بررسی تغییرات الگوهای پراکنش محوطه های دوره های مفرغ و آهن در دشت چمچمال (زاگرس مرکزی) | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 5، دوره 6، شماره 11، آبان 1395، صفحه 75-90 اصل مقاله (596.03 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2016.1740 | ||
نویسندگان | ||
عباس مترجم1؛ ناهید سیاسر* 2 | ||
1دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
2دانش آموخته ی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
چکیده | ||
شناخت محیط در بررسی استقرارهای انسانی و ایجاد تغییرات در زیستبوم یکی از مباحث مهم در شاخهای از علم باستانشناسی چشمانداز میباشد. مطالعهی قرارگیری مکان باستانی در بستر طبیعی منجر به درک واقعی مجموعه پتانسیلهای محیطی و فرهنگی، سیستم معیشتی و اقتصادی ساکنان را در بر دارد؛ براین اساس با توجه به محدودیتها و پتانسیلها گونهی خاصی از آرایش فضایی محوطهها را درپی خواهد داشت. دشت چمچمال از وسیعترین دشتهای میانکوهی منطقهی زاگرس میباشد که در آن دو رودخانهی گاماسیاب و دینور جریان دارد. جادهی بزرگ خراسان در طول مسیر شرقی-غربی دشت و به موازات رودخانهی گاماسیاب در این دشت تداوم مییابد. متوسط ارتفاع دشت چمچمال از سطح دریا بین 1300 تا 1400متر و وسعت حوضهی آبریز آن تا دهانهی ورودی دینور 460 کیلومترمربع است. در این پژوهش به تحلیل الگوی استقرار دورههای مفرغ و آهن دشت چمچمال، پتانسیلهای زیستمحیطی، نحوهی پراکنش استقرارها پرداخته میشود که در نتیجه مشخص شد، دورههای مفرغ و آهن در دشت چمچمال بر پایهی دو شیوهی معیشت کشاورزی و دامداری بوده است. مشخصهی اصلی دورهی مفرغ این دشت، عمدتاً واقع شدن در مرکز دشت و نزدیک به منابع آب دائمی و معبر اصلی است. این الگو در بطن خود وابستگی تجاری و کشاورزی را نشان میدهد. در دورهی آهن اغلب نوعی جابهجایی استقرارها از مرکز دشت به دامنهی کوهستانی (شمال دشت) را نشان میدهد که به پیروی از یک الگوی خطی در امتداد درههای کوهستانی واقع شدهاند، در نتیجه محوطهها از مرکز دشت به حاشیه رانده میشوند؛ این امر بیانگر تغییر غلبه و برتری اتکا معیشتی از کشاورزی به دامداری قلمداد میشود، در نتیجه محوطههای حاشیه جنوبی از نظر معیشتی وابستگی بیشتر به دامداری دارند و شعاع حوزهی گیرش محوطهها وسیعتر میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
دشت چمچمال؛ دوره ی مفرغ؛ دورهی آهن؛ تحلیل الگوی استقرار | ||
مراجع | ||
- اﮐﺎرت، اﻫﻠﺮز، 1365، ایران «ﻣﺒﺎﻧﯽ ﯾﮏ ﮐﺸﻮرﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ»، ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﺤﻤـﺪﺗﻘـﯽ رﻫﻨﻤـﺎﯾﯽ، ﺟﻠﺪاول، تهران، انتشارات موسسه جغرافیایی کارتوگرافی سحاب. - بدریفر، منصور، 1377، جغرافیای انسانی ایران (رشته جغرافیا)، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور . - چهری، محمداقبال، 1388، «طرح بازنگری بررسی و شناسایی مستند سازی و تعیین حریم آثار باستانی شهرستان هرسین»، آرشیو اسناد و مدارک میراثفرهنگی استان کرمانشاه، (منتشر نشده). - طلایی، حسن، 1387 الف، عصرمفرغ ایران، تهران، سمت. - طلایی، حسن، 1387ب، عصرآهن ایران، تهران، سمت. - طبیبی، حشمتالله، 1370، مبانی جامعهشناسی و مردمشناسی ایلات و عشایر (نمونه موردی عشایرکرد، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. - فاگان، برایان، 1384، سرآغاز درآمدی بر باستانشناسی (اصول، مبانی و روشها)، ترجمه: غلامعلی شاملو، جلد اول، سمت، تهران. - مترجم، عباس، 1381، «گزارش بررسی باستانشناسی شهرستان هرسین»، آرشیو اسناد و مدارک میراثفرهنگی استان کرمانشاه (منتشر نشده). - ﻣﺘﺮﺟﻢ، ﻋﺒﺎس و ﻣﺤﻤﺪیﻓﺮ، یعقوب، 1384، «ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﻞ ﺷﻬﺮ اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ ﺳﻠﻄﺎنآﺑﺎد ﭼﻤﭽﻤﺎل (ﺑﻐﺪادﮐﻮﭼﮏ) در ﺑﯿﺴﺘﻮن، ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه»، ﭘﯿﺎمﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎس، ﺷﻤﺎره 3، صص 95-104. - مترجم، عباس و نیکنامی، کمالالدین، 1390، «عصر مفرغ قدیم در شرق زاگرسمرکزی ایران»، مطالعات باستانشناسی، شماره 2، صص 33-52. - محمدیفر،یعقوب، 1382، «بررسی و شناسایی شهرستان صحنه»، آرشیو اسناد و مدارک میراثفرهنگی استان کرمانشاه (منتشر نشده).. - مشیری، رحیم، 1391، جغرافیای کوچنشینی، تهران، سمت. - ملازاده، کاظم، 1393، باستانشناسی ماد، تهران، سمت. - ویسی، مهسا، 1390، «بررسی محوطههای باستانی دشت چمچمال بیستون استان کرمانشاه»، ﻣﺎرﻟﯿﮏ، ﺷﻤﺎره 1، صص 53-61. - نیکنامی، کمالالدین، 1390، «روشهای پیشرفتهی آماری در تحلیل دادههای باستانشناختی»، تهران، سمت. - هول، فرانک، 1381، باستانشناسی دورهی روستانشینی، در باستانشناسی غرب ایران، زیر نظر: فرانک هول، ترجمه: زهرا باستی، چاپ چهارم، ، تهران، سمت. - هنریکسون، رابرت سی، 1382، باستانشناسی غرب ایران گودین III و گاهنگاری غرب مرکز ایران در حدود 1400-2600 ق.م.، ترجمه زهرا باستی، تهران، سمت. - Batiuk, S. & Rothman, M., 2007, “Unraveling Migration, Trade, and Assimila- tion”, Expedition 49, No. 1, pp:7-17
- Henrickson, C. R., 2011, The Godin Period III Town, “On the High Road: The History of Godin Tape, Iran”. Edited by Hilary Gopnik & Mitchell Rothman, Royal Ontario Museum, pp: 209-282.
- Gopnik, H., 2011, Godin Tape on the High Road, On the High Road, the history of Godin tape, Iran.By Hilary Gopnik & Mitchell S. Rothman.Royal Ontario Museum. pp. 1-4.
- Huw I. Griffiths, Huw, I., Antje. Schwalb, and Lora R. Stevens, 2001, Environmental change in southwestern Iran: The Holocene ostracod fauna of Lake Mirabad, the Holocene 11. 6, pp: 757-764
- Kowalewski, S. A. 2008, “Regional Settlement Pattern Studies”, Journal Archaeol Res, Vol.16, pp: 225–285.
- Lock, G. & Harris, T., 2006, “Enhancing Predictive Archaeological Modeling: Integrating Location Landscap and Culture”, in: G I S and Archaeological Site Location Modeling, M.W Mehrer and Wescot, K.L. (eds.), London:Taylor and Francis, 41-72
- Rothman, M. 2011, “The Environment of Godin Tape”, On the High Road, the his- tory of Godin tape, Iran. By Hilary Gopnik & Mitchell S. Rothman. Royal Ontario Museum,
- Rothman, M., 2011a, “Migration and Resettlement: Godin Period IV”. On the High Road: The History of Godin Tape, Iran. Edited by Hilary Gopnik & Mitchell Rothman, Royal On- tario Museum,
- Rothman, M. & Virginia R. B., 2011, “Contact and Development of Godin Tepe”. On the High Road: The History of Godin Tape, Iran. Edited by Hilary Gopnik & Mitchell Rothman, Royal Ontario Museum,
- Renfrew, C., 1983, “Geography archaeology and Environment”, the Geographical journal, Vol.149, pp: 316-333.
- Roberts. K. B., 2003, landscapes of Settlement. Prehistory to the present, Routledge, New York.
-Young, C., 2002, “The kangavar survey-The Iron age, Iranian”. Antique, vol. 37, Pp: 419-436.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,663 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,099 |