﺎرﺑﺮد بیشتری دارد. با توجه به تنوع کارهای تحقیقاتی انجام شده در این زمینه و عدم وجود یک مقاله مروری، انجام کار پژوهشی جدید را لازم نموده است. هدف از نگارش این مقاله مروری بر ژئوشیمی و محیط تکتونیکی تشکیل پهنههای افیولیتی ایران است. نتایج این تحقیقات نشان میدهند که از نظر پراکندگی، افیولیتهای ایران از نوع ملانژ بوده که در دو گروه نوار افیولیت- رادیولاریتی زاگرس و نوار حلقوی ایران مرکزی قابل ذکر میباشند. در جنوب غربی زاگرس، دو بخش جدا از هم به نام افیولیتی کرمانشاه و نیریز رخنمون دارد. افیولیتهای ایران مرکزی که با نام نوارهای حلقوی خرده قارهی مرکزی (سبزوار، شمال تربتحیدریه جنوب بیرجند)، شمال غرب ایران (ماکو- خوی) و شرق ایران مرکزی (شمال مکران و شمال نائین) دراثر عمل فرورانش، بخشی از گوشتهی بالایی و پوستهی اقیانوسی به صـورت مجموعهی درهمی (ملانژ افیولیتی) برجای مانده است. همچنین نتایجی بسیار از مطالعات ژئوشیمیایی بر روی افیولیتهای ایران، وابستگی بازالتهای پشتههای میان اقیانوسی (MORB) و تولئیتهای جزایر قوسی (IAT) را نشان داده است. هردو گروه بازالتهای سـابآلکالن وآلکـالن را در افیولیتهای کرمانشاه شناسایی کردهاند. در افیولیتهای نیریز و شهر بابک انواع متعددی از بازالت که ویژگی IAT دارند، شناسایی و گزارش شده است. ترکیب شیمیایی افیولیت سبزوار نیز ویژگیهای ژئوشیمیایی نوع IAT را نشان میدهد. در افیولیت بند زیارت (باختر مکران) نیز دو نوع گدازه بازالتی شناسایی شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
افیولیت ایران؛ محیط تکتونیکی؛ ژئوشیمی؛ پشته های میان اقیانوسی؛ جزایر قوسی | ||
مراجع | ||
اســـــدیان، خ (١٣۶٨) شـــــناخت زمین. واحد انتشارات بخش فرهنگـی دفتر مرکز جهاد دانشـگاهی تهران، ص٢۴٢. افتخارنژاد، ج (١٣٧۵) زمینشناسی. انتشارات پلی کپی. امامعلیپور، ع. رسا، ا (1380) بررسی ژئوشیمی و خاستگاه زمینساختی تشکیل نهشتههای سولفیدی همراه با آتشفشانهای افیولیتی ناحیه قزلداش خوی. پنجمین انجمن زمینشناسی ایران، دانشگاه تهران. امامعلیپور، ع. مسعودی، ج (1374) مـعرفی نهشته مـس قزلداش به عنوان اولین کانهزایی ماسیوسولفاید تیپ قبرس در افیولیت ملانژ خوی - ماکو. نخستین همایش علمی سالانه انجمن زمینشناسی ایران. امامعلیپور، ع (1380) متالوژنی افیولیتهای خوی - ماکو با نگرشی ویژه بر انباشتههای سولفوری در آتشفشانیهای ناحیه قزلداش. رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی. امینی، ص. مرادپور، ن. زارعی، ر (1384) مطالعهی پتروگرافی و ژئوشیمی مجموعهی افیولیتی جنوب صحنه (شـمال شـرق کرمانشاه). نهمـین هـمایـش انـجمن زمینشناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران. آقانباتی، ع (١٣٧٩) زمـینشناسـی ایران. انتشـارات دانشگاه تهران، چاپ دوم. پورمعتمد، ف. درویشزاده، ع. مـعتمد، ا (١٣۶٩) مبـانی زمینشناسی. تألیف پ. بلر، ش. مرول، انتشـارات دانشـگاه تهران، ٧۴۶ ص. حسنپور، ش. سنماری، س (1398) مطالعات زمینشناسی مجموعه افیولیت اللهیارلو، شـمالغرب ایران. نـشریه یافتههای نوین زمینشناسی کاربردی، دوره: 13، شماره: 26. ص 123-140. داوودی، ز. رهگشای، م. منصف، ا (1393) ژئوشیمی و پتروژنز پریدوتیتهای مجموعه افیولیتی نیریز (جنوبغرب ایران). نشریه پترولوژی، سال پنجم، شماره نوزدهم، ص 66-53. درویــشزاده، ع (١٣٨٣) زمــینشناســی ایران. مؤسســه انتشارات امیرکبیر، تهران. زرینکوب، م (1379) پترولوژی و ژئوشیمی مجموعههای افیولیت جنوب بیرجند. پایاننامه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکده علوم. سورکی، ط. قربانی، ق. شفاییمقدم، ه (1392) ژئوشیمی کانیایی پریدوتیتهای افیولیتهای شمال و شمالشرق تربت حیدریه. اولین همایش زمین شیمی کاربردی ایران. علویتهرانی، ن (1358) مجموعه سنگهای افیولیتی در ایران، نتایج حاصله و مسائل قابل بحث. انتشارات سازمان زمین شناسی کشور. معتمد، ا (١٣۶٨) رسوبشناسی، روشهای مطالعه. انتشارات دانشگاه تهران، 359 ص. نبــوی، م. ح (١٣۵۵) دیباچــهای بــر زمــینشناســی ایران. انتشارات سازمان زمینشناسی کشور. هزارخانی، ا (1384) ژئوشیمی و سنگشناسی افیولیتهای سبزوار و ارتباط آن با کانیزایی اقتصادی کرومیت. امیرکبیر، دوره 16، شماره 62، ص 1 - 12. Abersten, L (1984) Diversion of a lava flom from its natural bed to an artificial channel with the aid of explosives: Etna, 1983. Bulletin of Volcanology, 47:1165-1174.
Adams, W. C (1986) Whose lives count?TV coverage of natural disasters.journal of communication 36: 113-122 10-Jakucs, L. D. Sc. 1977, Morphogenetics of Karst regions, 284p.
Arshadi, S., Forster, H (1983) Geological structre and ophiolites of Iranian Makran. Geodynamic project rep.51.
Arvin, M (1982) Petrology and geochemistry of ophiolites and associated rocks from Zagros suture, Neyriz, Iran, PhD thesis, University College, London.
Babaei, H. A., Babaei, A. M., Ghazi, A., Arvin, M (2006) Geochemical, 4039 Ar/Ar age and isotopic data for crustal rocks of the Neyriz ophiolite, Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 43: 57-70.
Chappell, B. W., White, A., J. R (1974) Two contrasting granite types. Pacific Geology, 8: 173-174.
Desmons, J (1981) Are Iranian melanges of only tectonic origin Ofiolite Bolletine del gruppo di lavaro sulle ofioliti madeterranea, 6: 1 77-86.
Dilek, Y., Flower, M. F. J (2003) Arc-Trench rollback and forearc accretion: 2. A Model template for ophiolites in Albania, Cyprus, and Oman. In: Dileck, Y., Robinson, P. T., (Eds. (Ophiolites in Earth History, Special publications 218. Journal of Geological Society of London. London, pp. 43-68.
Ghazi, A. M., Hassanipak, A. A (1999) Geochemistry of subalkalin and alkalin extrusives from the Kermanshah Ophiolite. Zagros Suture Zone, Western Iran:Implications for Tethyan plate tectonics J.Asian Earth Sci,17, p 319-332.
Kaan Şevki, K., Osman, P., Haluk, T (2017) Geochemical characteristics of ophiolitic rocks from the southern margin of the Sivas basin and their implications for the Inner Tauride Ocean. Central-Eastern Turkey, Journal Geodinamica Acta, Volume 29.
Lench, G. D., Mihm, A (1983) Geochemistary of post ophiolitic Tertiary volcanism between Sabzavar & Quchan/ NE-Iran. Geodynamic project rep. (51).
Lippard, S. J., Shelton, A. W., Gass, I. G (1986) The ophiolite of Northern Oman. Geological Society of London, Memoirs, 11.
Davoudzadeh, M (1972) Geology and petrology of the area North of Naein. Central Iran: Geological Survey of Iran, Report no. 14, 79 p.
Kiani, M., Panahi, A., Shabani, Z., Moridi, M., Bijani, M (2014) Geology, Petrology and Geochemical Dispersion of Elements in Noorabad Ophiolite (Northwest Lorestan), Iran. Journal of Academic and Applied Studies (Special Issue on Applied Sciences), 4(2): 37-50.
Pearce, J. A (1975) Basalt geochemistry used to investigate past tectonic environment on Cyprus.Tectonophysics, 25: 41-67.
Pearce, J. A., Harris, N. B., Tindle, A. G (1984) Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks. Petrology, 25: 956-983.
Coleman, R. G (1967) Low – temperature reaction zones and alpine ultramafic rock of California. Oregon and Washington: U. S. Geological Survey Bulletin, 47: 1247.
Coleman, R. G (1977) Ophiolites, ancient oceanic lithosphere: Springer- Verlag, Berlin, 229p, 6 - R. G.
Robinson, P. T., Malpas, J (1990) The Troodos ophiolite: New perspective on its origin and emplacement, in ophiolites. In: proceedings of the Symposium Troodos 1987. Geological Survay Department, Ministry of Agriculture and Nature, Nicosia. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,189 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 524 |