بررسی و تحلیل سفال‌های دوره اسلامی مجموعه معماری دست‌کند زیرزمینی سامن ملایر | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقاله 11، دوره 7، شماره 13، شهریور 1396، صفحه 189-206 اصل مقاله (1020.29 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.6622.1275 | ||
| نویسندگان | ||
| اسماعیل همتی ازندریانی* 1؛ علی خاکسار2؛ محمد شعبانی3 | ||
| 1دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
| 2کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان | ||
| 3دانش آموخته ی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
| چکیده | ||
| سفال به‌عنوان یکی از ارزشمندترین داده‌های باستان‌شناسی است که به دلیل تولید فراوان و همچنین دوام آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مواد فرهنگی است که همیشه دگرگونی‌ها و نوآوری‌های مختلفی را در شکل و نقش بر خود پذیرفته که بخشی از آن بر اثر تطور و رشد درونی فرهنگ‌ها در گذر زمان به‌وجود آمده است. مجموعه‌ی معماری دست‌کند زیرزمینی سامن ملایر، یکی از محوطه‌های شاخص و منحصر به‌فرد از نظر داده‌های فرهنگی، به‌ویژه یافته‌های سفالی است که از آن، گونه‌های مختلف سفال‌های دوران اسلامی یافت شده است. سؤالات اصلی مطرح در این پژوهش عبارتند از: تکنیک‌های رایج سفالینه‌های مجموعه‌ی معماری دست‌کند زیرزمینی سامن ملایر کدامند؟ یافته‌های سفالی این مجموعه مربوط به کدام دوره‌ی زمانی است؟ براساس شواهد، یافته های سفالی این مجموعه وارداتی هستند؟ نگارندگان در این نوشتار به بررسی و مطالعه‌ی گونه‌های مختلف سفالی به‌دست آمده از 4 فصل پژوهش باستان‌شناسی در این مجموعه می‌پردازند و تجزیه و تحلیل گونه‌های مختلف سفالی از لحاظ تکنیک، فرم، تزیینات بپردازند. روش تحقیق در این مقاله براساس نتایج حاصل از فعالیت میدانی (کاوش‌های باستان‌شناختی) و مطالعات کتابخانه‌ای به‌صورت استفاده از گزارش‌های باستان‌شناسی و منابع کتابخانه‌ای مرتبط با این موضوع است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد گونه‌های شاخص سفالی این محوطه عبارتند از: سفالینه با تکنیک قالب‌زده کتیبه‌دار، سفال با تزیین ترصیع، سفال با تزیین لعاب پاشیده (اسگرافیاتو)، نقاشی روی‌لعاب (مینایی)، نقاشی زیرلعاب (قلم‌مشکی) با نقوش مسبک انسانی و حیوانی، آبی و سفید و نمونه‌های سفال زرین‌فام است که از لحاظ زمانی این یافته‌ها مربوط به قرون میانی و متأخر اسلامی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| محوطه ی سامن ملایر؛ معماری دست کند؛ سفال؛ دوره ی اسلامی | ||
| مراجع | ||
|
- توحیدی، فائق، 1379، فن و هنر سفالگری، تهران، انتشارات سمت. - خاکسار، علی، 1386، «فصل اول کاوش‌های باستان‌شناختی سامن- ملایر (شهر پنهان)»، آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی استان همدان (منتشر نشده). - خاکسار، علی، 1387، «فصل دوم کاوش‌های باستان‌شناختی سامن- ملایر (شهر پنهان)»، آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی استان همدان (منتشر نشده). - خاکسار، علی، 1389، «فصل سوم کاوش‌های باستان‌شناختی سامن- ملایر (شهر پنهان)»، آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی استان همدان (منتشر نشده). - خاکسار، علی، 1390 الف، «فصل چهارم کاوش‌های باستان‌شناختی سامن- ملایر (شهر پنهان)»، آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی استان همدان (منتشر نشده). - خاکسار، علی، 1390ب، «فصل دوم کاوش‌های باستان‌شناختی مجموعه‌ی معماری دست‌کند زیرزمینی ارزانفود همدان»، آرشیو اداره کل میراث‌فرهنگی استان همدان (منتشر نشده). - دژم‌خوی، مریم، 1386، «نظری اجمالی به سفال قالب‌زده‌ی عصر سلجوقی»، باستان‌پژوهی، سال نهم، شماره 15، صص: 27-31. - رفیعی، لیلا، 1377، سفال ایران از دوران پیش از تاریخ تا عصر حاضر، تهران، انتشارات یساولی. - رنجبران، محمدرحیم، 1391، «گزارش نهایی فصل اول و دوم، دور چهارم کاوش‌های باستان‌شناختی تپه‌ی هگمتانه»، اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده) - عباسیان، میرمحمد، 1379، تاریخ سفال و کاشی در ایران، چاپ دوم، تهران: نشر گوتنبرگ. - قائینی، فرزانه، 1383، موزه آبگینه و سفالینه‌های ایران، انتشارات و تولیدات فرهنگی، تهران. - کامبخش‌فرد، سیف‌الله، 1379، سفال و سفالگری در ایران (از ابتدا نوسنگی تا دوران معاصر)، تهران: ققنوس. - کریمی، فاطمه و کیانی، محمدیوسف، 1364، هنر سفالگری دوره‌ی اسلامی ایران، چاپ اول، چاپخانه وزارت ارشاد اسلامی. - کیانی، محمدیوسف، 1380، پیشینه‌ی سفال و سفالگری در ایران، انتشارات نسیم دانش، تهران. - گروبه، ارنست، 1384، سفال اسلامی، ترجمه: فرناز حائری، نشر کارنگ، تهران. - مترجم، عباس و محمدی‌فر، عباس و بختیاری، ذبیح‌اله، 1387، «بررسی، شناسایی و مستندسازی آثار باستانی شهرستان همدان-بخش قهاوند و فامنین»، اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). - هرینک، ارنی، 1376، سفال ایران در دوره‌ی اشکانی، ترجمه: حمیده چوبک، چاپ اول، سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری کشور (پژوهشگاه). - همتی‌ازندریانی، اسماعیل، 1392، «تحلیل معماری دست‌کند زیرزمینی استان همدان، مطالعه موردی مجموعه معماری دست‌کند زیرزمینی سامن واقع در ملایر»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس. - همتی‌ازندریانی، اسماعیل و خاکسار، علی، 1394، «بررسی و تحلیل معماری دست‌کند زیرزمینی سامن ملایر»، مجله مطالعات هنر بومی، شماره 4، صص: 23-38. . - ویلسن‌آلن، جیمز، 1383، سفالگری اسلامی، ترجمه: مهناز شایسته‌فر، چاپ اول، سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی. - Allan, James, W., 1991. Islamic Ceramics, Oxford: Ashmolen Museum.
- Blair, Sh., & Bloom, J., 1994, The Art and Architecture of Islam 1250-1800, New Haven and London, Yale University Press, London.
- Fehervari, G., 2000, Ceramics of Isamic World in the Tareq Rajab Museum, I.B. Tauris Publishers London. New York.
- Grube, E. J., 1976, Islamic pottery of the Eight to the Fifteenth Century in the Keir Collection, London.
- Neyestani, J., Hatamian, M., J., & Sedighain, H., 2012, “Does Sultān Abād Pottery Really Produced in Sultān Abād?”, Humanities, Vol 19(3): 95-109.
- Treptow, T., 2007, Daily Life Ornamented The Medival Persian City of Rayy, Chicago, The University of Chicago.
- Watson, O., 1975, “Persian Lustre ware from the 14th to the 19th Centuries”, LeMonde.
- Watson‚ O., 2004, Ceramics fromIslamic Lands‚ London: Thames and Hodson.
- wilkinson, C. U., 1973, Nishabur: Pottery of the Early Isiamic Period, New York.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,191 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,452 |
||