گزارش مقدماتی بازنگری، بررسی و تحلیل الگوی پراکنش فرهنگ باکون در منطقه فارس | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 2، دوره 7، شماره 12، فروردین 1396، صفحه 25-42 اصل مقاله (826.27 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.11665.1504 | ||
نویسندگان | ||
مریم معانی1؛ محمدرضا سعیدی هرسینی* 2؛ احمد چایچی امیرخیز3 | ||
1دانش آموخته دکترای باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات | ||
2استادیار پژوهشی مرکز تحقیق و توسعه ی علوم انسانی سمت | ||
3استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری | ||
چکیده | ||
یکی از مهمترین فرهنگهای عصر مسسنگی ایران بهموازات دشت شوشان و فلات مرکزی، فرهنگ باکون در فارس است. در بین دشتهای فارس، استقرار در دو دشت مرودشت و ممسنی از هزارههای دور تاکنون استمرار دارد. بهمنظور مطالعهی چگونگی ارتباط عوامل طبیعی با انتخاب زیستگاهها و نتیجتاً تأثیر این دو بر الگوی پراکندگی محوطههای فرهنگ باکون، طرح بازنگری و بررسی محوطههای دارای این فرهنگ در فارس برنامهریزی شد و در راستای آن محدودهی جغرافیایی به مساحت حدوداً 226840 کیلومتر مربع مورد بررسی قرار گرفت. از بین 62 محوطه مورد بازنگری تنها از 38 محوطه، سفال باکون الف بهدست آمد. برای تحلیل الگوی استقراری این محوطهها، در ابتدا روابط میان سکونتگاهها و میزان تأثیر عوامل محیطی بر نوع انتخاب آنها توسط نرم افزار بررسی سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد سنجش قرار گرفت تا ارتباط بین عوامل محیطی با میزان جذب استقرار محوطهها مشخص گردد. مطالعهی اطلاعات بهدست آمده، نشان از افزایش وسعت محوطهها با افزایش ارتفاع از سطح دریا دارد و این همان چیزی است که دشتهای فارس را از سایر مناطق فرهنگی ایران متفاوت میکند. سایر عوامل محیطی نظیر فاصله از رودخانهها و میزان بارش مدل نرمالی را مانند دیگر مناطق نشان میدهد. وضعیت آبوهوایی منطقه، خبر از اقلیمی خشک و نیمهخشک دارد؛ بههمین دلیل، هر جا که محیط اجازه داده، حتی در دشتهای کموسعت میانکوهی، گروههای پُرجمعیت ناچار به استقرار شدهاند. در این بین محوطههای وسیعی نیز دیده میشوند که با توجه به انبوه دادههای باستانشناختی انباشته شده، شاید بتوان آنها را بهعنوان مکانهای مرکزی و تأثیرگذار در منطقه بهحساب آورد. | ||
کلیدواژهها | ||
باکون؛ منطقه فارس؛ بررسی و بازنگری؛ الگوی استقراری | ||
مراجع | ||
- تاجبخش، رویا و بلمکی، بهزاد، 1393، «تحلیل الگوهای استقراری و حوزهی گیرش محوطههای عصر مس سنگی واقع در اطراف الوند در ارتباط با تشابهات منطقهای و فرامنطقهای»، مجلهی علمی-پژوهشی مطالعات باستانشناسی، سال ششم، شماره 1، شماره پیاپی 9، صص: 1-20. - دارک، کن، ار.، 1379، مبانی نظری باستانشناسی، ترجمه: کامیار عبدی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران - زیدی، محسن، 1387، «الگوی استقراری و نوسانهای جمعیتی فرهنگهای پیشازتاریخ تا دوران اسلامی در درههای حوضهی رود کُر شمالغربی فارس»، مجله باستانشناسی و تاریخ، شماره پیاپی 42 و 43، تهران. - سامنر ویلیام ماروین، 1379، «بررسیهای فراگیر منطقهای در خاور نزدیک: نمونهای از ایران»، ترجمه: کامیار عبدی، مجله باستانشناسی و تاریخ، سال 13، شماره اول، پاییز و زمستان، صص: 35 - 50. - سامی، علی، 1330، کاوشهای دوازده ساله بنگاه علمی تختجمشید در نقاط مختلف تاریخی، گزارش باستانشناسی. - عسگریچاوردی، علیرضا و پتیری، کامرون و سیدین، مژگان، 1393، پژوهشهای باستانشناسی تل اسپید فارس، دانشگاه هنر شیراز. - علیزاده، عباس، 1376، گزارش توصیفی مقدماتی بررسیهای باستانشناسی -انسانشناسی در درههای رود کُر و ناحیهی شمالغرب مرودشت فارس، گزارشهای باستان شناسی 1، معاونت پژوهشی میراث فرهنگی. - علیزاده، عباس، 1380، تئوری و عمل در باستان شناسی، سازمان میراثفرهنگی کشور- پژوهشگاه، سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران. - علیزاده، عباس، 1383، منشاء نهادهای حکومتی در پیشازتاریخ فارس، تل باکون، کوچنشینی باستان و تشکیل حکومتهای اولیه، ترجمه: کوروش روستایی، بنیاد پژوهشی پارسه - پاسارگاد، شیراز. - نوروزی، رضا، 1384، بررسی باستانشناسی فیروزآباد، دانشنامه فارس و سازمان میراثفرهنگی فارس، شیراز. - هژبرینوبری، علیرضا و سرداری، علیرضا و فاضلینشلی، حسن و خطیبشهیدی، حمید، 1391، «توسعهی فرهنگی جوامع شمال فارس در دورهی باکون: تپه مهرعلی»، مجلهی علمی-پژوهشی مطالعات باستانشناسی، سال چهارم، شماره 2، شماره پیاپی 6، صص: 83-101.
- Abdi, K., Pollock, S., & Bernbeck, R, 2003 , “Fars Archaeology Project 2003: Excavations at Toll-e Bashi“, Iran 41 :339-344. - Alden,J. R., 1979, “Regional Econimic Organization in Banesh Period Iran», Ph.D. dissertation, Department of Anthropology, University of Michigan, Ann Arbor . - Alizadeh , A., 2004 , “Recent archaeological investigations on the Persepolis Plain“ , The Oriental Institute News and Notes 183; 1-7. - Alizadeh , Abbas, 2006, The Origins of state Organizations in Prehistoric Highland Fars, Southern Iran : Excavations at Tall-e Bakun, Oriental Institute Publications, Volume 128, Chicago . - Egami, N., Masuda, S., & Gotoh, T., 1977 “Tal-I Jarri A; A preliminary report of the excavations in Marv Dasht, 1961 and 1971“ , Orient 8: 1-14. - Egami., N. & Sono, T., 1962 , Marv Dasht II: The Excavation at Tal-i- Gap 1959, Tokyo: Institute for Oriental Culture for the University of Tokyo. - Fukai, S., 1973 , Marv Dasht III : The Excavation at Tal-I Moshaki, Tokyo: Institute for Oriental Culture of the University of Tokyo. - Gotch, P. 1968, “A Survey of the Perspolis Plain and Shiraz Area“, Iran 6: 168-169. - Herzfeld, E., 1929, “Prehistoric Persia 1.A NeolithicSettlement at Persepolis: Remarkable New Discoveries”, Illustrated London News 84:892-893. - Langsdorff, A. & D.E. Mc Cown, 1942, Tall-i- Bakun A , Season of 1032, Oriental Institute Publications, The University of Chicago Press. - Overlaet, B., 1997, “A Report on the 1952 and 1954-1955 Soundings at Tall-I Taimuran (Fars), Iran: A File excavation at the Royal Museumes of Art and History , Brussels” , Iranica Antiqua 32 : 1-51. - Potts D.T. & Roustaei, K. 2006, The Mamasani Archaeological pr oject stage one, A report on The first Two seasone of The ICAR – University of Sydney expedition to The Mamasani District, Fars province, Iran, AD 2006 / AH /1385. - Sumner, W.M., 1994, “The Evolution of Tribal Society in the Southern Zagros Mountains, Iran”, InStein, G. and Rothman, M. S., (eds.), Chiefdoms and Early States in the Near East: the Organizational Dynamics of Complexity, 18, Prehistory Press, Monographs in World Archaeoligy, Madison: 47-65. - Stein, A., 1936, “An Archaeological Tour in the Ancient Persis”, Iraq 3: 111-230. - Sumner, W., M., 1972 , “Cultural Development in the Kur River Basin Iran : An Archaeological Analysis of Settlement Patterns”, Ph.D. dissertation, Department of Anthropology, University of Pennsylvania. - Sumner , W., M., 1986, ”proto-Elamite civilization in Fars“, in Gamdat Nasr: period or Regional style, in Finkbeiner and Rollig, W. eds .pp 199-211. - Sumner, W., M., 1994, “The Evolution of Tribal Society in the Southern Zagros Mountains, Iran”, InStein, G. and Rothman, M. S., (eds.), Chiefdoms and Early States in the Near East: the Organizational Dynamics of Complexity, 18, Prehistory Press, Monographs in World Archaeoligy, Madison: 47-65. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,082 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,145 |