بررسی نقش اقلیم بر نوع معماری و تزیینات حسینیه ی نواب بیرجند | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقاله 10، دوره 6، شماره 11، آبان 1395، صفحه 151-162 اصل مقاله (293.56 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2016.1745 | ||
| نویسندگان | ||
| حسن هاشمی زرج آباد1؛ سارا صادقی* 2؛ علی زارعی3 | ||
| 1دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند | ||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه بیرجند | ||
| 3استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند | ||
| چکیده | ||
| از جمله عوامل مؤثر و بنیادی در طراحی شهرهای اسلامی و بناهای درون‌شهری آن، «اقلیم و رعایت اصل رون» می‌باشد؛ آن‌چنان که تأثیر آن در بافت شهری و حتی تک‌تک بناها و عناصر معماری داخلی فضاها دیده می‌شود. در ایران اسلامی، معماری بناها و شهرها در اقلیم گرم و خشک یکی از بارزترین و مشخص‌ترین نمودهای تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری شهر و بناها به‌شمار می‌رود و می‌توان زیباترین و هنرمندانه‌ترین طراحی‌های ایرانی را در این نوع اقلیم مشاهده نمود. وجود محله‌های متعدد در بافت تاریخی شهر بیرجند و بناهای به یادگار مانده‌ی مذهبی، عمومی، خصوصی و غیره، یادآور گذشته‌ی آن است. بخشی جدایی‌ناپذیر از کالبد فیزیکی اغلب شهرها و روستاهای تاریخی ایران به‌ویژه از دوران صفویه به بعد بناهایی موسوم به میدان، تکیه و حسینیه است. در این مقاله، شهر بیرجند در حاشیه کویر به‌عنوان نمونه‌ای منحصر به‌فرد که کمتر مطالعات معماری سنتی در آن صورت گرفته، برگزیده شده و سعی در بررسی تأثیر اقلیم در یکی از بناهای تاریخی منحصر به‌فرد از دوران حکومت شاه عباس صفوی به‌نام «حسینیه‌ی نواب» دارد. حال سؤال اصلی پژوهش پیش‌ِرو این است؛ اقلیم چه تأثیری بر ساختار معماری و تزیینات حسینیه‌ی نواب داشته است. این بنا در حال حاضر، در یکی از محله‌های تاریخی بیرجند به‌نام «چهار درخت» قرار گرفته و نمونه‌ی مطالعاتی ارزشمند و مناسبی جهت سنجش فرضیه‌ی تأثیر اقلیم در طراحی و شکل‌گیری بناهای حاشیه‌ی کویر می‌باشد. نگارندگان در پژوهش حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و به‌ویژه مشاهده، سعی در بررسی و تحلیل معماری بنای مورد مطالعه بر مبنای شاخص «اقلیم» دارند. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که اقلیم، مهم‌ترین عامل تأثیر‌گذار بر ساختار کالبدی گونه‌های مختلف (میانسرا، طاق و گنبد، بادگیر و ساخت‌مایه) در بنای مورد مطالعه بوده و معمار حسینیه‌ی نواب با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی مناسب‌ترین سبک معماری (الگوی درونگرایی) و کاربردی‌ترین آرایه‌های تزیینی را به‌کار برده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اقلیم؛ معماری؛ بیرجند؛ بافت تاریخی؛ حسینیه نواب | ||
| مراجع | ||
|
- بهنیا، محمدرضا، 1381، بیرجند نگین کویر، تهران: دانشگاه تهران. - تاجریزی، الهام، آرزومندان، راضیه، 1390، «ویژگیهای اقلیمی خراسان جنوبی و بهرهگیری از انرژی‌های تجدیدپذیر در معماری هم‌ساز با اقلیم»، فصلنامه‌ی مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، سال ششم، شماره‌ی اول، صص 52-73. - توسلی، محمود، 1381، ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک ایران، تهران: انتشارات پیام و پیوند نو. - رهنما، محمد‌رحیم، 1376، «فرهنگ و میراث‌فرهنگی / حسینیه‌ها در بافت تاریخی مشهد»، فصلنامه‌ی مشکوۃ، شماره‌ی 56 و 57 (پاییز و زمستان)، صص 146- 164. - زارعی، علی، 1389، «بررسی تأثیر اقلیم در مطالعات راهبردی معماری سنتی کویری ایران؛ مطالعه موردی: محله‌ی چهاردرخت بیرجند»، اولین همایش ملی کویر، فرصت‌ها و تهدیدات، 16 و 17 تیرماه، دانشگاه بیرجند. - شاطریان، رضا، 1390، اقلیم و معماری ایران، تهران: سیمای دانش. - صابرمقدم، فرامرز، بی‌تا، «گزارش ثبتی آثار باستانی حوزه شهرستان بیرجند (حسینیه نواب)»؛ سازمان میراث‌فرهنگی کشور (منتشر نشده). - قبادیان، وحید، 1385، بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران، تهران: دانشگاه تهران. - قیاسوند، جواد، 1385، «تعامل معماری و انرژی‌های نو (پایدار)»، نشریه‌ی راه و ساختمان، شماره‌ی 4 (38)، صص 22- 27. - کسمایی، مرتضی، 1378، اقلیم و معماری، تهران: انتشارات بازتاب. - معماریان، غلامحسین، 1387، آشنایی با معماری مسکونی ایرانی (گونه شناسی درونگرا)، تهران: سروش دانش. - وفایی‌فرد، مهدی، 1384، در جستجوی هویت شهری بیرجند، تهران: وازرت مسکن و شهرسازی. - هاشمی‌زرج‌آباد، حسن، 1390، «نیارش سازه‌های طاقی در معماری آرامگاهی خراسان»، فصلنامه‌ی مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، سال 5، شماره‌ی 4، صص 118-145. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,575 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,144 |
||