بررسی ساختار رنگدانه های به کار رفته در گچبریهای به دست آمده از محوطه قلعه یزدگرد | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 8، دوره 7، شماره 13، شهریور 1396، صفحه 143-156 اصل مقاله (506.65 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.8591.1382 | ||
نویسندگان | ||
مژگان خان مرادی* 1؛ کمال الدین نیکنامی2 | ||
1دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه تهران | ||
2استاد گروه باستان شناسی دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
دورهی اشکانی سرآغاز استفاده از گچبری در تزیینات معماری ایران بود و از قرن دوم م. بهبعد شاهد بهکارگیری رنگهای متنوعی برروی زمینهی سفید گچبریها هستیم که به آنها جلوهی زیبایی بخشیدهاند. بهنظر میرسد که هدف از رنگآمیزی این آثار که زینتبخش بناهای مهم دورهی اشکانی بودهاند، علاوهبر جنبهی بصری، تأکید بر انتقال پیام سازندگان و بانیان آثار نیز باشد. یکی از مهمترین محوطههایی که گچبریهای ارزشمندی از آن بهدست آمده، محوطهی تاریخی قلعهیزدگرد است. این گچبریها شامل نقوش: انسانی، حیوانی، هندسی، گیاهی، ترکیبی و عناصر معمارانه است. قطعات بسیاری از گچبریهای فوق، رنگآمیزی شدهاند. این قطعات، دارای یک یا چندرنگ هستند، اما تاکنون برروی رنگهای بهکار رفته در آنها پژوهشی صورت نگرفته است؛ این درحالی است که گچبریهای قلعهیزدگرد از مهمترین محوطههای مهم دورهی اشکانی است که قطعات قابلتوجهی گچبری رنگین از آن کشف شده است. هدف از این تحقیق، پاسخگویی به این سوالات بوده است: 1. رنگهای بهکار رفته در گچبریهای قلعهیزدگرد کدامند و آیا رنگ در صحنه و نقش خاصی بهکار رفته است؟ 2. برای رنگآمیزی گچبریهای این محوطه از چه رنگدانههایی استفاده شده است؟ این تحقیق با استفاده از مطالعات موزهای و کتابخانهای انجام شده است؛ همچنین گچبریهای رنگین این محوطه، برای نخستینبار مورد آزمایش قرار گرفتند. برای بررسی و آنالیز رنگدانهها از روشهای پراش پرتو ایکس (XRD)، آزمایش پتروگرافی و طیفسنجی زیر قرمز تبدیل فوریه (FTIR) استفاده گردید. طبق نتایج بهدست آمده، در گچبریهای قلعهیزدگرد از رنگدانهی آبی مصری برای رنگ آبی، از رنگدانهی سبز خاکی (سبز سیلو) برای رنگ سبز و برای رنگهای قرمز، صورتی و زرد از رنگدانهی اُخرا استفاده شده است. بهنظر میرسد که در قلعهیزدگرد برای رنگآمیزی نقوش از رنگدانههای کانی استفاده شده و از رنگدانههای آلی برای تولید رنگ در این مجموعه استفاده نشده است. | ||
کلیدواژهها | ||
قلعه یزدگرد؛ اشکانی؛ رنگدانه؛ آبی مصری؛ گچبری | ||
مراجع | ||
- آذرنوش، مسعود، 1387-1386، «کاوشهای باستانشناختی مجموعهی قلعهیزدگرد محوطهی گچگنبد شرقی»، مرکز اسناد سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کرمانشاه (منتشر نشده). - باتر، مسعود، 1389، «بررسی ساختار رنگدانههای نقاشیهای دیواری عصر پارتی در کوه خواجه سیستان»، مجله بلورشناسی و کانیشناسی ایران، سال 18، شماره 3، صص: 334-323. - بهادری، رویا و بحرالعلومی، فرانک، 1389، « بررسیهای علمی برروی نقاشیهای دیواری کوهخواجه در زابل»، اثر، شماره 49، صص: 12-6. - خانمرادی، مژگان، 1385، «گچبریهای قلعهیزدگرد: فناوری و مضامین و تأثیر آن در گچبریهای ساسانی و اسلامی»، پایاننامهی کارشناسیارشد باستانشناسی، دانشگاه تهران (منتشر نشده). - کیل، ادوارد، 1381، «رد و نشان پارتی در هنر اسلامی»، ترجمه: کامیار عبدی، فصلنامه اثر، شماره 33 و 34، بهار و تابستان، صص: 54-67. - قندگر، جواد و اسماعیلی، حسین و رحمتپور، محمد، 1384، «کاوشهای باستانشناختی قلعه اژدهاک هشترود» در: مسعود آذرنوش، مجموعهی مقالات همایش بینالمللی باستانشناسی ایران حوزهی شمالغرب، تهران: پژوهشکدهی باستانشناسی سازمان میراثفرهنگی و گردشگری، صص: 228-193. - هرمان، جرجینا، 1373، تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، ترجمه: مهرداد وحدتی، تهران: نشر دانشگاهی. - Andrea, W., Lenzen, H,. 1933, Die Parther Stadi Assure, Leipzing.
- Appolonia, L., Radicati, A., Piccirillo, B., & Chatel, V., 2008, “La Material e i colori”, in: A. Invernizzi and C. Lippolis (eds.), Nisa Partica. Ricerche nel Complesso Monumentale Arsacide 1990–2006 , Firenze: 197–209.
- Bollati, A., 2008, “Le Sculture in Argilla Cruda Dipinta”, in: A. Invernizzi and C. Lippolis (eds.), Nisa Partica. Gli Scavi Italiani nel Complesso Monumentale Arsacide 1990-2006, Firenze: 167-196.
- Colledge , M., 1977, Parthian Art, London, Paul Elek.
- Debevoise, C. 1941, “The Origin of Decorative Stucco”, American Journal of Archaeology XIV: 45-61.
- Gaetani, M.C., Santamaria, U., & Seccaroni, C., 2004. “The Use of Egyptian Blue and Lapis Lazuli in the Middle Ages: The Wall Paintings of the San Saba Church in Rome”, Studies in Conservation 49(1): 13-22.
- Kakoulli, I., 2003,“Egyptian Blue in Greek Painting Between 2500 and 50 BC”, in: From Mine to Microscope: Advances in the Study of Ancient Technology, Shortland A., Freestone I. and Rehren, Th (eds.), Oxbow Books, Oxford: 79-92.
- Kakoulli, I., 2009, Greek Painting Techniques and Materials from the Fourth to the First Century B.C., London.
- Keall, E. J., 1967, “Qaleh- I Yazdigird: A Sasanian Palace Stronghold in Persian Kurdistan”, Iran V: 99-121.
- Keall, E. J., 1975, “Qaleh-e-Yazdgird: First Season of Excavations” in: Bagherzadeh, F.(ed), Proceeding of the Ivrd Annual Symposium on Archaeological Research in Iran, 3nd-8th November 1975, Tehran Iranian Centre for Archaeological Research: 380-390
- Keall, E. J.,1976, “Qaleh -I- Yazdgird”, Iran XVlll: 162-164.
- Keall, E. J., 1977, “Qaleh – I- Yazdigird: The Qestion of its Date”, Iran XV:1-9
- Keall, E. J., & Leveque M. A., & Willson, N., 1980, “Qal’eh Yazdigird - It’s Architectural Decorations, The Stucco As Decorations”, Iran XVIII: 1- 42.
- Loftus, W. K., 1857, Travels and Researches in Chaldaea and Susiana; with an account of excavations at Warka, the “Erech” of Nimrod, and Shúsh, “Shushan the palace” of Esther, in 1849–52, London.
- Marshall, S. J., 1960, A Guide to Taxila, Cambridge, Cambridge University Press, Department of Archaealogy in Pakistan.
- Pilipko, V. N., 2002, “The wall Pinting of Old Nisa”, Miras 1: 149-154.
- Pilipko, V. N., 2005, “The painting of Nisa, A New Fragment with the Image of Rider”, Miras 2: 133-138.
- Scott, D. A., 2015,“A Review of Ancient Egyptian Pigments and Cosmetics”, Studies in Conservation: 1-18.
- Simpson, ST. J., Ambers, J. Verri, G. Deviese,T., & Kirby, J., 2012, “Painted Parthian Stuccoes from Southern Iraq”, in: Proceedings of the 7th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, Vol.2, R. Matthews and J.Curtis (eds.) 12 April – 16 April 2010, the British Museum and UCL, London. Harrassowitz Verlag.
- Tite, M.S., Bimson, M., & Cowell, M. R., 1987. “The Technology of Egyptian Blue”, in: M. Bimson and I.C. Freestone (eds.), Early Vitreous Material, London, British Museum Occasional Paper 56: 39-46.
- Varichon, A., 2000, Couleurs – Pigments et Teintures dans les Mains des Peuples. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,279 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,225 |