بررسی نقشِ هویت در سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر بازدارندگی همه جانبه و متعارف گرایی | ||
پژوهشنامه انقلاب اسلامی | ||
مقاله 5، دوره 8، شماره 29، اسفند 1397، صفحه 89-112 اصل مقاله (1.59 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/rjir.2019.17495.2545 | ||
نویسندگان | ||
علی آجورلو* 1؛ مجتبی مقصودی2 | ||
1دانشجوی دکترای علوم سیاسی (گرایش سیاستگذاری عمومی) دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز | ||
2دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد تهران مرکز | ||
چکیده | ||
سیاست دفاعی، برآیند عوامل کمّی و کیفی داخلی و خارجی است. علاوه بر تهدیدات نظامی خارجی و متغیّرهای محسوس داخلی؛ نظیر ساختار سیاسی- نظامی، بودجه دفاعی، سلاح، تجهیزات و جمعیت، متغیرهای نامحسوس؛ همانند باورها، عقاید، ارزش ها، هنجارها، آداب و رسوم و تجربیات تاریخی نیز در شکل گیری آن نقش آفرین هستند. تأمل در رفتارهای دفاعی، توجه به اسناد بالادستی و تعمّق در اندیشه حضرت امام(ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) بیانگر این است که: بازدارندگی همه جانبه مفهوم کانونی سیاست دفاعیِ جمهوری اسلامی ایران است و متعارفگرایی نیز تعیّن بخشِ ماهیت ابزارهای دفاعی آن بهشمار می رود. هدف اصلی این مقاله، بررسی نقش هویت در شکل گیری بازدارندگی همه جانبه و متعارفگرایی در سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران است. این مقاله مبتنی بر رویکرد کیفی و به شیوه کتابخانه ای و همچنین مصاحبه نیمه ساختاریافته اجرا شده است. تجزیه تحلیل داده ها به روش «تحلیل مضمونی» گزاره های کلیدی و ایجاد رابطه همبستگی معنادار میان آن ها انجام شده است. نتایج حاصل از یافتههای تحقیق گویای این است که: اسلام گراییِ حاکم بر نظام معناییِ جمهوری اسلامی ایران، نقش محوری در شکل گیری بازدارندگیِ همه جانبه و متعارف گرایی ایفا می کند؛ این نقش آفرینی از طریق ادراکِ نقشِ ملی «دولتِ سرمشق» و در راستای تحقّق منافع دفاعی- امنیتی این کشور صورت می گیرد و رهیافت فرهنگی با محوریت نظریه سازه انگاری، دستگاه نظری مناسب برای تحلیلِ این ساحت از سیاست دفاعی ایران می باشند. | ||
کلیدواژهها | ||
هویت؛ سیاست دفاعی؛ بازدارندگی؛ بازدارندگی همه جانبه؛ متعارف گرایی | ||
مراجع | ||
- قرآن کریم (1389)، ترجمه مهدی محمودیان، چاپ اول، قم: بیت القرآن امام علی (ع). - احدی، محمد (1396)، «مصاحبه با دکتر محمد احدی» (معاون وزیر دفاع)، 23/11/1396، تهران: وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح. - اداره کل قوانین و مقررات کشور (1374)، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نهاد ریاست جمهوری. - حریری، نجلا (1385)، اصول و روشهای پژوهش کیفی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات. - خامنهای، سیدعلی (رهبر معظم انقلاب) (1380)، «بیانات در دیدار با کارگزاران نظام»، 27/12/1380، تهران: قابل دسترس در: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3111 - خامنهای، سیدعلی (رهبر معظم انقلاب) (1389)، «پیام به نخستین کنفرانس بینالمللی خلع سلاح هستهای و عدم اشاعه در تهران، 28 /1/1389، تهران: قابل دسترس در: http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=9171 - خامنهای، سیدعلی (رهبر معظم انقلاب) (1389)، بیانات در مراسم فارغالتحصیلی دانشجویان دانشگاههای افسری ارتش ج.ا.ایران»، 19/8/1389، تهران: قابل دسترس در: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=10576 - خامنهای، سیدعلی (رهبر معظم انقلاب) (1397)، «بیانات در دیدار کارگران»، 10/2/1397، تهران: قابل دسترس در: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=39480 - دهقانی فیروز آبادی، سیدجلال (1393)، چرخه گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از دولت بازرگان تا دولت روحانی، تهران: نشر مخاطب. - دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1391)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت. - دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و نوری، وحید(1390)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران اصولگرایی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق - رسولی ثانیآبادی، الهام (1390)، هویت و سیاست هستهای در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر تهران. - زُحیلی، وهبه (1401هـ.ق)، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، جلد سوم، بیجا: دارالفکر. - ساعد، نادر (1389)، «دیپلماسی دفاعی: تأملی شناختی و کاوشی در مبادی»، فصلنامه راهبرد دفاعی، ش 31. - سنایی، اردشیر (1396)، «مصاحبه با دکتر اردشیر سنایی» (عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی)، 19/7/1396 و 5/8/1397، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رباط کریم. - سنجابی، علیرضا (1378)، روش تحقیق در علم سیاست و روابط بینالملل، تهران: انتشارات قومس. - سواری، حسن و پیری، حیدر (1391)، «منافع حیاتی دولتها در پرتو معاهدات خلع سلاح و کنترل تسلیحات»، فصلنامه روابط خارجی، ش3. - شهلایی، ناصر (1385)، مدیریت استراتژیک در نیروهای مسلح، تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران. - شیرازی، سید محمد حسینی (1420هـ.ق)، الفقه البینه، جلد اول، بیروت: مؤسس الوعی الاسلامی. - صالحی، عمران (1391)، «بررسی میزان توجه به مؤلفههای هویت ملی در کتابهای درسی دوره راهنمایی»، در؛ هویت و همبستگی ملی در نظام آموزشی، مجتبی مقصودی، تهران: انتشارات تمدن ایرانی. - ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1375)، اسلام و حقوق بینالملل، تهران: نشر گنج دانش. - طباطبایی، محمد حسین (1417هـ.ق)، المیزان فیالتفسیر القرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی (1382)، قم: دفتر انتشارات اسلامی. - طبرسی، فضل ابنحسن (بیتا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد دوم، ترجمه و تألیف محمد بیستونی (1390)، مشهد: آستان قدس رضوی. - عسگری، محمود و آقاجانی، احمد (1391)، عوامل و ویژگیهای سیاست دفاعی ج.ا.ایران، تهران: مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی. - عشقی، لیلی (1389)، زمانی غیرزمانها؛ امام، شیعه و ایران، ترجمه احمد نقیب زاده، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران. - عمید زنجانی، عباسعلی (1367)، فقه سیاسی، جلد سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر. - فاضلینیا، نفسیه (1388)، «انقلاب اسلامی و نقش مهدویت و انتظار»، در؛ مجموعه آثار چهارمین همایش بینالمللی دکترین مهدویت، ج 2، قم: انتشارات بینالمللی المصطفی(ص). - فربهرون اُئِر، آدریان (1380)، «سیاست دفاعی»، ترجمه سعادت حسینی، فصلنامه مطالعات دفاعی- امنیتی، شماره 36. - قاسمی، علیاصغر و ابراهیم آبادی، غلامرضا (1390)، «نسبت هویت ملی و وحدتیابی ملی در ایران»، فصلنامه راهبرد، ش 59، تابستان. - قرخلو، مهدی (1384)، «حوزه جغرافیایی فرهنگ و تمدن ایران»، در؛ مریم صنیع اجلال، درآمدی بر فرهنگ و هویت ایرانی، تهران: مؤسسه مطالعات ملی. - قیصری، نورالله (1383)، «هویت ملی؛ مؤلفهها، چگونگی پیدایش و تکوین آن»، در؛ گفتارهایی درباره هویت ملی در ایران، داود میرمحمدی، تهران: مؤسسه مطالعات ملی. - قیصری، نورالله و خضری، احسان (1395)، «سیاست دفاعی نظام جمهوری اسلامی ایران: بررسی اسناد کلان»، فصلنامه علمی- پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، سال دهم، شماره 37، زمستان. - کیانی، سورنا (1396)، «مصاحبه با دکتر سورنا کیانی» (عضو هیئت علمی دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران)، 10/9/1397، تهران: مرکز مطالعات راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران. - کیوان حسینی، سیداصغر و امامجمعهزاده، راحله (1390)، «پیوند بخشی میان رویکرد دفاعهمهجانبه و الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت: چارچوب پیشنهادی»، فصلنامه راهبرد دفاعی، تهران، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، سال نهم، شماره 34. - لیمونی، سعید و لیمونی، علیرضا (1394)، «ضرورت فقهی منطقه عاری از سلاح هستهای: ممنوعیت سلاح هستهای از نظر حقوق بینالملل و اسلام»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال 2، شماره3، پاییز. - مبلغی، احمد (1392)، «بررسی فهقی ممنوعیت سلاحهای کشتار جمعی»، در؛ مجموعه مقالات همایش ممنوعیت سلاحهای کشتار جمعی از دیدگاه فقه اسلامی، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (ع). - متقی، ابراهیم؛ کاظمی، حجت (1386)، «سازه انگاری، هویت، زبان و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، دوره 37، شماره 4. - مجتهدزاده، پیروز (1383)، «جایگاه روحیه عدالتطلبی در هویت ملی ایرانیان»، در؛ گفتارهایی درباره هویت ملی در ایران، داود میرمحمدی، تهران: مؤسسه مطالعات ملی. - محمدنژادعالی زمینی، یوسف (1391)، شیوهنامه پژوهش و نگارش علمی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - مرزناکی، رحمان (1394)، دفاع هوشمند در اندیشه امام خامنهای، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر. - مشیرزاده، حمیرا (1383)، «گفتگوی تمدنها از منظر سازهانگاری»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 63. - مشیرزاده، حمیرا (1386)، تحوّل در نظریههای روابط بینالملل، چاپ سوم، تهران: انتشارات سمت. - مطهری، مرتضی (1383)، «خدمات متقابل ایران و اسلام»، در؛ مجموعه آثار، ج 14، قم: انتشارات صدرا. - مکارم شیرازی، ناصر (1381)، تفسیر نمونه، جلد اول و دوم، تهران: دارالکتاب الاسلامیه. - منصوری، جواد (1396)، «مصاحبه با دکتر جواد منصوری» (پژوهشگر مسائل سیاسی و تاریخی ج.ا. ایران و از فرماندهان سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)، 3/5/1396 و 5/7/1397، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. - موسوی خمینی، (امام) روح الله (1378)، صحیفه نور، ج 21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). - نخعی، هادی (1376)، توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی. - نصری، قدیر (1390)، مبانی هویت ایرانی، تهران: انتشارات تمدن ایرانی. - نوری، وحید؛ ملکوتی، محمد (1391)، «جایگاه عدالتطلبی در منابع هویتساز سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 26، شماره 1، بهار. - هادیان، ناصر (1382)، «سازه انگاری: از روابط بینالملل تا سیاست خارجی»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 17، شماره 4. - هادیان، ناصر و هرمز، شانی (1390)، «نقش سیستم دفاع موشکی در بازدارندگی هستهای، بررسی رفتار امنیتی ـ نظامی ایران»، فصلنامه روابط خارجی، ش3. - هالستی، کی. جی (1385)، مبانی تحلیل سیاست بینالملل، ترجمه بهرام مستقیمی و مسفود طارم سری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی. - هنری لطیفپور، یدالله (1380)، فرهنگ سیاسی شیعه و انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. - Allisson, G.T, (1971), Essenes of decisions, Boston: Little Brow. - Barnet, Michael (1999), “Culture, Strategy and foreign Policy change: Israelis road to Oslo”, European Journal of International Relations, Vol, 5. - Briklnd, Thomas, (2001), an introduction to the policy process: Theories, Concepts and Model of Public Policy making, New York: M, E, Sharp. - Dye, Thomas.R, (1995), Undrestanding public Policy, (Ed), New Jersy: Siman and Schuste Company. - Heays, Peter, Vallance, Brrenda J& Tassel, Alan R.Van. (1997), American Defense Policy, Baltimore: The Johns Hopkins university press. - Huntington, Samuel, (1968), Military Policy, in David Sills(Ed), International Encyclopediaof social science, Vol 10.New York: Macmillan and Free press. - John, Peter (1998), “Analysing Public Policy”, London: Pinter publication. - Mousavi, Seyed Hussein (2001), “Defense Policy of The Islamic Repulic of Iran”, Discourse: an Iranian quarterly, vol 2.No.4. - Segal. Gerald (1984), “Defend in China”, Oxford: Oxford university press. - Wendt, Alexander (1992), “Anarchy is States make of it”, International organizations, spring (1992) N.46. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,301 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 666 |