روش‌شناسی تطبیقی مطالعه هنر اسلامی ( با تاکید بر نمونه موردی محراب) | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقاله 12، دوره 6، شماره 11، آبان 1395، صفحه 177-190 اصل مقاله (229.77 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2016.1747 | ||
| نویسندگان | ||
| علی سلمانی* 1؛ حمید رضا چتربحر2 | ||
| 1استادیار گروه هنر دانشگاه بوعلی سینا | ||
| 2عضو هیأت علمی گروه هنر دانشگاه بوعلی سینا | ||
| چکیده | ||
| در مطالعه‌ی هنر اسلامی، دو روش شناخته شده وجود دارد که هر کدام از آن‌ها با محوریت قرار دادن برخی عوامل به تجزیه و تحلیل هنر اسلامی به‌طور عام، و عناصر آن به‌طور خاص، پرداخته‌اند. در روش اول (سنت‌گرایی) بر حقایق فرازمانی و فرامکانی اسلام تأکید می‌شود و آثار هنر اسلامی بازتاب این حقایق تلقی می‌شود. در روش دوم (تاریخی‌نگرانه) به‌جای تأکید انحصاری بر اعتقادات دینی بر عوامل مختلفی چون جغرافیا، فرهنگ بومی، تأثیر از هنر تمدن‌های دیگر تأکید می‌شود و بر همین اساس اعتقاد بر آن است که هنر در سرزمین‌های اسلامی در اشکال گوناگون و متناسب با شرایط اقلیمی، فرهنگی آن مناطق شکل‌گرفته است. مسأله اصلی این نوشتار، ارزیابی دیدگاه سنت‌گرایان و تاریخی نگران در مورد محراب است. پس سؤال اصلی مقاله، بررسی میزان توجیه‌پذیری رویکردهای مذکور در مورد هنر اسلامی، به‌طور کلی و محراب، به‌طور خاص است. بررسی کلی هر دو دیدگاه بسیار انتزاعی به‌نظر می‌رسد. از همین‌روی انتخاب موضوعی خاص (محراب به‌عنوان یکی از عناصر اصلی معماری مسجد) بهتر می‌تواند زوایای پنهان روش‌های موجود در مطالعه‌ی هنر اسلامی را تبیین نماید. فرض اولیه، عدم کفایت هر دو روش یاد شده است. نگارندگان معتقدند باوجود آن‌که هر دو دیدگاه از ویژگی‌های قابل ملاحظه‌ای بهره‌مند‌اند، اما برخورد یک‌سو‌نگرانه با عناصر هنر اسلامی (به‌طور خاص محراب) نمی‌تواند تمامی خصوصیات و ویژگی‌های زیباشناختی و رمزی آن را تبیین نماید. آن‌چنان‌که اکتفا به مبانی روش سنت‌گرایانه سبب غفلت از انگیزه‌های حسی و عاطفی هنرمند، قابلیت‌های فرمال و زیباشناختی و بسیاری از اطلاعات تاریخی و اجتماعی خواهد شد و تکیه‌ی انحصاری به رویکرد تاریخی‌نگرانه نیز سبب غفلت از برخی حقایق فرازمانی و مکانی و اعتقادای می‌شود که ممکن است در روند تبدیل محراب به یک نماد در معماری اسلامی نقش داشته باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سنت گرایی؛ تاریخی گرایی؛ محراب؛ هنر اسلامی | ||
| مراجع | ||
|
- قرآن کریم. - ابن منظور، الامام العلامه، 1408هـ.، لسان‌العرب، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، - اتینگهاوزن، ریچارد و گرابار، الگ، 1383، هنر و معماری اسلامی، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: سمت، چاپ چهارم. - امام جمعه، سید مهدی و طالبی، زهرا، 1391، «سنت وسنت‌گرایی از دیدگاه فریتیوت شوان و سیدحسین نصر»، فصلنامه‌ی الهیات تطبیقی، شماره‌ی 7 ، سال 3، بهار و تابستان، صص 56-37. - ایروین، روبرت، 1389، هنراسلامی، ترجمه: رویا آزادفر، تهران: سوره‌ی مهر. - آنندراج، محمد شاه بن غلام محی‌الدین، 1335، فرهنگ، چاپ خیام. - بلخاری، حسن، 1390، مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی، تهران: سوره مهر، چاپ دوم. - بورکهارت، تیتوس، 1365، هنراسلامی زبان و بیان، ترجمه: مسعود رجب‌نیا، تهران: سروش، چاپ اول. - بورکهارت، تیتوس، 1386، مبانی هنر اسلامی، ترجمه و تدوین: امیر نصری، تهران: حقیقت. - بورکهارت، تیتوس، 1390، هنر مقدس اصول و روش‌ها، ترجمه: جلال ستاری، تهران: سروش، چاپ پنجم. - پاپودوپولو، الکساندر، 1368، معماری اسلامی، ترجمه: حشمت جزنی، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء. - پوپ، آرتور آپهام، 1384، سیر و صُوَر نقاشی ایران، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: مولی. - راغب‌اصفهانی، ابی‌القاسم الحسین بن محمد، 1412 هـ.ق.، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالعلم. - سجادی، علی، 1376، سیرتحول محراب در معماری اسلامی از آغاز تا حمله مغول، تهران: میراث‌فرهنگی. - طباطبایی، سید محمد، 1366، تفسیر المیزان، ج 3، ترجمه: هیأت مترجمان، تهران: چاپ دوم رجا. - کریچلو، کیت، 1390، تحلیل مضامین جهان‌شناختی نقوش اسلامی، ترجمه: سید حسن آذرکار، تهران: حکمت. - گرابار، اولگ، 1379، شکل‌گیری هنر اسلامی، ترجمه: مهرداد وحدتی‌دانشمند، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - گرابار، اولگ، 1384، مروری بر نگارگری ایرانی، ترجمه: مهرداد وحدتی‌دانشمند، تهران: فرهنگستان هنر - لینگز، مارتین، 1383، عرفان اسلامی چیست، ترجمه: فروزان راسخی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی. - موسوی‌گیلانی، سیدرضی، 1390، روش شناسی مطالعه هنر اسلامی، تهران: انتشارات مدرسه اسلامی هنر. - نصر، سید حسین، 1389، هنر و معنویت اسلامی، ترجمه: رحیم قاسمیان، تهران: حکمت. - نصر، سید حسین، 1386، «سنّت، عقلانّیت و دیانت در گفتگوی با دکتر سیّد حسین نصر»، مجله‌ی هفت آسمان، سال نهم، بهار، شماره‌ی 33، صص 38-7. - هیلن براند، روبرت، 1380، معماری اسلامی، ترجمه: آیت‌الله زاده شیرازی، تهران: رونه. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,599 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,123 |
||