شواهد باستان شناختی حوزه آب گیر سد احمدبیگ لو، مشکین شهر | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 1، دوره 7، شماره 13، شهریور 1396، صفحه 7-24 اصل مقاله (1.63 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.8501.1379 | ||
نویسنده | ||
محمود حیدریان* | ||
استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد | ||
چکیده | ||
سد احمدبیگلو در دامنهی شمالی ارتفاعات سبلان در استان اردبیل و در شمالغربی ایران واقع شده است. این سد از نظر تقسیمات داخلی، جزو شهرستان مشکینشهر است و از مشکینچای مشروب میشود. بررسی باستانشناختی حوزهی این سد، در تابستان 1387 با هدف شناسایی و ثبت هرچه سریعتر محوطههای حوزهی آبگیری آن و سپس انجام مطالعات و کاوشهای نجاتبخشی این محوطهها انجام شد. تعداد، نوع و وسعت محوطههای باستانی، ارتباط مکانی و زمانی و چگونگی توالی استقراری محوطهها، از جمله پرسشهای اساسی این طرح مطالعاتی بودند. در اجرای این پژوهش، مراحل انجام کار در دو مرحلهی کتابخانهای و میدانی صورت گرفت. بررسی مزبور بهصورت پیمایشی فشرده در محدودهی حوزهی آبگیر سد انجام گرفت و حاصل آن شناسایی 12 محوطهی باستانی از دوران پارینهسنگی تا دورههای متأخر اسلامی بود. تاریخگذاری محوطهها براساس گونهشناسی و مطالعات مقایسهای مجموعههای سطحی گردآوری شده انجام شد. مقالهی مذکور بعد از ارائهی نتایج بررسی، با توجه به آثار سفالی بهدست آمده، فرهنگها و تداوم سنتهای سفالی حوزهی سد را مورد مطالعه قرار خواهد داد. با توجه به مطالعهی محوطههای شناسایی شده، قدیمیترین ادوار فرهنگی و استقرارهای اولیهی این حوزه، دو محوطهی باز (محوطههای شماره 3 و 5) دورهی پارینهسنگیاند که نشانگر وجود شرایط زیستمحیطی مناسب محل برای سکونت جوامع پارینهسنگی است. از جمله دیگر آثار شاخص، آثار دورهی مسسنگاند که در دو محوطهی (محوطههای شماره 5 و 8) بهدست آمدهاند. در دورهی مفرغ و آغاز تاریخی (عصر آهن) 4 محوطه (محوطههای 3، 5، 7 و 8)، در دورهی تاریخی، 11 محوطه (محوطههای شمارههای 1، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11 و 12) و در دورهی اسلامی نیز، 6 محوطه (1، 2، 3، 4، 9 و 12) دارای شواهد استقراری بودهاند. در محوطههای شماره 4 و 10، نمونههایی از قبور کلانسنگی که در حوزهی فرهنگی شمالغرب ایران تعدادی از آنها شناسایی و مطالعه شدهاند، بهدست آمد. | ||
کلیدواژهها | ||
بررسی باستان شناختی؛ محوطه های باستانی؛ مشکین شهر؛ سد احمدبیگلو | ||
مراجع | ||
- ایروانیقدیم، فرشید، ممیزادهگیگلو سلیمان، 1391، «گونهشناسی و معرفی سفالهای عصر آهن کورگانهای جعفرآباد خداآفرین (فصل اول کاوش)»، مجله مطالعات باستانشناسی، شماره 2، دوره 4، پاییز و زمستان 1391، صص 33-50. - ایروانیقدیم، فرشید، 1389، «گزارش حفاری فصل اول کاوش باستانشناسی کورگانهای جعفرآباد»، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، تهران (منتشر نشده). - پورفرج، اکبر، 1391، «تبیین و گاهنگاری کورگانهای شرق شمالغرب ایران؛ براساس بررسی و کاوش در قلعهبوینی یوغون نیر»، مجله مطالعات باستانشناسی، شماره 1، دوره 4، بهار و تابستان 1391، صص 59-81. - حاجیزاده، کریم، 1393، «کاوش نجاتبخشی گورستان باستانی قیزیلقیه شهرستان مشکینشهر-شرکت آب منطقهای اردبیل»، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، تهران (منتشر نشده). - حصاری، مرتضی، علییاری، احمد، 1391، «مطالعه و گونهشناسی قبور کلانسنگی و تپهای (کورگان) استان اردبیل»، مجله مطالعات باستانشناسی، شماره 1، دوره 4، بهار و تابستان 1391، صص 113-130. - حیدریان، محمود، 1387، «گزارش کامل بررسی باستانشناختی حوزه آبگیری سد احمدبیگلو (مشکین شهر)»، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، تهران (منتشر نشده). - خسروزاده، علیرضا، عالی، ابوالفضل، 1383، «توصیف، طبقهبندی و تحلیل گونهشناختی سفالهای دوران اشکانی و ساسانی منطقه ماهنشان (زنجان)»، مجموعه مقالات همایش بینالمللی باستانشناسی ایران، انتشارات سازمان میراثفرهنگی کشور (پژوهشکده باستانشناسی)، تهران. - دمورگان، ژاک ماری، 1338، هیأت علمی فرانسوی در ایران، ترجمه: کاظم ودیعی، تبریز، گروارسازی شعاری تبریز. - رضالو، رضا، 1386، «جوامع با ساختار سیاسی و اجتماعی در دوران مفرغ جدید در حوضه جنوبی رود ارس با بررسی موردی دادههای باستانشناسی قلعهخسرو»، پایاننامه دوره دکتری، گرایش پیشازتاریخ دانشگاه تربیت مدرس (منتشر نشده). - رضالو، رضا، 1393، «کاوش گورستان باستانی خرمآباد، مشکینشهر»، مقالات دوازدهمین گردهمایی سالانه باستانشناسی، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، تهران. - رضالو، رضا، 1393، «کاوش نجاتبخشی گورستان باستانی قیزیلقیه شهرستان مشکینشهر-شرکت آب منطقهای اردبیل»، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، تهران (منتشر نشده). - رئیسی، محمد، 1385، «گزارش پیشرفت کار طرح سد و شبکه آبیاری و زهکشی احمدبیگلو (مرحله دوم)»، سازمان آب استان اردبیل (منتشر نشده). - عابدینی، موسی، شبرنگ شنو، 1393، «ارزیابی فعالیتهای نوزمین ساخت در حوضهی آبخیز مشکینچای از طریق شاخصهای ژئومورفولوژی»، جغرافیا و توسعه، شماره 35، تابستان 1393، صص 66-49. - علاییطالقانی، محمود، 1385، ژئومورفولوژی ایران، چاپ دوم، تهران، انتشارات قومس. - کاظمپور، مهدی، عمرانی، بهروز، رضالو، رضا، 1391، «نگرشی نو به گورهای کلانسنگی آذربایجان شرقی براساس یافتههای محوطه زردخانه»، مجله مطالعات باستانشناسی، دوره 4، شماره 1، بهار و تابستان 1391، صص 155-174. - کامبخشفرد، سیفالله، 1380، آثار تاریخی ایران، پژوهشگاه سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور. - نیکنامی، کمالالدین، کاظمپور، مهدی، 1390، «گزارش باستانشناسی گمانهزنی و تعیین حریم محوطه زردخانه»، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، تهران (منتشر نشده). - هرینک، ارنی، 1376. سفال ایران در دوره اشکانی، ترجمه: حمیده چوبک، تهران، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور (پژوهشگاه). - هژبرینوبری، علیرضا، پورفرج، اکبر، 1384، «تبیین دوران نوسنگی و کالکولتیک منطقهی اردبیل براساس دادههای باستانشناسی قوشاتپه شهریری»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 2: 174. - هژبرینوبری، علیرضا، 1384، «گزارش کاوشهای انجام گرفته در محوطه شهریری»، کتابخانه و مرکز اسناد پژوهشکده باستانشناسی، تهران (منتشر نشده). - هژبرینوبری، علیرضا، 1387، «گزارش کاوشهای انجام گرفته در محوطههای لاریجان و طوعلیسفلی»، کتابخانه و مرکز اسناد پژوهشکده باستانشناسی، تهران (منتشر نشده).
- Burney, C., 1962, “Excavations at Yanik Tepe, Azerbaijan”, 1961: Second Preliminary Report. Iraq, 24: 134-149. - Burney, C., 1964, “The Excavations at Yanik Tepe, Azerbaijan”, 1962: Third Preliminary Report. Iraq, 26: 54-61. - Burney, C., 1979, “Meshkinshah Survey”, Iran, 17:150. - Burney, C., and David. M. Lang., 1971, The people of the Hills: Ancient Ararat and Caucasus, London: Widenfeld and Nicholson. - Burton Brown, T., 1951, Excavations in Azerbaijan, 1948. London: John Murrary. - Dyson, R. H, & Young, T. C. Jr., 1960, “The solduz valley Iran: Pisdeli tepe”. Antiquity 34: 19-28. - Hamlin, C., 1974, “The Early second millennium ceramic assemblage of Dinkha Tepe”, Iran, Vol. XII, pp: 125-153. - Ingraham, M. L., & Summers, G., 1979, “Steale and settlements in the Meshkinshahr plain” AMI 12: 67-114. - Kleiss, W., & Kroll, S., 1979, “Ravaz und Yakhvali. Zwei befestigate platze des 3”, Jahrtausends. Archologische Mitteilungen aus Iran 12: 27-47. - Young, Jr. T. Cuyler. 1965. “A Comparative Ceramic Chronology for Western Iran, 1500-500 B.C.,” Iran 3: 53-83. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,195 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,945 |