شناسایی و معرفی مسیر باستانی بیشاپور-فیروزآباد (اردشیرخره) در دوره ی ساسانی و قرون اولیه ی اسلامی | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقاله 8، دوره 6، شماره 11، آبان 1395، صفحه 117-134 اصل مقاله (782.49 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2016.1743 | ||
| نویسندگان | ||
| کمال الدین نیکنامی1؛ لیلا فاضل* 2 | ||
| 1استاد گروه باستان شناسی دانشگاه تهران | ||
| 2دانش آموخته ی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| راه‌ها، مهم‌ترین نمود توسعه‌ی جوامع هستند که موجب سودمند ساختن انرژی با جهت دادن به حرکت می‌باشد. توسعه‌ی راه‌ها بازتابی از افزایش پویایی نقاط است که خود به مرور زمان به کنش متقابل وسیع‌تری منجر می‌گردد. با تأسیس سلسله‌ی ساسانی یکی از قدرتمندترین دولت‌های ایرانی، به منصه‌ی ظهور رسید. بازرگانی و تجارت از شریان‌های اصلی این سلسله بود. تمامی شهرهای فلات ایران در امر تولید و تجارت فعال بودند. دو شهر بیشاپور و اردشیرخره در ایالت فارس، در سده‌ی سوم م. و به فاصله‌ی ربع قرن از یکدیگر ساخته و پرداخته شده‌اند. وجود محور ارتباطی بین این دو شهر و مراکز دو کوره‌ی شاپور و اردشیر، امری است انکارناپذیر. با توجه به اهمیت راه‌ها، نگارندگان در سال 1385 به مطالعه‌ی محور‌های ارتباطی این دو شهر پرداختند. شناسایی حوزه‌ی عبور این خط‌سیر، پراکنش آثار تاریخی موجود، مسافات و منازل راه و شناخت اهمیت این خط‌سیر از ابعاد مختلف، از سؤالات پژوهش بود. این محور در سه بخش شامل محور بیشاپور-کازرون، کازرون-فراشبند و فراشبند-فیروزآباد، مطالعه گردید. ارتباط دو شهر بیشاپور و فیروزآباد از طریق دو محور اصلی ممکن بود. این حرکت در کوتاه‌ترین شکل خود دارای بیست‌وپنج فرسنگ مسافت و هفت منزل و در طولانی‌ترین حالت دارای سی فرسنگ مسافت و نُه منزل است. در راستای شناسایی این محور، هفت کاروانسرا، چهارده آتشکده، سه نقش‌برجسته، پنج کتیبه پهلوی ساسانی، بیست‌و‌شش آب‌انبار، تعدادی قبر یا مجموعه‌ی قبور، یک حوض‌سنگی، دو کانال آبرسانی صخره‌ای (آبدالان)، سه مسجد و امام‌زاده، چهل تل، بیست‌وسه قلعه، هشت محوطه، بخشی از جاده سنگ‌فرش، آثار جاده‌های سنگی باستانی، دو پل، سه ایستگاه ساده، دو آتشدان و چهار اثر با کاربرد نامعلوم، مطالعه شد. از دلایل اهمیت این مسیر را ارتباط با دریا، تأمین ارتباط مرکز دو کوره‌ی مهم در فارس و تأمین ارتباط مرکز سیاسی ساسانی در تیسفون با مرکز مذهبی آن‌ها در فارس، می‌توان برشمرد. این محور از اهمیت بالای تجاری، مذهبی، نظامی و سیاسی، در دوره‌ی مورد مطالعه برخوردار است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فارس؛ بیشاپور؛ فیروزآباد؛ دوره ی ساسانی | ||
| مراجع | ||
|
- ابن‌بلخی، 1374، فارسنامه، توضیح و تحشیه: منصور رستگارفسایی، شیراز: بنیاد فارس شناسی. - ابن‌حوقل، 1366، ایران در صورةالارض (سفرنامه)، به‌کوشش: جعفر شعار، تهران: امیرکبیر - ابن‌خردادبه، 1368، مسالک و ممالک، ترجمه: علی بن عبدالسلام کاتب، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی - استخری، ابواسحاق ابراهیم، 1373، مسالک و ممالک، ترجمه: محمد بن عبدالله تستری، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. - امیری، سید رزاق، 1382، تاریخ و فرهنگ مردم فراشبند (تحقیقی درباره‌ی ایل قشقایی)، شیراز: نوید. - بویس،مری، 1381، «آناهیتا»، ترجمه زهرا (نیلوفر) باستی، مجموعه مقالات سروش پیر مغان (یادنامه‌ی جمشید سروشیان) به کوشش: کتایون مزداپور، تهران: ثریا، صص 721-741. - پیرنیا، محمد کریم و افسر، کرامت‌الله، 1370، راه و رباط، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی و انتشارات آرمین. - ترومپلمن، لئو، 1372، «قبور و آیین تدفین در دوره‌ی ساسانی»، ترجمه: مولود شادکام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، مجله‌ی باستان‌شناسی و تاریخ، سال هشتم، شماره اول، صص 37-29، - حسینی‌فسایی، حاج میرزا حسن، 1382، فارسنامه ناصری، تهران: امیرکبیر. - حصوری، علی، 1381، «تاریخ‌گذاری مُهرهای ساسانی»، مجموعه مقالات سروش پیر مغان (یادنامه‌ی جمشید سروشیان) به کوشش: کتایون مزداپور، تهران: ثریا، صص 146-153. - دریایی، تورج، 1382، شاهنشاهی ساسانی، ترجمه: مهدی ثاقب‌فر، تهران، ققنوس. - شوراتس، پاول، 1372، جغرافیای تاریخی فارس، ترجمه: کیکاوس جهانداری، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. - طبری، محمدبن جریر، 1368، تاریخ الرسل و الملوک(تاریخ طبری)، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، ج 2، اساطیر. - کریمی، بهمن، 1329، راه‌های باستانی و پایتخت‌های قدیمی غرب ایران، تهران: انتشارات اداره‌ی کل باستان‌شناسی. - گدار، آندره، گدار، یدا، سیرو، ماکسیم، 1371، آثار ایران، ترجمه: ابوالقاسم سرومقدم، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی. - گیرشمن، رومن، 1379، بیشاپور، ترجمه: اصغر کریمی، ج 1، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور - لسترنج،گای؛1337، سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه: محمود عرفان، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - مصطفوی‌کاشانی، محمدتقی، 1381، «اهمیت تاریخی جره در سرزمین فارس»، مجموعه مقالات در زمینه‌ی باستان‌شناسی (مجموعه مقالات محمدتقی مصطفوی کاشانی)، گردآوری: مهدی صدری، ج 1، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، صص 229-233. - مصطفوی، محمدتقی، 1375، اقلیم پارس، تهران: اشاره. - فاضل، لیلا، 1386، «بررسی باستان‌شناختی محور بیشاپور- فیروآباد در دوره‌ی ساسانی»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی، به راهنمایی: کمال‌الدین نیکنامی، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (منتشر نشده). - فاضل، لیلا، 1390، «نقش‌رستم شهرنجان»، مجله‌ی باستان‌شناسی و تاریخ، شماره 2 (پیاپی 48)، صص 49-55. - مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد، 1361، احسن‌التقاسیم فی معرفه‌الاقالیم، ترجمه: علینقی منزوی، ج 2، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران. - مهریار، محمد، 1379، «سیمای شهر بیشاپور در دوران اسلامی»، مجموعه مقالات دومین کنگره تاریخ معماری و شهر سازی ایران، ارگ بم- کرمان، به کوشش: باقر آیت‌الله زاده شیرازی، ج 3، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی، صص 138-11. - نصرالله‌زاده، سیروس، 1385، کتیبه‌های پهلوی کازرون، شیراز: کازرونیه. - هرتسفلد، ارنست، 1354، تاریخ باستانی ایران بر بنیاد باستان‌شناسی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. - هوف، دیتریش، 1366، «فیروزآباد»، ترجمه: کرامت‌الله افسر، مجموعه مقالات شهرهای ایران، به کوشش: محمدیوسف کیانی، ج 2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص 117-75. - هوگی، هانس، 1356، قلعه‌دختر- آتشکده، ترجمه: فرزین فردانش، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور. - Azarnoush. Massoud, 1994, “The sasanian manor house At Haji Abad”, Iran, Firenez, Le leyyere Coll. Monografie di Mesopotamia.
-Bouchaiat, R & salles. J. f, 1981, “The History and Archaeology of the Gulf from the 5th Century B. C. to the 7th Century A. D. A Reviwe of the Evidence”, Proceedings of the Seminar for Arab Studies
- Shokoohy, M., 1980, “Monuments of the Early Caliphate at Dārzīn in the Kirmān Region”, Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, No. 1, pp. 3-20.
- Whitcomb, D., 1984, “Qasri-Abunasr,Old Shiraz”, Arabica Orientale, Mesopotamia et Iran Meridional de Larg du far andedebat dela period Islamique. Ed, Recherche sules civilization, Paris.
- Vondenberg, L., 1961, “Recentes decouvertes de monuments”, Iranica antiqua I, Leden, pp. 163-198. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,069 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,192 |
||