تبیین فرآیند و عوامل مؤثر بر علل همگرایی و واگرایی جریان روشنفکری دینی لیبرال نسبت به نهضت ( اسلامی) و انقلاب اسلامی (از 1340 تا خرداد1360 ) | ||
پژوهشنامه انقلاب اسلامی | ||
مقاله 7، دوره 7، شماره 23، شهریور 1396، صفحه 115-138 اصل مقاله (905.72 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/rjir.2017.12742.2043 | ||
نویسندگان | ||
سید مرتضی هزاویی* 1؛ فریده باوریان2 | ||
1عضو هیإت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه بوعلی سینا ، همدان، ایران | ||
2دانشجوی دکترای تاریخ انقلاب اسلامی دانشگاه بوعلی سینا | ||
چکیده | ||
در تاریخ مبارزات مردم ایران که به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید احزاب و گروههای متعدد با گرایشهای فکری متفاوت نقشآفرینی کردند. نقشآفرینی که برآیند بسترهای متفاوت سیاسی و بازتاب شرایط عینی و ذهنی حاکم بر جامعه بود. در این راستا جریان روشنفکری دینی لیبرال یکی از جریان-های سیاسی-مذهبی و فرهنگی به نسبت تأثیرگذار در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی بود که با جلوههای مختلف به همگرایی با نهضت اسلامی پرداخت و در جریان مشارکت در سیستم سیاسی جدید نقش محوری را ایفا نمود. اما بیدرنگ در جریان نهادسازی و تثبیت نظام جمهوری اسلامی بنا به دلایلی با سایر جریانهای سیاسی با چالشهای نظری جدی مواجههشد که همین امر سبب شد تا با ترک عرصهی سیاست به واگرایی از جمهوری اسلامی روی آورد که در این راستا نگارندگان با تبیین رفتار سیاسی این جریان، محور اصلی این رفتارهای متفاوت را در زمینه همگرایی به دلایل مختلفی که مهمترین آنها عبارتند از؛ افکار و آرمانهای این جریان مبنی بر اعتقاد به تز دخالت دین در سیاست و تجربیات آنان از همکاریهای گذشتهی روشنفکران و روحانیون و سرانجام بهدستگرفتن قدرت توسط روشنفکران و... و در زمینه واگرایی به مسئلهی محوری تناقض حکومت جدید با تفکرات و حکومت آرمانی مورد نظر این طیف که سالها برای آن تئوریپردازی ایدئولوژیک کردهبودند و همچنین عدمتوانایی آنان در بسیج سیاسی تودهها و عدمارائه یک ایدئولوژی ثابت و برنامه مدون برای دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و تأثیر اندیشه و شخصیت کاریزمایی امام خمینی در میان تودههای مردم و... مربوط میدانند. | ||
کلیدواژهها | ||
انقلاباسلامی؛ روشنفکری دینی لیبرال؛ نهضت اسلامی؛ همگرایی؛ واگرایی | ||
مراجع | ||
- آرشیو مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی: 17 جلسه گفتگو با مهندس عزتالله سحابی، به اهتمام دکتر حمید بصیرتمنش، بیتا. - امامخمینی، سیدروح الله (1379)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ج 22. - احمدی، محمد (1380)، نهضتآزادی و انقلاباسلامی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس،241-240 و 81. - امیری، جهاندار (1383)، روشنفکری و سیاست، تهران: مرکز اسناد انقلاباسلامی. - امیری، جهاندار (1389)، روشنفکری دینی لیبرال یا دینمدار، تهران: مرکز اسناد انقلاباسلامی. - بازرگان، مهدی (1350)، مدافعات، تهران: مدرس. - بازرگان، مهدی (1363)، انقلاب ایران در دو حرکت، تهران: مؤلف. - بازرگان، مهدی (1377-1375)، شصت سال خدمت و مقاومت، تهران: رسا، 2ج. - بازرگان، مهدی (1391)، مباحث بنیادین، مجموعه آثار(1)، تهران: بنیاد فرهنگی مهندس بازرگان. - بازرگان، مهدی (بیتا)، مباحث علمی، اجتماعی، اسلامی، مجموعه آثار (8)، تهران: شرکت سهامی انتشار. - بازرگان، مهدی (1391)، انقلاباسلامی ایران(3)، مجموعه آثار(24)، تهران: شرکت سهامی انتشار. - بازرگان، مهدی (1392)، پدیده پیامبری، مجموعه آثار(27)، تهران: بنیاد فرهنگی مهندس بازرگان. - بازرگان، مهدی (1389)، انقلاباسلامی ایران(1)، مجموعه آثار(22)، تهران: بنیاد فرهنگی مهندس بازرگان. - برزین، سعید (1374)، زندگینامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، تهران: مرکز. - برزین، سعید (1373)، «حکومت قانون و دموکراسی»، ترجمه بهمن جبروتی، ماهنامه کیان، سال چهارم، ش22، 18-16. - بروجردی، مهرزاد (1378)، روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمه مهشید شیرازی، تهران: نشر و پژوهش فروزان روز. - بشیریه، حسین(1381)، دیباچهای بر جامعهشناسی سیاسی ایران، تهران: مؤسسه نگاه معاصر. - بصیرتمنش، حمید (1377)، علما و رژیم رضا شاه، تهران: نشر عروج. - بنیصدر، ابوالحسن(1380)، درس تجربه، تهران: انقلاباسلامی، 2ج. - بیل، جیمز و راجر لویس، ویلیام (1372)، مصدق. نفت. ناسیونالیسم ایرانی، ترجمه عبدالرضا هوشنگمهدوی و کاوه بیات، تهران: نشر گفتار. - پدرام، مسعود (1382)، روشنفکری دینی و مدرنیته در ایران پس از انقلاباسلامی، تهران: گامنو. - پهلوان، چنگیز(1372)، «توسعه، مدرنیته و مشارکت روشنفکران»، ماهنامه کیان، سال سوم، ش13، 39-30. - جعفریان، رسول (1391)، جریانها و جنبشهای مذهبی سیاسی ایران، تهران: علم. - جواهری، میکائیل (1393)، بهائیت پاد جنبش تجدید حیات ملت ایران، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. - -چمنخواه، لیلا (1391)، بهائیت و رژیم پهلوی، تهران: نگاه معاصر. - رضوی، مسعود (1376)، هاشمی و انقلاب، تهران: همشهری، چ2. - روحبخش، رحیم (1382)، تعامل نهضتآزادی با مرجعیت و نهضتآزادی، تهران: صمدیه. - روزنامه اطلاعات، اسفند 1359. - روزنامه انقلاباسلامی، فروردین 1360. - روزنامه جمهوری اسلامی، تیر 1360. - روزنامه کیهان، بهمن 1358. - روزنامه میزان، شهریور و بهمن 1359، فروردین و خرداد 1360. - موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی(1385)، سازمان مجاهدین خلق؛ پیدایی نافرجام (84-1344)، تهران: گرداوری موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، 3ج. - سحابی، عزتالله (1388). نیمقرن خاطره و تجربه، تهران: فرهنگ صهبا، ج1. - سیاوشی، سوزان (1380)، لیبرال ناسیونالیسم در ایران، ترجمه علیمحمد مقدسی، تهران: باز. - سیک، گری (1384)، همهچیز فرو میریزد، ترجمه علی بختیاریزاده، تهران: مرکز اسناد انقلاباسلامی. - شفیعیفر، محمد (1378)، درآمدی بر مبانی انقلاباسلامی، بیجا: نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاهها. - شیخفرشی، فرهاد (1381)، روشنفکری دینی و انقلاباسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. - صفار هرندی، مرتضی (1391)، نیمهپنهان: نقشآفرینان عصر تاریکی، تهران: کیهان، ج9. - صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانوناساسی (1364)، تهران: اداره کل امور فرهنگی مجلس شورای اسلامی، 31ج. - ظریفینیا، حمیدرضا (1378)، کالبدشکافی جناحهای سیاسی در ایران 78-1358، تهران: انتشارات آزادی اندیشه. - غنینژاد، موسی (1377)، تجدد طلبی و توسعه در ایران معاصر، تهران: نشر مرکز. - فوزی، یحیی (1388 الف)، اندیشه سیاسی در ایران بعد از اسلام، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی. - فوزی، یحیی (1388ب)، تحولات سیاسی-اجتماعی بعد از انقلاباسلامی در ایران، تهران: عروج، 2ج. - قریشی، فردین (1384)، بازسازی اندیشه دینی در ایران، تهران، قصیده. - کاظمی، عباس (1383)، جامعهشناسی روشنفکری دینی در ایران، تهران: طرح نو. - مجموعه اسناد نهضت آزادی (1362-1361)، تهران: نهضت آزادی ایران، ج11-1. - محمدیعراقی، محمد شهابالدین (1383)، بررسی علل ناکامی نخبگان لیبرال-اسلامی در حفظ قدرت پس از انقلاب، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 96-95. - موسویاردبیلی، عبدالکریم (1377)، غائله چهاردهم اسفند 59، تهران: نجات. - میثمی، لطفالله (1381)، خاطرات مهندس لطفالله میثمی: آنها که رفتند، تهران: صمدیه،2ج. - نجاتی، غلامرضا (1377)، تاریخ 25 ساله ایران، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 2ج. - نهضتآزادی ایران (1363)، تحلیلی پیرامون دانشگاه قبل و بعد از انقلاب، تهران: نراقی. - هاشمی رفسنجانی، اکبر (1376)، دوران مبارزه، تهران: دفتر نشر معارف اسلامی، 2ج. - هاشمی رفسنجانی، اکبر (1378)، عبور از بحران، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب. - یاحسینی، قاسم (1390)، همگام با آزادی، قم: صحیفه خرد. - یثربی، سیدیحیی (1382)، ماجرای غمانگیز روشنفکری در ایران، تهران: انتشارات دانش و اندیشه معاصر. - یزدی، ابراهیم (1379)، آخرین تلاشها در آخرین روزها، تهران: قلم. - یزدی، ابراهیم (بیتا)، شصت سال صبوری و شکوری، تهران: کویر،3 ج، - یزدی، ابراهیم (1385)، «امام، روحانیت، روشنفکری»، ماهنامه بازتاب اندیشه، ش75، 49. - یزدی، ابراهیم (1386)، روشنفکری دینی و چالشهای جدید، تهران: کویر. - یوسفیاشکوری، حسن (1379)، در تکاپوی آزادی، تهران: قلم، ج 2. - Chehabi, H.E. (1991). Iranian politics and religious modernism: the liberation movement of Iran under the shah and Khomeini, New York, Cornell University. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,131 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 641 |