بنای سنگی سرماج، قلعه ای از دوره ی حسنویه برروی سازه ای ساسانی | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقاله 10، دوره 7، شماره 13، شهریور 1396، صفحه 173-188 اصل مقاله (727.66 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.4529.1171 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد اقبال چهری* 1؛ رامین چهری2 | ||
| 1استادیار گروه باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز | ||
| 2دانش آموخته ی کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز | ||
| چکیده | ||
| در سده‌ی 4 هـ.ق. منطقه‌ی غرب ایران در کنترل حکام حسنویان قرار داشت؛ طبق متون تاریخی، قلعه‌ی سرماج در حدود سال 348 هـ.ق. توسط حسنویه بنیان‌گذار سلسله، برروی یک بنای سنگی قدیمی‌تر بازسازی شده است. احتمالاً حسنویه پایتخت اداری-شهری خود را در دینور و پایتخت نظامی-سیاسی را در قلعه‌ی بزرگ سرماج بنا نهادند. ضرورت انجام این پژوهش به‌دلیل شواهد معماری بنا از دوره‌های ساسانی-اسلامی و فعالیت‌های اندک انجام گرفته پیرامون آن است. این مقاله برمبنای سؤالات و فرضیات پیشِ‌رو استوار است: 1. براساس شواهد موجود، قلعه‌ی سرماج مربوط به چه دوره‌ای می باشد؟ 2. با توجه به شواهد موجود و یافته‌های باستان‌شناختی، قلعه‌ی سرماج چه ارتباطی با دوره‌ی ساسانی دارد؟ 1. براساس شواهد موجود، به‌نظر می‌رسد قلعه‌ی سرماج بنایی مربوط به دوره‌ی حسنویه است. 2. باتوجه به بررسی و مطالعات نگارندگان، به‌نظر می‌رسد قلعه‌ی سرماج برروی بنای مشابهی از دوره‌ی ساسانی احداث و بازسازی گردیده است. این بنا یکی از دژهای بزرگ ساسانی اسلامی با مساحت حدود 1600 متر مربع بوده که دارای شکل هندسی مربع‌مانند است. بیشتر مشخصات آن مانند: پلان، فرم، مصالح، دیوارها، حصار و خندق، سبک و سیاق بناهای مشابه دوره‌ی ساسانی از جمله کاخ ناتمام بیستون و معبد آناهیتای کنگاور را داشته است. دیوارهای سنگی بزرگ و کوچک حصار قلعه از مهم‌ترین عناصر معماری برجای‌مانده از قلعه هستند که بزرگ‌ترین و سالم‌ترین آن‌ها، دیواره‌ی جنوبی قلعه است. همچنین چندین قطعه از سنگ‌های کتیبه‌دار مزین به خط کوفی مزهّر از قلعه به‌دست آمد که متأثر از هنر عباسی بوده و صحت انتساب بنا را به دوره‌ی حسنویه می‌رساند. درنهایت متون تاریخی و یافته‌های میدانی میزان انتساب بنا را به دو دوره‌ی ساسانی و اوایل اسلامی (حسنویه) تأیید می‌نمایند؛ اما برای تثبیت قطعی این فرضیات نیاز به پژوهش‌های بیشتر، خصوصاً انجام کاوش‌های هدفمند و علمی ضروری به‌نظر می‌رسد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دوره ی ساسانی؛ حسنویان؛ قلعه ی سرماج؛ بنای سنگی؛ معماری | ||
| مراجع | ||
|
- ابن‌اثیر، عزالدین علی، 1351، تاریخ الکامل، ترجمه: عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، چاپ اول، انتشارات شرکت چاپ و نشر ایران. - ابن‌مسکویه، ابوعلی احمد بن محمد، بی‌تا، تجارب الامم، به‌اهتمام: کائناتی، جلد 6. - اذکایی، پرویز، 1374، «مدخل آل‌حسنویه»، درکتاب: دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، کاظم موسوی بجنوردی، چ 2، ج اول، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران. - چهری، رامین، 1396، «گزارش پی‌گردی مختصر پبرامون حوض سنگی دوره‌ی ساسانی سراب هرسین»، اداره میراث‌فرهنگی کرمانشاه (منتشر نشده). - چهری، محمداقبال، 1388، «بازنگری بررسی، شناسایی و مستندسازی آثار باستانی شهرستان هرسین»، آرشیو اداره میراث‌فرهنگی استان کرمانشاه (منتشرنشده). - چهری، محمداقبال و گراوند، زاهد، 1391، «درجستجوی سلطان‌آباد چمچمال، مقایسه در منابع تاریخی با یافته‌های باستان‌شناختی تپه هله‌بگ»، مطالعات باستان‌شناسی، شماره 2، دوره 4، پاییز و زمستان (شماره پیاپی 6)، دانشگاه تهران، صص: 61-51. - مستوفی قزوینی، حمدالله، 1381، نزهةالقلوب، به‌کوشش: محمد دبیر سیاقی، چاپ اول، انتشارات حدیث امروز، قزوین. - خواندمیر، میرغیاث‌الدین، 1353، حبیب‌السیر، به‌کوشش: محمد دبیرسیاقی، انتشارات گلشن، تهران. - رهبر، مهدی و پوربخشنده، خسرو و چهری، رامین، 1395، «گزارش یک فصل گمانه‌زنی در پارک تاریخی سراب هرسین»، اداره میراث‌فرهنگی استان کرمانشاه (منتشر نشده). - رحیمی، کیومرث، 1379، هرسین در گستره تاریخ، چاپ اول، انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری کوثر، کرمانشاه. - زکی‌بیگ، محمدامین، 1381، زبده تاریخ کرد و کردستان، یدالله روشن اردلان، چاپ اول، جلد 2، انتشارات توس، تهران. - فقیهی، علی‌اصغر، 1365، آل‌بویه، چاپ اول، انتشارات صبا، تهران. - گلزاری، مسعود، 1358، کرمانشاهان و کردستان، جلد 1، چاپ اول، انتشارات انجمن آثار علمی، تهران. -کلایس، ولفرام و لوشای، هاینتس و کالمایر، پتر، 1385، بیستون: کاوش‌ها و تحقیقات سال‌های 1963- 1967 میلادی، ترجمه: فرامرز نجدسمیعی، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، تهران. - لوشای، هاینتس، 1385، «محوطه‌های باستانی همجوار بیستون»، در کتاب: بیستون؛ کاوش‌ها و تحقیقات سال‌های1963- 1967 م.، ترجمه: فرامرز نجدسمیعی، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، تهران، صص: 403-409. - مترجم، عباس و محمدی‌فر، یعقوب، 1381، «بررسی، شناسایی و مستندسازی آثار باستانی شهرستان هرسین»، آرشیو اداره میراث‌فرهنگی و گردشگری استان کرمانشاه (منتشرنشده). - مردوخ، شیخ محمد، 1366، تاریخ مشاهیر کرد وکردستان و توابع، چاپ دوم، انتشارات غریقی، سنندج. - محمدی‌فر، یعقوب، 1384، «بررسی وتحلیل آثار و استقرارهای اشکانی زاگرس‌مرکزی»، پایان‌نامه دکتری، به‌راهنمایی دکتر محمد‌رحیم صراف، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت‌مدرس تهران (منتشر نشده). -Hamlin, C., 1975, “Dalma Tepe”, Iran Vol. XIII, pp.111-127.
-Husing, S., 1921, “Iran imMittelalternach den arabischen”, Geographen, IV 486f.
- Young, T. C. Jr., 1969, Excavations at Godin Tepe.first progress Report, Royal Ontario Museum Art and Archaeology Occasional papers No.17, Toronto. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,409 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,601 |
||