مطالعات زغال شناسی در غار علی تپه ی مازندران: درآمدی بر منابع گیاهی در دوران فراپارینه سنگی در البرز شرقی | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 1، دوره 8، شماره 18، آذر 1397، صفحه 7-24 اصل مقاله (9.43 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2018.13417.1586 | ||
نویسنده | ||
زهره شیرازی* | ||
گیاه باستان شناس، پایگاه میراث جهانی شهر سوخته | ||
چکیده | ||
شناخت دورهی فراپارینهسنگی در بخشهای مختلف فلات ایران، بهویژه نواحی شمالی آن، از اهمیت بنیادین برخوردار است. شمال فلات ایران بهدلیل دارا بودن عوامل زیستمحیطی مساعد و مناسب، همچون منابع آبی فصلی و دائمی، دشتهای حاصلخیز، شرایط جوی مطلوب و مرطوب، از دیرباز محیطی مناسب برای استقرارهای انسانی بوده و بدونشک پتانسیلهای زیستمحیطی بالای این منطقه نقش مهمی در شکلگیری این استقرارها و پیدایش و تکامل کشاورزی از گذشته تا به امروز ایفا مینماید. بررسیهای باستانشناسی در استانهای گلستان و مازندران منجر به شناسایی محوطههای بازِ فراپارینهسنگی زیادی نگردید، اما چند غار باستانی از جمله غارهای کیآرام، هوتو، کمربند، کمیشان و علیتپه شناسایی شد که اطلاعات بهدست آمده از آنها کمک زیادی به درک فرآیند گذار از دورهی فراپارینهسنگی به نوسنگی و نیز تکامل نوسنگیشدن در فلات ایران مینماید. برخلاف مطالعات باستانشناسی زیادی که در شمال ایران انجام گرفته است، این بخش از فلات ایران از نظر مطالعات گیاهباستانشناسی تاکنون ناشناخته مانده است. پرسش اصلی در این زمینه، آن است که ساکنان غار علیتپه از چه منابع گیاهی بهعنوان سوخت استفاده میکردهاند؟ بههمین دلیل بهمنظور دستیابی به اطلاعاتی دربارهی پوشش گیاهی در شمال ایران و بهویژه در نواحی البرز شرقی و نوع منابع گیاهی بهرهبرداری شده توسط انسان در دوران فراپارینهسنگی، در این مقاله به بررسی و مطالعه میکروسکوپی زغالهای چوبی که از کاوشهای باستانشناختی غار علیتپه واقع در ساحل جنوبی شرقی دریای خزر بهسرپرستی مکبرنی در سال 1964 م. انجام شده است، پرداخته میشود. بر اساس این مطالعات گونههای گیاهی شناسایی شده پیرامون غار علیتپه در این دوران، شامل درختانی مانند: بید، انگور، نارون، بادام/ آلو، بلوط و گونههایی از تیرههای اسفناجیان، نخودیان، سرویان، عناب و ورسک متعلق به ساختارهای گیاهی استپ -جنگلی، گیاهان استپی، گیاهان آبدوست، گیاهان گرمسیری و گیاهان کوهستانی بوده است. این تنوع در گونههای گیاهی شاهدی بر استفاده از چوب این درختان بهعنوان منبع سوخت در زندگی روزمرهی ساکنان غار علیتپه بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
گیاهباستانشناسی؛ منابع گیاهی؛ فراپارینهسنگی؛ البرز شرقی؛ غار علیتپه | ||
مراجع | ||
- ثابتی، حبیباله، 1381، جنگلها، درختان و درختچههای ایران. دانشگاه یزد. - نیلوفری، پرویز، 1364، چوبشناسی (چوبهای ایران). ناشر: کتابفروشی دهخدا. - Akhani, H.; Djamali, H.; Ghorbanalizadeh, A. & Ramezani E., 2010, “Plant biodiversity of hyrcanian relict forests, N Iran: An overview of the flora, vegetation, palaeoecology and conservation”. Pakistan Journal of Botany. Special Issue. 42:231-258.
- Asouti, E., 2010, Wood Charcoal from the Dam Dam Cheshme Rockshelters: Origins of Agriculture in Western Central Asia, D. R. Harris (ed.), 199-200. University of Pennsylvania Museum, Philadelphia.
- Browicz, K. & Zielinski, K., 1977, “Rhamnaceae”. In: K. H. Rechinger (éd.), Flora Iranica (Flora des iranischen Hochlandes und der umrahmenden Gebirge, Persien, Afghanistan, Teile von West-Pakistan, Nord-Iraq, Azerbaidjan, Turkmenistan) 125.
- Coon, C. A., 1957, Seven caves, archaeological explorations in the Middle East. Alfred A. Knopf, New York.
- Frey, W. & Probst, W., 1986, “A synopsis of the vegetation of Iran”. In: Kürschner H. (ed.) Contributions to the vegetation of Southwest Asia. Beihefte zum Tübinger Atlas des vorderen Orients. Reihe A (Naturwissenschaften) N° 24, Dr Ludwig Reichert Verlag, Wiesbaden, 9-32
- Gregg, M. W. & Thornton, C., 2012, “A Preliminary Analysis of Prehistoric Pottery from Carleton Coon’s Excavations of Hotu and Belt Caves in Northern Iran: Implications for Future Research into the Emergence of Village Life in Western Central Asia”. International Journal of the Humanities, vol. 19 (3): 56-94.
- Hedges, R. E. M.; Housley, R. A.; Bronk Ramsey, C. & Van Klinken, G. J., 1994, “Radiocarbon dates from the Oxford AMS system: Archaeometry datelist 18”. Archaeometry, vol. 36(2): 337–74.
- McBurney C. B. M., 1964, “Preliminary report on Stone Age reconnaissance in north-eastern Iran”. Proceedings of the Prehistoric Society, vol. XXX, 382-399.
- McBurney C. B. M., 1968, “The cave of Ali Tappeh and the Epi-Palaeolithic in N. E. Iran”. Proceedings of the Prehistoric Society, vol. XXXIV, 385-413.
- McGovern, P., 1996, “Neolithic resinated Wine”, Nature, vol. 381:480-481.
- Miller, N. F., 2008, “Sweeter than Wine? The Use of the Grape in Early Western Asia”. Antiquity 82: 937-946.
- Neumann, K. S.; Détienne, W. P. & Schweingruber, F. H., 2000, Wood of the Sahara and the Sahel. Birmensdorf, Eidg. Forschungsanstalt WSL. Haupt Verlag, Bern/ Stuttgart/Wien.
- Nikitin, V. V. & Geldykhanov, A. M., 1988, Определители растений Туркменистана/identification of Turkmenistan's plants, Leningrad.
- Pajouh, P. & Schweingruber, F. H., 2001, Atlas des bois du nord de l’Iran description anatomique et identification microscopique des essences principales. University of Teheran Publication, Teheran.
- Reihl, S.; Benz, M.; Conrad, N. J.; Darabi, H.; Deckers, K.; Fazeli Nashli, H. & Zeidi-Kulehparcheh, M., 2011, “Plant use in three Pre-Pottery Neolithic sites of the northern and eastern Fertile Crescent: a preliminary report”. Vegetation History and Archaeobotany, Vol. 21/2, 95-106.
- Schweingruber, F. H., 1990, “Anatomy of European woods”. In: Guide d’identification des charbons de bois préhistoriques et récents. Edited by J. L. Haupt et de Vernet ogereau P. I. Figueiral J.C. Machado et Uzquiano, CNRS.
- Vassilczenko, L. T., 1970, “Vitaceae”. In: K. H. Rechinger (ed.), Flora Iranica (Flora des iranischen Hochlandes und der umrahmenden Gebirge, Persien, Afghanistan, Teile von West-Pakistan, Nord-Iraq, Azerbaidjan, Turkmenistan) 74.
- Wandelbo, P., 1965, “Ericaceae”. In: Rechinger K.H. Flora Iranica (Flora des iranischen Hochlandes und der umrahmenden Gebirge, Persien, Afghanistan, Teile von West-Pakistan, Nord-Iraq, Azerbaidjan, Turkmenistan) 11.
- Wheeler, E. A.; Baas, P. & Gasson, P. E., 1989, IAWA list of microscopic features for Hardwood identification. IAWA Committee.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,752 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,554 |