مکان یابی ریو-اردشیر ساسانی و ریشهر سده های نخستین و میانه اسلامی | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 9، دوره 6، شماره 10، فروردین 1395، صفحه 161-172 اصل مقاله (1.08 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2016.1552 | ||
نویسنده | ||
نگین میری* | ||
استادیار دانشگاه شهید بهشتی | ||
چکیده | ||
نام ریو-اردشیر، بهصورت کامل و اختصاری بر روی مهرها و سکههای ساسانی و با ضبطهای مختلف در دیگر منابع نوشتاری همزمان یا نزدیک به دورهی ساسانی آمده است. منابع تاریخی و جغرافیایی سدههای نخستین و میانهی اسلامی اما به دو اسم مکان بهنام ریشهر (که آنرا صورت دگرگون شدهی ریو-اردشیر دانستهاند) اشاره دارند و از یکی با عنوان ریشهر توج، در ایالت اردشیرخوره و از دیگری با نام ریشهر در ایالت ارجان نام بردهاند. بنا به بُعد مسافت میان توج و ارجان و دیگر مشخصات ارائه شده، این گزارشها منطقاً نمیتوانند دلالت بر یک مکان واحد داشته باشند. این دوگانگی در اطلاعات ارائه شده دربارهی ریو-اردشیر/ ریشهر، ابهاماتی را در مکانیابی ریو-اردشیر ساسانی و سپس ریشهر سبب شده است. پژوهش حاضر، با بررسی مدارک باستانشناسی، مدارک مادی مربوط ساسانی، مدارک نوشتاری ایرانی و غیرایرانی همزمان یا نزدیک به دوران ساسانی و البته متون تاریخی و جغرافیایی اسلامی و کنار هم قرار دادن قراین موجود، بر این امر صحه مینهد که در دوران ساسانی و نیز اسلامی، دو مکان بهنام ریو-اردشیر یا سپس ریشهر وجود داشته است؛ یکی، در خوزستان یا منطقهی مرزی میان پارس و خوزستان بوده است و دیگری، در شبه جزیره بوشهر. ریشهر توج، همان ریو-اردشیر پارس، اسقف نشین پارس و هند در سدههای سوم تا ششم م. و ضرابخانهی سکههایی با نشان این شهر از اواخر سده چهارم تا میانهی سده هفت م. بوده است و مکان آنرا با محوطهای در شبه جزیره بوشهر، میتوان منطبق دانست و ریشهر ارجان، با ریو-اردشیر مذکور به روی مُهر آمارگر ریو-اردشیر، بهمن-اردشیر و ایران-خوره- شاپور مطابقت دارد که در نزدیکی ارجان و در ناحیهی زیتون در منطقهی مرزی میان پارس و خوزستان تاریخی قرار داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
جغرافیای تاریخی؛ ریو - اردشیر؛ ریشهر؛ پارس؛ خوزستان | ||
مراجع | ||
- ابنبلخی، 1363، فارسنامه، تصحیح: گ. لسترنج و ر. آ. نیکلسون، تهران: دنیای کتاب. - اصفهانی، حمزه، 1346، تاریخ سنی الملوک الارض و الانبیاء، ترجمه: م. ج. شعار، تهران. - بلاذری، احمد بن یحیی (279هـ.ق.)، 1988 م.، فتوح البلدان، بیروت: مکتبهی الهلال. - بینا، حدودالعالم من المشرق الی المغرب، مقدمه: و. بارتولد، تعلیقات: و. مینورسکی، ترجمه: میرحسین شاه؛ تصحیح و حواشی: مریم میراحمدی، غلامرضا ورهرام، تهران: دانشگاه الزهرا. - شوارتس، پاول، 1382، جغرافیای تاریخی فارس، ترجمه: ک. جهانداری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. - فسایی، حسن، 1378، فارسنامه ناصری، تهران: امیرکبیر. - گابه، هاینتس، 1359، ارجان و کهگیلویه از فتح عرب تا پایان دوره صفوی، ترجمه: سعید فرهودی، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی. - مستوفی، حمدالله، نزههی القلوب، تصحیح و تحشیه: م. دبیر سیلقی، تهران: انتشارات طه - یاقوت حموی، یاقوت ابن عبدالله (574-626 هـ.ق.)، 1965 م. / 1344 هـ.ش.، معجم البلدان، طهران: انتشارات اسدی، 6 ج. - 1999, Ta'rīkh al-rusul wa'l mulūk (The history of al-Ṭabarī), English. Selections, vol. V: The Sasanids, the Byzantines, the Lakmids, and Yemen. Translated and annotated by C. E. Bosworth, Albany: State University of New York Press
- Asmussen, J. P., 1983, “Christians in Iran”, The Cambridge History of Iran, ed. E. Yarshater, vol. 3(2), pp. 924-948
- Baumstark, A., 1922, Geschichte der syrischen Literatur: mit Ausschluss der christlich-palästinensischen Texte, Bonn: Weber
- Bowman, J., 1974, “The Sasanian Church in the Kharg Island,” Commémoration Cyrus. Hommage universel, Acta Iranica 1, Tehran and Liège, pp. 217-20.
- Carter, R. A., Chillis, K., Priestman, S. M. N. & Tofighian, H., 2006, “The Bushehr Hinterland: Results of the First Season of the Iranian-British Archeological Survey of Bushehr Province, November-December 2004”, Iran 44: 63-103
- Carter, R.A., 2008, “Christianity in the Gulf during the First Centuries of Islam”, Arabian Archaeology and Epigraphy 19: 71-108
- Chabot, M. J.-B., 1896, “Le livre de la Chasteté composé par Jésusdenah, Évêque de Baçrah”, Rome.
- Chabot, M. J.-B., 1902, Synodicon Orientale ou Recueil de Synodes Nestoriens, Paris
- Chronicle of Seert. Ed. With French trans. Addai Scher et. J. Périer, 1908. “Histoire Nestorienne (Chronique de Séert). Première partie”. Patrologia Orientalis 4 (1): 215-313
- Fiey, J. M., 1969, “Diocèses syriens orientaux du Golfe Persique”, Mémorial Mgr Gabriel Khouri-Sarkis, Louvain, pp. 177-219
- Fiey, J. M., 1974, “Les communautés syriaque en Iran des premiers siècles à 1552”, Commémoration Cyrus, Actes du Congrès de Shiraz 1971. Hommage universal, III (=Acta Iranica). Tehran/Liège, pp. 279-297
- Ghirshman, R., 1971, The Island of Kharg, 4th print., Tehran
- Gropp, G., 1991, “Christian Maritime Trade of Sasanian Age in the Persian Gulf”, Golf-Archäologie: Mesopotamien, Iran, Kuwait, Bahrain, Vereinigt Arabische Emirate und Oman, Schippmann, K., Herling, A. and Salles J. F. (eds.), Verlag Marie L. Leidorf, Buch am Erlbach, pp. 83-88
- Gyselen, R., 1989, La géographie administrative de l'emire sassanide. Les témoignages sigillographique, [Res Orientales I], Paris: Bures-sur-Yvette, Groupe pour l'Étude de la Civilisation du Moyen-Orient
- Haerinck, E., 1975, “Quelques monuments funéraires de l’Île de Kharg,” Iranica Antiqua 11: 134-64.
- Herzfeld, E., 1935, Archaeological History of Iran, London.
- Hewsen, R. H., 1971, “The Geography of Pappus of Alexandria: A Translation of the Armenian Fragments”, Isis 62 (2): 186-207
- Hewsen, R. H., 1992, The Geography of Ananias of Širak (Ašxarhac 'oyc'). The Long and the Short Recensions. Introduction, Translation and Commentary. Wiesbaden (Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B-Geisteswissenschaften, Nr. 77)
- Ibn-e Howqal, 1967, Kitab Surat al-arz, ed. J. H. Kramers, Bibliotheca Geographorum Arabicorum 2, Leiden: Brill
- Ibn-e Khurdadbeh, 1967, Kitab al-masalik wa-al-mamalik, ed. M. J. de Goeje, Bibliotheca Geographorum Arabicorum 6, Leiden: Brill
- Istakhri, 1967, Kitab Masalik al-mamalik, ed. M. J. de Goeje, Bibliotheca Geographorum Arabicorum 1, Leiden: Brill
- Jullien Ch. & Jullien, F., 2002, Apôtres des Confins: Processus missionnaires chrétiens dans l'empire iranien, Bures-sur-Yvette: Groupe pour l'étude de la civilisation du moyen-orient
- Le Strange, G., 1905, The Lands of the Eastern Caliphate; Mesopotamia, Persia, and Central Asia from the Moslem conquest to the time of Timur, Cambridge: Cambridge University Press.
- Le Strange, G., 1912, “Description of the Province of Fars in Persia at the Beginning of the Twelvth Century A.D.” Translated by: G. Le Strange from Fars Nameh by Ibn-e Balkhi. In Journal of the Royal Asiatic Society 44 (1): 1-30, 44(2): 311-339, 44 (4): 865-889.
- Matheson, S. A., 1976, “Persia”. An Archaeological Guide, 2nd ed., London, pp. 245-49.
- McCullogh, W., S.1982, A Short History of Syriac Christianity to the Rise of Islam, California: Scholars Press.
- Mochiri, M. I., 1996, “Petit liste de quelques ateliers sassanides inédits”, Iran, vol. 34, pp. 61-78
- Muqaddasi, 1967, Kitab ahsan al-taqasim fi marifat al-aqalim, ed. M. J. de Goeje, Bibliotheca Geographorum Arabicorum 3, Leiden: Brill
- Sachau, E., 1914, Syrische Rechtsbücher, Berlin: G. Reimer.
- Sachau, E., 1916, “Vom Christentum in der Persis”, in Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften, Berlin, pp. 958-980.
- Schindel, N., 2004, Sylloge Nummorum Sasanidarum: Paris-Berlin-Wien. Band III: Shâpur II - Kawâd I, 2 vol. Wien: Österreichischen Akademie der Wissenschaften
- Simpson, S. J., 2007, “Bushire and beyond: some early archaeological discoveries in Iran”, From Persepolis to the Punjab: Exploring the Past in in Iran, Afghanistan and Pakistan, Errington E. & V. S. Curtis (eds.), London: British Museum Press, pp. 153-165, fig. 138-153.
- Sims-Williams, S.. 1991, “CHRISTIANITY iv. Christian Literature in Middle Iranian Languages”, Encyclopedia Iranica, Vol. V, Fasc. 5: 534-535
- Sundermann, W., 1981, “Mitteliranische manichäische Texte kirchengeschichtlichen Inhalt”", in Berliner Turfantexte XI, Berlin
- Tabari, 1989, Ta'rīkh al-rusul wa'l mulūk (The history of al-Ṭabarī), English. Selections, vol. XIV: The conquest of Iraq, Southwestern Persia, and Egypt. Translated and annotated by Gautier H. A. Juynboll, Albany: State University of New York Press
- Whitcomb, D. S., 1979, “Trade and Tradition in Medieval Southern Iran”, Ph.D dissertation, Department of Anthropology, University of Chicago, Chicago
- Whitcomb, D. S., 1987, “Bushire and the Angali Canal”, Mesopotamia XXII: 311-336.
- Whitehouse, D., & Williamson, A., 1973, “Sasanian Maritime Trade”, Iran 11: 29-49.
- Williamson, A., 1972, “Persian Gulf Commerce in the Sassanian Period and the First Two Centuries of Islam”, Bastanshenasi va Honar-e Iran 9/10: 97-109.
- Wilson, A. T., 1928, The Persian Gulf: an Historical Sketch from the Earliest Times to the Beginning of the Twentieth Century, Oxford: Clarendon Press
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,361 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,558 |