بررسی تحلیلی نقش مایه‌ی شیر در آثار سفالی سده های پنجم تا هشتم هـ.ق | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقاله 12، دوره 7، شماره 13، شهریور 1396، صفحه 207-224 اصل مقاله (1.62 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.12181.1528 | ||
| نویسندگان | ||
| قباد کیان مهر* 1؛ علی سلمانی2؛ ابوذر ناصحی3؛ بشیر پور وقار4 | ||
| 1دانشیار دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 2استادیار گروه هنر دانشگاه بوعلی سینا | ||
| 3استادیار گروه هنر دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 4دانشجوی دکترای پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان | ||
| چکیده | ||
| دست‌یابی به صنعت سفال به‌عنوان اولین دست‌ساخته‌های کاربردی بشر، نقش بسزایی در زندگی او ایفاد کرد و ایجاد نقوش برروی سفال‌ها به‌عنوان نمادی از هنر ماندگار انسان در دوره‌های مختلف مطرح بوده است. نقوش روی سفال‌ها که ریشه در مفاهیم اعتقادی، باورها، تمایلات و آرزوهای هر عصری دارد، در تمام ادوار تاریخی دوشادوش صنعت سفال خودنمایی نموده است. شیر از جمله نقوش رایج و مورد توجه اعصار مختلف بوده است. سده‌های پنجم تا هشتم هـ.ق. به‌لحاظ تحولات بدیعِ هنری همواره مورد توجه هنرپژوهان بوده است. این نوشتار بر آن است تا با بررسی نقش‌مایه‌ی شیر در سده‌های مذکور، به این سؤالات پاسخ دهد که در یک رویکرد مقایسه‌ای و تطبیقی نقش‌مایه‌ی شیر در فاصله‌ی سده‌های پنجم تا هشتم هـ.ق. از منظر معیارهای زیباشناختی (با تأکید بر فرم و ساختار) از چه ارزش‌های زیباشناختی حکایت می‌کند؟ و در صورت مشاهده‌ی تغییرات چشمگیر در فرم و ساختار این نقش‌مایه، این تغییرات چه دلیلی می‌تواند داشته باشد؟ برای پاسخ‌گویی به سؤالات مذکور، تلاش شده است تا با تکیه بر روش تحلیلی که یکی از معروف‌ترین روش‌های تجزیه و تحلیل آثار هنری است به بررسی آثار سفالی سده‌های پنجم تا هشتم هـ.ق. و مقایسه‌ی آن‌ها با یکدیگر بپردازیم. مراد از تحلیل ساختاری، بررسی رابطه‌ی نقش‌مایه‌ی اصلی با سایر نقش‌مایه‌های مجاور، بررسی رابطه‌ی فرم و شکل کلی ظرف با نقش‌مایه‌ی اصلی و سایر نقش‌مایه‌ها و بررسی مستقل خود نقش‌مایه‌ی اصلی (شیر) است. به‌نظر می‌رسد که باوجود انتظار معمول، گذشت زمان و عوامل دیگری چون آشنایی بیشتر هنرمندان با سنت‌های هنری دیگر، تأثیر چندانی در قوت طراحی و پختگی آن نداشته است. نقش‌مایه‌ی شیر آثار سفالی متعلق به سده‌های پنجم و ششم هـ.ق. در مقایسه با آثار متأخر، از طراحی خطی قوی، تأکید بر رابطه‌ی اندام‌وار زمینه و موضوع اصلی، تناسب خود نقش‌مایه و ارتباط ظریف آن با کالبد ظرف برخوردار است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شیر؛ سفال؛ نقش مایه؛ سده های پنجم تا هشتم | ||
| مراجع | ||
|
- اتینگهاوزن، ریچارد و گرابر، الگ، 1391، هنر و معماری اسلامی 1، ترجمه: یعقوب آژند، تهران، انتشارات سمت. - بویل، جی. آ.، 1392، تاریخ ایران کیمبریج، جلد 5، مترجم: حسن انوشه، تهران، انتشارات امیرکبیر. - پاکباز، رویین، 1383، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران، انتشارات زرّین و سیمین. - پوپ، آرتوراپهام، 1384، شاهکار های هنر ایران، اقتباس و نگارش: پرویز ناتل‌خانلری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. - پوپ، آرتوراپهام، 1387، سیری در هنر ایران، جلد 4 و 9، ترجمه گروهی از مترجمان، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. - تفضلى، احمد، 1354، مینوى خرد، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. - توحیدی، فائق، 1378، فن و هنر سفالگری، تهران: انتشارات سمت. - جیمز، دیوید، 1389، مقدمه‌ای بر هنر اسلامی، ترجمه: محمدابراهیم زارعی، همدان، انتشارات دانشگاه بوعلی‌سینا. - رضی، هاشم، 1371، آئین مهر میترائیسم، تهران، انتشارات بهجت. - رفیعی، لیلا، 1377، سفال ایران، تهران، انتشارات یساولی. - شراتو، امبرتو و گروبه، ارنست، 1391، تاریخ هنر ایران (9)، هنر ایلخانی و تیموری، ترجمه: یعقوب آژند، تهران، انتشارات مولی. - سیمون، راجر، 1389، «نقد»، در: دانشنامه زیباشناسی، ویراسته: بریس گات، ترجمه: جمعی از مترجمان، انتشارات فرهنگستان هنر. - جیمز، دیوید، 1389، مقدمه‌ای بر هنر اسلامی، ترجمه: محمدابراهیم زارعی، همدان، انتشارات دانشگاه بوعلی‌سینا. - کریمی، فاطمه و کیانی، محمدیوسف، 1364، هنر سفالگری دوره اسلامی ایران، تهران، مرکز باستان‌شناسی ایران. - کسروی تبریزی، احمد، 1309، تاریخچه شیر و خورشید، تهران، انتشارات مؤسسه خاور. - کُلینی، 1362، الکافی، تهران، اسلامیه. - کیانی، محمدیوسف، 1380، پیشینه سفال و سفالگری در ایران، تهران، انتشارات نسیم دانش. - گروبه، ارنست ج.، 1384، سفال اسلامی، تهران، نشر کارنگ. - نکویی، مصطفی، 1393، شکوفایی هنر سلجوقی، شیراز، فصلنامه پارسه، سال 14، شماره 22، صص: 113-142. - ویلسن‌آلن، جیمز، 1383، سفالگری اسلامی، ترجمه: مهناز شایسته‌فر، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات هنر اسلامی. - ویلسن‌آلن، جیمز، 1387، سفالگری در خاورمیانه از آغاز تا دوره ایلخانی، ترجمه: مهناز شایسته‌فر، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات هنر اسلامی. - هال، جیمز، 1383، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه: رقیه بهزادی، تهران، فرهنگ معاصر. - هینلز، جان راسل، 1382، شناخت اساطیر ایران، تهران، ترجمه: ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چشمه. - طاهری، صدرالدین، 1391، «گوپت و شیردال در خاورباستان»، نشریه‌ی هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، دوره 7، شماره 4، صص: 13-22.
- Mackenzie, D.N., 1990, A concise Pahlavi dictionary, Reissue, with corrections.London.
- Liddell, H. G., Scott, R., Stuart Jonse, H. & Mckenzie, R., 1996, Greek-English Lexicon, Oxford University Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,124 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,246 |
||